Radionica o Periodičnom izvještavanju za «Focal Points[1]» zemalja jugoistočne Evrope, potpisnica Konvencije o Svjetskom kulturnom i prirodnom naslijeđu iz 1972. godine

u organizaciji UNESCO's World Heritage Centre i  The Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics (ICTP) 

Trst, Italija; 03-07 mart 2004.

UČESNICI: Focal Points, kao i  predstavnici: Albanije, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Kipra, Grčke, Malte,  Srbije i Crne Gore, Slovenije

Savjetnici (Advisory Bodies): IUCN, ICCROM

-         Chairperson i Rapporteur radne grupe za Periodično izvještavanje

-         predstavnici WHC

-         predstavnici Ministarstva za kulturno naslijeđe Italije

            Predstavnik Bosne i Hercegovine je bio Emir Softić saradnik za spomenike graditeljskog naslijeđa Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika

Sastanak je otvorio Dr. Tamas Fejerdy (National Office of Cultural Heritage, Hungary, Chair of the Working Group on Periodic Reporting), a pozdravne govore su održali: Prof. Katepalli R. Sreenivasan, Director of the ICTP Institute, Franca Maselli Scotti, Superintendent for the archaeological heritage of Friuli Venezia Giulia, Giangiacomo Martines, Superintendent for architectonic, environmental, historical artistic and demo-anthropological heritage of Friuli Venezia Giulia, Alessandro Tesini, President of the Regional Council of Friuli Venezia Giulia.

Nakon predstavljanja svih učesnika Workshop-a, Fernando Brugman (UNESCO/WHC) je prezentirao ulogu the World Heritage Centre u procesu nadgledanja stanja kulturne baštine. Ova prezentacija je sadržavala:

·       Kratki osvrt o historijatu Konvencije o zaštiti svjetske kulturne i prirodne baštine (1972-usvajanje konvencije; 1975-stupanje na snagu nakon 20 ratifikacija; 1976-održavanje prve generalne Skupštine; 1977-prvi sastanak Komiteta; 1978-prvi upisi na listu Svjetske baštine; 1992-definiranje strategijskih orijentacija; 1998- Periodično izvještavanje; 2002-30-ta godišnjica Konvencije i strategijski ciljevi)

·       statističke podatke: 1) o strukturi-broju zemalja čija kulturna dobra su upisana na listu Svjetske baštine u odnosu na Regione (Afrika, Arapske zemlje, Azija-Pacifik, Europa-Sjeverna Amerika,Latinska Amerika i Karibi), 2) o broju kulturnih dobara prema Regionima.           Zanimljiv je podatak, npr., da se od ukupno upisana 754 kulturna dobra u listu Svjetske baštine do 2003, 52 % posto njih nalazi u regionu Evrope-Sjeverne Amerike.

·       Naveden je slijed koraka: Tententive list-Nominacija-Upis na listu WH-Reactive monitoring-Stanje konzervacije ( koje može sadržavati event. Listu ugroženih dobara, odnosno Skidanje sa liste WH)-Periodično izvještavanje

·       Na primjeru Route of Santiago de Compostela, ilustrirana je moguća složenost ovog procesa:

q       Ovo dobro je 1993 uvršteno na lisu WH; uz ovu hodočasničo-turističku putanju nalazi se oko 1800 spomenika (zašt. dobara); problematika zaštite dobra je veoma složena s obzirom da se radi o cesti, spomenicima, gradovima i krajolicima, te je zbog ovoga nemoguće imati jedinstven Menagement Plan za cijeli site, a problem jedne male dionice ovog puta može imati efekte na autentičnost cijelog proglašenog WH site-a

q       tiče se zakonodavstva na oba nivoa: nacionalnom i regionalnom i lokalnom; postoje mnogobrojni planovi konzervacije, mape, itd.

q       administrativna podjela Španije na 17 autonomnih oblasti (sličnih federalnim državama); svaka od ovih oblasti ima kompetencije na polju kulture; sama Route of Santiago de Compostela, prolazi kroz 4 autonomne oblasti, a svaka od njih ima vlastitu politiku u  kulturi i naslijeđu ali ne i spoljnu politiku ; centralna vlada u Madridu ostvaruje međunarodnu saradnju sa UNESCO-om

q       Upis na WH listu:  upis na Tententive list Španije-priprema Nominacije (u koordinaciji sa različitim regionalnim administativnim odjelima Ministarstva kulture Španije)-Predaja kandidature WHC-u slučaju da WHC istu smatra kompletiranom, ona se proslijeđuje ICOMOS-u-misija  ICOMOS-a vrši evaluaciju- zatim ICOMOS daje preporuku za upis-prihvatanje od strane WHC i upis na listu WH

q       Reactive monitoring-mnogo ljudi živi uz cestu Route of Santiago de Compostela, a zaštitna zona je sam put kao i pojas od 300 metara sa svake strane ceste, kao i svi istorijski centri i spomenici uz cestu; slučaj mjesta Yesa u Aragonu, gdje će proširenje brane prouzrokovati plavljenje oko 20 km same ceste; pisma i izvještaji udruženja građana o uništavanju okoliša i gubitku autentičnosti

q       Reactive monitoring-WHC: WHC potražuje informacije od Stalnog predstavnika/ambasadora Španije u UNESCO-u; Stalni predstavnik/ambasador Španije u UNESCO-u zahtijeva informacije od Ministarstva kulture Španije; Ministarstvo kulture Španije traži izvještaje od vlada regiona i lokalnih autoriteta Španije; Studije se prave i šalju WHC

q       Stanje konzervacije:na osnovu primljenih informacija, WHC priprema tzv. SOC izvještaj i dostavlja ga World Heritage Committee, koji se sastaje otprilike jednom godišnje; SOC izvještaj sadrži i prijedluk odluke koji može preporučiti Committee-tu da pošalje tim za procjenju stanja site-a; obično se i od Zemlje potpisnice traži dostavljanje izvještaja koji treba sadržati izvjesne odgovore po ovom pitanju; U slučaju mjesta Yesa radi se o pitanju sukoba interesa: društveno-ekonomskih potreba za snabdijevanjem vodom i potreba zaštite kulturnog naslijeđa-izvještaj o ovom pitanju trebao bi biti dostavljen ove godine…

q       Periodic reporting: Nacionalni Focal Point u ovom slučaju je pri Ministarstvu kulture. Takođe postoji Focal Point za natural sites; sastanak na nivou države Španije biće organiziran sljedeće godine u saradnji sa WHC, a na njemu će učestvovati “site menagers” predstavnici 4 različite autonomne oblasti Španije; Focal Point je odgovoran za  Section 1, a Site Menagers za Section 2; Svaki od menadžera regionalnih oblasti je odgovoran za svoj dio ceste (Route of Santiago de Compostela).

·       Dat je podatak o Periodic Reporting po regionima: 2000- Arapske zemlje; 2001/02 – Afrika; 2003- Asia and the Pacific; 2003- Latin America and the Caribbean; 2004/2005- Europe and North America

·       Periodic Reporting/ Europe and North America (trenutno su 376 kulturna dobra/sites upisana na WH listu iz 50 zemalja potpisnica Konvencije); Do 1998. godine, 42 zemlje potpisnice Konvencije su imale upisana kulturna dobra na listi WH, od kojih je 38 spadalo u kategoriju prirodnog naslijeđa, 252 u kategoriju kulturnog naslijeđa, a 7 u miješanu kategoriju, što je predstavljalo u zbiru 297 “sites” upisanih na listu WH, do 1998.

·       Periodic Reports iz evropskih i sjeverno-američkih zemalja biće razmatrani od strane World Heritage Committee:

godina                           Section 1                                     Section2

2005                             Evropa i Sjeverna Amerika            Sjeverna Amerika

2006                             - - -                                              Evropa

·       Forma Periodičnog izvještaja o primjeni Konvencije o Svjetskoj baštini iz 1972, podiljena je u 2 sekcije: 1) Section 1 se odnosi na primjenu Konvencije o WH iz 1972, o zemlji potpisnici ove Konvencije, i 2) Section 2 se odnosi na stanje kulturnih dobara, u zemlji potpisnici Konvencije, koja su već upisana u listu WH.

·       Dat je i brzi osvrt na iskustva i probleme koji su uočeni u zemljama regiona koje su već podnijele Periodične izvještaje (Arapske zemlje, afričke zemlje, azijske i latino-američke): 1. Problemi vezani za Format Izvještaja (previše kompliciran, preopširan, dupliciranje podataka; veličina Izvještaja; Forma upitnika-različiti upitnici korišteni, izvještaji preopširni; sinteze i rezimei napravljeni za Committee), 2. Specifični problemi pojedinih Site-ova (nepotpuni prilozi Nominacije; nisu priložene Mape/nema definicije jezgra, zaštitnih zona i granica; Vrednovanje Site-ova/definicije kriterijuma, ograničena znanja zemalja potpisnica o WH vrijednostima; Nepostojanje Menagement planova), 3.  Administrativni problemi (Kontinuitet na institucionalnom nivou; Izvori finansiranja; Problemi kompetencija i odgovornosti na različitim administratiivnim nivoima; Nedostatak koordinacije; Nedostatak poznavanja Konvencije i njenih primjena; Nedovoljne jezičke kompetencije kod popunjavanja Upitnika/misli se na lošu upotrebu engleskog ili francuskog jezika; Problemi komunikacije), 4. Problemi vezani za sâm tok postupka podnošenja Izvještaja (Pravovremeno određivanje nacionalnih Focal Points; Pravovremeni odgovori na različite zahtjeve/vezane za informacije; Kasno podnošenje Izvještaja i prevodilački problemi; Nepoznavanje procesa podnošenja Izvještaja/uloga zemlje potpisnice, Advisory Bodies-savjetodavnih tijela, Sekretarijata i Committee-ta/; Uključivanje nacionalnih komisija i stalnih predstavnika pri UNESCO-u), 5.  Rješenja (Identificiranje problema u ranoj fazi; Organiziranje sjednica za obučavanje, međunarodna pomoć; Aktivni pristup UNESCO-WHC i nacionalnim institucijama koje sarađuju sa UNESCO-om; Dobra koordinacija na nacionalnom nivou zemlje potpisnice; Razvijanje WEB stranice koja će omogućiti interaktivnu razmjenu podataka; Učestvovanje u primjeni međunarodnih alata za prikupljanje podataka)

·       Strategija i pregled rasporeda aktivnosti

·       informacije o WEB stranici: 1. o dokumentima Format for Periodic Reporting, Operational Guidelines, cirkularnim pismima, izvještajima sa drugih sastanaka WH Committee-ta, 2. Upitnicima, 3. rasporedu dostavljanja Izvještaja, 4. Alatu za elektronsko popunjavanje Upitnika (na Web-stranici http://whc1.unesco.org/periodicreporting/

·       sastancima edukativnog karaktera (Workshop-ovima koji su bili: U.K., Italija, Njemačka, Litvanija, Ruska federacija, Sjeverna Amerika, i onim koji se pripremaju: Francuska, Portugal, Mađarska)

·       Proces pripreme Periodičnih Izvještaja će omogućiti zemljama potpisnicama Konvencije: da nadgledaju promjene vezane za dobra WH u njihovim zemljama; ispitaju izazove konzervacije; izvuku zaključke za unaprijeđenje nacionalnih strategija konzervacije dobara WH; ojačaju sposobnosti autoriteta u konzervaciji baštine

·       Proces obrade Periodičnih Izvještaja, će omogućiti WH Committee-tu da: Ispita i istraži promjene vrijednosti WH u globalnoj razmjeri; Odgovori potrebama zemalja potpisnica Konvencije i formulira preporuke; Izvuče relevantne zaključke za sprovođenje politike i procesa donošenja odluka kao i aktivnosti međunarodne pomoći; Razrađivanje, zajedno sa Zemljama potpisnicama i savjetodavnim tijelima (advisory bodies) programa institucionalnog jačanja (capacity building programmes) na regionalnom, sub-regionalnom i nacionalnom nivou.

Gosp. Tamas Fejerdy (iz ICOMOS-a, predsjedavajući Radne grupe o Periodičnom izvještavanju) je održao kratku prezentaciju koja se doticala uloge Zemalja potpisnica u monitoringu i menadžmentu WH site-ima, kao i formi Periodičnog izvještaja[2]. 

Kraće prezentacije takođe su održali:

·         gosp. Christopher Young (Rapporteur of Workig Group on Periodic Reporting) o iskustvu iz U.K. vezanom za Periodično izvještavanje i rokovima za izradu pojedinih faza.

Principal stages in preparation of part One Report:

Principal stages in preparation of Part Two Report:   

Draft timetable for UK Periodic Report:

·         Gosp. Manuel Guido (Focal Point for Periodic Reporting at Italian Ministry of Cultural Heritage) je govorio o italijanskim iskustvima (specifikum-36 dobara na WH listi i veliki broj Site menadžera). U Italiji su još 1995. godine, formirali Stalnu radnu grupu za UNESCO-vu WH listu, koja je odgovorna za koordinaciji svih italijanskih aktivnosti koje se odnose na WH listu. Grupu sačinjavaju predstavnici Ministarstva za kulturno naslijeđe, Ministarstva inostranih poslova, Ministarstva za okoliš i Italijanske nacionalne komisije za UNESCO. Radna grupa je odgovorna za pisanje Periodičnih izvještaja, a dvije osobe su određene kao Fopcal Points (jedna za kulturno naslijeđe, a druga za prirodno naslijeđe).

Radna grupa je, za pripremu popunjavanja dijela Section 1 Periodičnog Izvještaja odlučila sarađivati sa italijanskim ICOMOS-om i IUNC-om, a takođe su i neki profesori sa Arhitektonskog fakulteta Politehnike iz Milana, kao i Postdiplomskih studija iz restauracije spomenika Arhitektonskog fakulteta u Napulju bili uključeni.

·         g-đa Katri Lisitzin (ICCROM) je prezentirala principe monitoringa WH sites, a

·         g-đa Marija Zupančič-Vičar (IUCN), rad IUCN-a u konstelaciji odnosa Konvencije o WH – Periodic Reporting.

            Više puta je naglašena važnost popunjavanja Upitnika o Periodičnom izvještavanju: Section 1-Primjene konvecije o WH u zemlji potpisnici Konvencije i Section 2- Stanje konzervacije dobara upisanih na listu WH a nalaze se na teritoriju zemlje potpisnice, u elektronskoj formi-on line. Osim u elektronskoj formi, Section 1 Upitnika treba poslati WHC i u papirnoj formi sa potpisom imenovanog Focal Point.

Na UNESCO-voj WEB- stranici http://whc.unesco.org/nwhc/pages/doc/main.htm (Welcome to the on- line Periodic Reporting tool) ovlaštenom Focal Point-u je moguće ući uz primjenu user name i password-a. Bosna i Hercegovana još uvijek nije zvanično imenovala Focal Point i taj podatak dostavila World Heritage Centre-u UNESCO-a. Ukoliko zemlja potpisnica to procijeni za potrebno, ona može imenovati dvije osobe kao Focal Points: jedno za kulturnu baštinu, a jednu osobu za prirodnu baštinu, ali je važno napomenuti da se dostavlja samo jedan, jedinstven Izvještaj[3]. Važno je naglasiti da, nažalost, BiH neće raditi na popuni drugog dijela Upitnika Section 2, obzirom da BiH nema kulturnih dobara koja su upisana na listu WH.

            Upitnik treba biti popunjen na engleskom ili francuskom jeziku, ali je od strane WHC sugerirano svima, da prevod bude urađen od strane profesionalnih prevodioca, prije njegovog konačnog slanja.

Section 1 Izvještaja treba biti dostavljena WHC do jula 2004. (ovo može biti radna verzija), a najkasnije do decembra 2004. godine, a sva dalja dinamika objašnjena je na str.4 ovog izvještaja.

Pomoć i dodatna objašnjenja za popunjavanje Upitnika mogu se pronaći u dokumentima koji se nalaze u Attachement-u, kao i na Web-stranici UNESCO-vog WHC, http://whc.unesco.org/nwhc/pages/doc/main.htm.

Osim toga mogu se kontaktirati Gosp. Tamas Fejerdy (iz ICOMOS-a, predsjedavajući Radne grupe o Periodičnom izvještavanju), odnosno gosp. Christopher Young (Rapporteur of Workig Group on Periodic Reporting) , kao i  osoblje WHC-a:

            U organizaciji domaćina trećeg dana je organiziran obilazak određenog broja kulturno-istorijskih znamenitosti : Posjeta the World Heritage site of the "Archaeological area and Patriarchal Basilica of Aquileia", kao i gradovima “the city of Palmanova” i “Cividale”, koji se nalaze na italijanskim “Tentative List”.