INFORMACIJA
o progresu projekta
Integrisane rehabilitacije naslijeđa / Procjena stanja arhitektonskog i arheološkog naslijeđa (IRPP/SAAH) u sklopu Regionalnog programa kulturnog i prirodnog naslijeđa za jugoistočnu Evropu Vijeća Evrope
Vijeće Evrope, u saradnji sa Evropskom komisijom izradilo je Regionalni program kulturnog i prirodnog naslijeđa za Jugoistočnu Evropu. Realizacija programa započela je u 2003. Godini. Regionalni program obuhvata: Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Bugarsku, Hrvatsku, Kosovo, Rumuniju, Srbiju i Crnu Goru i Bivšu Jugoslovensku Republiku Makedoniju. Regionalni program kulturnog i prirodnog naslijeđa je ocjenjen kao program koji doprinosi stabilnosti, očuvanju mira i razvoja demokratskog društva u zemljama jugoistočne Evrope. Usvajanje i primjena rezultata Regionalnog programa kulturnog i prirodnog naslijeđa približava zemlje jugoistočne Evrope članstvu u Evropskoj uniji.
Bosnu i Hercegovinu predstavlja Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, koja kordinira i rukovodi aktivnostima na realizaciji programa.
Regionalni program se satoji od tri komponente:
- Komponenta A) Izrada zakonskog i institucionalnog okvira za zaštitu naslijeđa,
- Komponenta B) Projekat Integrisane rehabilitacije naslijeđa / Procjena stanja arhitektonskog i arheološkog naslijeđa (IRPP/SAAH);
- Komponenta C) Projekti lokalnog razvoja.
Vijeće Evrope je imenovalo člana Komisije, Amru Hadžimuhamedović, za program kordinatora za Bosnu i Hercegovinu, zatim člana Komisije, Dubravka Lovrenovića za projekt kordinatora komponente A), Mirelu Mulalić Handan, izvršnog dužnosnika Komisije, za projekt kordinatora komponente B) i Ljiljanu Ševo, člana Komisije za projekt kordinatora komponente C).
Najvidljiviji rezultati ostvareni su u realizaciji komponente B) Regionalnog programa kulturnog i prirodnog naslijeđa, pod nazivom Projekat Integrisane rehabilitacije naslijeđa / Procjena stanja arhitektonskog i arheološkog naslijeđa (IRPP/SAAH), čiji je progres predstavljen u ovom izvještaju.
Predsjedništvo Bosne i Hercegovine je na svojoj 58. sjednici, održanoj 13. oktobra 2004. godine, razmatralo i usvojilo prvi Izvještaj Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika o progresu projekta i donijelo zaključke (broj: 01-011-1662-20/04) kojima podržava implementaciju projekta.
Vijeće ministara Bosne i Hercegovine je na svojoj 69. sjednici održanoj 16. novembra 2004. godine, razmotrilo i usvojilo informaciju o projektu i donijelo zaključke kojima se osigurava i finansijska podrška projektu za 2005. godinu (broj:06-07-1570/43-04).
Do danas su postignuti sljedeći rezultati u realizaciji projekta:
Okvirni plan integrirane rehabilitacije naslijeđa sačinilo je Vijeće Evrope u skladu sa principima očuvanja kulturnog naslijeđa Evrope (član 151. Konvencije Evropske unije, Okvirni program za kulturu 2000.).
Cilj projekta je približavanje zaštite i konzervacije naslijeđa u zemljama jugoistočne Evrope normama i standardima koji se primjenljuju u zemljama Evropske unije. Evropska konvencija o kulturi daje preporuke za razvijanje mehanizama usmjerenih na kulturnu saradnju i poštivanje kulturnih različitosti, a na kojima je utemeljen ovaj projekat. Osiguranje adekvatnih mehanizama za zaštitu naslijeđa u zemljama jugoistočne Evrope predstavlja i doprinos očuvanju evropskog naslijeđa i identiteta Evrope.
U okviru dosadašnjih aktivnosti u uskoj suradnji sa stručnjacima Vijeća Evrope urađeni su izvještaji o stanju naslijeđa, definirani kriteriji za kreiranje Prioritetne liste projekata za njihovu rehabilitaciju i na osnovu toga su, za projekte sa Prioritetne liste, sačinjene preliminarne tehničke procjena stanja i studije izvodljivosti. Definirana su tri „konsolidovana projekta“ za koje je su u izradi poslovni planovi.
Izvještaj o stanju arhitektonskog i arheološkog naslijeđa sačinjen je u 2004. godini i predstavlja kratak uvid u stanje naslijeđa u BiH sa aspekta fizičke i pravne zaštite, upravljanja, obrazovanja, dokumentiranosti naslijeđa i institucionalnog okvira zaštite. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika na osnovi svoga dosadašnjeg rada, dokumentacije i inventara o naslijeđu Bosne i Hercegovine, a uz tehničku saradnju i stručnu podršku eksperata Vijeća Evrope, sačinila je Procjenu stanja arhitektonskog i arheološkog naslijeđa. U toku rada preliminarne faze dostavljane su ministarstvima nadležnim za prostorno uređenje i kulturu u entitetima i Brčko Distriktu Bosne i Hercegovine, te institucijama za zaštitu naslijeđa zbog dopune i objedinjavanja podataka.
Krajem 2007. godine urađen je novi Izvještaj o stanju arhitektonskog i arheološkog naslijeđa, u skladu sa nastalim promjenama u periodu od 2004. godine. Ocjenu Izvještaja izvršili su eksperti Vijeća Evrope. Vijeće Evrope je ocijenilo da su postignuti izuzetni rezultati i progres projekta kao i visoki profesionalni standardi (Izvještaj eksperata Vijeća Evrope, januar 2008. godine).
Prioritetna lista intervencija uključuje nacionalne spomenike ocjenjene kao dobra od posebnog značaja za evropsko naslijeđe, a predstavljaju prioritete koji zahtijevaju provođenje hitnih mjera zaštite.
Kriteriji za utvrđivanje najugroženijih spomenika za Prioritetnu listu intervencija su sljedeći:
- Spomenik predstavlja rijedak ili jedinstven primjer određenog tipa ili stila;
- Spomenik ima izrazito veliku vrijednost;
- Spomenik ima veliki značaj za obnovu građanskog povjerenja i za implementaciju mirovnog sporazuma u Bosni i Hercegovini;
- Opasnost uzrokovana ljudskim djelovanjem ili djelovanjem prirode predstavlja prijetnju da spomenik izgubi svoja najznačajnija svojstva ili da u potpunosti nestane.
Od utvrđivanja Prioritetne liste intervencija u 2004. godini do kraja 2007. godine, na listi su uvrštena 24 spomenika. Četiri spomenika su isključena sa Liste u 2007. godini jer su osigurana sredstva za njihovu obnovu (Eminagića konak u Tešnju, Vijećnica u Brčkom i Manastir u Vozućoj kod Zavidovića) ili u slučaju Samostana u Plehanima kod Dervente započeta je izgradnja nove crkve čime je onemogućena rehabilitacija ratom porušenog objekta.
Na Prioritetnoj listi intervencija nalazi se 20 nacionalnih spomenika BiH među kojima su zastupljene historijske građevine, graditeljske cjeline i područja:
1. Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu,
2. Tvrđava Stari grad Stolac u Stocu,
3. Tvrđava u Jajcu,
4. Historijsko jezgro Blagaja, Mostar,
5. Nekropola sa stećcima Radimlja kod Stoca,
6. Fethija džamija sa haremom u Bihaću,
7. Stara Soko džamija u Gračanici,
8. Pravoslavna crkva sv. Nikole u Trijebnju,
9. Staro jevrejsko groblje u Sarajevu,
10. Mjesto i ostaci graditeljske cjeline Aladža džamije u Foči,
11. Šeranića kuća u Banjoj Luci,
12. Vijećnica (Nacionalna i univerzitetska biblioteka) u Sarajevu,
13. Vijećnica u Bosanskom Novom / Novi Grad,
14. Stari grad Bužim u Bužimu,
15. Stari grad Ljubuški u Ljubuškom,
16. Stari grad Prusac, Donji Vakuf,
17. Historijsko gradsko područje Kreševa,
18. Saborna crkva Svetog trojstva u Mostaru,
19. Stara džamija sa haremom u Špionici, Srebrenik,
20. Helenistički grad Daorson u Ošanićima kod Stoca.
Od 20 spomenika upisanih na Prioritetnu listu intervencije, 7 spomenika ima međunarodni značaj:
1. Most Mehmed-paše Sokolovića u Višegradu upisan je na Listu svjetskog naslijeđa u julu 2007. Godine;
2. Tvrđava u Jajcu nalazi se u sklopu Historijskog gradskog područja Jajca naominiranog za upis na Listu svjetskog naslijeđa;
3. Stari grad Stolac, 4. Nekropola sa stećcima Radimlja i 5. Helenistički grad Daorson u Ošanićima u Stocu, nalaze se u sklopu područja Historijsko i prirodno područje Stolac upisanog na Tentativnu listu svjetskog naslijeđa;
6. Historijsko jezgro Blagaja nalazi se na Tentativnoj listi svjetskog naslijeđa;
7. Vijećnica (Nacionalna i univerzitetska biblioteka) u Sarajevu nalazi se u sklopu historijske jezgre Sarajeva upisane na Tentativnu listu svjetskog naslijeđa pod nazivom: Sarajevo – jedinstveni simbol univerzalne multikulturnosti.
Preliminarne tehničke procjene stanja spomenika urađene su prema jedinstvenoj metodologiji koju je utvrdilo Vijeće Evrope. Stručnjaci Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika u saradnji sa ekspertima iz nadležnih institucija za zaštitu naslijeđa i sa ekspertima Vijeća Evrope, sačinili su dokumente preliminarne tehničke procjene stanja za sve spomenika sa Prioritetne liste intervencija.
Studije izvodljivosti rade se na osnovu preliminarnih tehničkih procjena stanja i predstavljaju dokumente za ulaganja u obnovu spomenika i njihovu integraciju u razvoj. U saradnji sa stručnjacima iz nadležnih institucija za zaštitu naslijeđa, Komisija je napravila studije izvodljivosti za 14 spomenika sa Prioritetne liste intervencija.
Obilježavanje spomenika sa Prioritetne liste intervencija i publikacija „The Plaque Project“ predstavlja instrumente promocije projekta. Vijeće Evrope je napravilo ploče za svaki spomenik, kao javno obavještenje da se radi o dobru od posebnog značaja za evropsko naslijeđe i da njegova obnova predstavlja prioritet.
Projekti rehabilitacije – Konsolidovani projekti
Iz cijele regije jugoistočne Evrope, Vijeće Evrope je identificiralo i potvrdilo 26 objekata i lokaliteta kao „Konsolidovane projekte“. Ti projekti se promoviraju kao dio „Ljubljanskog procesa“ započetog 2008. godine, sa namjerom da privuku partnere s ciljem osiguranja sigurnih investicija u rehabilitaciju odabranih objekata i lokaliteta i njihove revitalizacije u društvenom i kulturnom kontektsu.
Za Bosnu i Hercegovinu konsolidovani projekti su:
1. Vijećnica (Nacionalna i univerzitetska biblioteka) u Sarajevu;
2. Helenistički grad Daorson u Ošanićima kod Stoca i
3. Aladža džamija u Foči.
Za sva tri konsolidovana projekta formirani su timovi u koje su uključeni vlasnici i korisnici spomenika, institucije nadležne za zaštitu i upravljanje naslijeđem, lokalne vlasti, stručnjaci, razvojne i nevladine organizacije. Komisija je angažirala stručnjake, koji su zajedno sa timovima, radili na izradi poslovnih planova. Poslovni planovi sadrže sve suštinski bitne komponente: važnost i značaj lokaliteta za sredinu, moguće faze u izvođenju radova, od konsolidacije preko restauracije do rehabilitacije, konkretne prijedloge samoodrživosti (ekonomske, socijalne i druge koristi od rezultata projekta), prezentaciju lokaliteta i sl. Aktivnosti projekata uključuju i izradu potrebne projektne dokumentacije, izradu plana upravljanja, a zatim promoviranje projekata te kreiranje sheme financiranja i apliciranja za sredstva.
U cilju promoviranja projekta, Vijeće Evrope je izdalo publikaciju ”Ljubljanski proces – finansiranje projekata rehabilitacije naslijeđa u jugoistočnoj Evropi ” za Bosnu i Hercegovinu u kojem su predstavljena tri konsolidirana projekta (u prilogu Informacije).
Nova sveobuhvatna strategija financiranja, koja se provodi kao dio “Ljubljanskog procesa”, predstavlja novu razvojnu fazu i odražava kontinuiran razvoj projekta. “Ljubljanski proces” trebao bi ojačati fokus cjelokupnog programa osiguravajući financiranje projekata rehabilitacije i potičući korisnike na donošenje održivih strategija financiranja. Aktivnosti “Ljubljanskog procesa” skoncentrirane su na mobilizaciju nacionalnih i međunarodnih izvora financiranja u namjeri da se potaknu buduća javna i privatna ulaganja i vode ka koherentnom uvrštavanju rehabilitacije ovih spomenika u regionalne ekonomske razvojne planove.
Konferencija pod pokroviteljstvom Ministra vanjskih poslova Slovenije, predsjedavajućeg Komiteta ministara Vijeća Evrope, planirana da se održi 6. I 7. novembra 2009. godine u Ljubljani, trebala bi osigurati političku ali i finansijsku podršku kontinuitetu projekta. Na konferenciju su pozvani ministri iz zemalja jugoistočne Evrope, ministri iz zemalja članica Vijeća Evrope i drugi visoki predstavnici međunarodnih tijela i institucija. Program koordinatori i projekt koordinatori iz zemalja jugoistočne Evrope su pozvani da na konferenciji prezentiraju i proslave svoj rad i rezultate projekta Integrirane rehabilitacije naslijeđa.
Konferencija bi trebala promovirati dosadašnje rezultate, skrenuti pažnju donatora na konsolidovane projekte i također usmjeriti budući razvoj projekta. Kao pozitivan doprinos ovog projekta, konferencija će pokrenuti ogledni projekat rehabilitacije kulturnog naslijeđa u historijskim gradovima.
Vijeće Evrope očekuje od institucija vlasti BiH da osiguraju integriranost ovog projekta u programe i strategije održivog razvoja na nivou Bosne i Hercegovine. Integriranje rezultata Projekta u programe i strategije razvoja predstavlja i obavezu Bosne i Hercegovine kao članice Vijeća Evrope.
|
