Status spomenika -> Peticija

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 21 do 24. novembra 2011. godine, donijela je

O D L U K U

I

Zgrada nekadašnje hidroelektrane u Jajcu, koja se nalazi na prostoru označenom kao k.č. 550/14, z.k. uložak broj 942, k.o. Pijavice, odnosno kao dio k.č. 1465/1, posjedovni list broj 672, katastarski plan broj 79, k.o. Jajce 1, opština Jajce, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina, ne ispunjava Kriterijume za proglašenje dobara nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (»Službeni glasnik BiH«, br. 33/02 i 15/03).

Mjere zaštite dobra iz stava 1. ove tačke trebaju biti usklađene sa odgovarajućim prostorno-planskim dokumentima na lokalnom nivou.

II

Danom donošenja ove odluke, dobro iz tačke I ove odluke briše se sa Liste peticija koja se vodi u Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija).

III

Prema članu V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

IV

Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u »Službenom glasniku BiH«.

Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović i Ljiljana Ševo.

Broj: 06.1-2.4-127/11-25

22. novembra  2011. godine

Sarajevo

Predsjedavajući  Komisije

Dubravko Lovrenović

O b r a z l o ž e n j e

I – UVOD         

Na osnovu člana 2. stava 1. Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini »nacionalni spomenik« je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine (»Službeni glasnik BiH«, broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za to dobro podnesen zahtjev.

Društvo za zaštitu kulturno-povijesnih i prirodnih vrijednosti Jajce podnijelo je, dana 13. 05. 2011. godine, Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika prijedlog/peticiju za proglašenje zgrade „Prve hidroelektrane na Balkanu“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. Na osnovu prijedloga, Komisija je pokrenula postupak za donošenje odluke o proglašenju predmetnog dobra nacionalnim spomenikom, u skladu sa članom V Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i odredbama Poslovnika o radu Komisije.

Razlog za donošenje negativne odluke

Dobro ne ispunjava kriterijume za proglašenje nacionalnim spomenikom iz razloga što je u potpunosti izmijenilo izgled, oblik, dizajn, namjenu i upotrebu te je na taj način u potpunosti izgubilo svoju autentičnost. 

II – PRETHODNI POSTUPAK

U toku vođenja postupka izvršen je uvid u:

-       podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući opis, arhitektonski snimak i fotografije;

-       uvid u sadašnje stanje dobra;

-       kopiju katastarskog plana;

-       zemljišno-knjižni izvadak; 

-       istorijsku, arhitektonsku ili drugu dokumentarnu građu o dobru, koja je data u popisu korišćene dokumentacije u okviru ove odluke.

Prema odredbi  člana V stav 2.  Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 37. Poslovnika o radu Komisije, prije donošenja konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, Komisija će pružiti mogućnost vlasniku predloženog nacionalnog spomenika, podnosiocu peticije, institucijama nadležnim za očuvanje nasljeđa, stručnim i naučnim institucijama, stručnjacima i naučnicima, kao i drugim zainteresovanim  licima da iznesu svoje stavove. U skladu s tim, Komisija je dopisom zatražila dostavljanje dokumentacije i stavova u vezi sa proglašenjem zgrade „Prve hidroelektrane na Balkanu“, nacionalnim spomenikom, od: vlasnika dobra, firme B.S.I. d.o.o., ul Brune Bušića bb (bivša ulica II zasjedanja AVNOJ-a bb) iz Jajca, Opštine Jajce, Osnovnog suda Jajce, Federalnog ministarstva prostornog uređenja, zavoda za zaštitu spomenika u sastavu FMKiS. Nakon toga, Komisiji je dostavljena sljedeća dokumentacija:

-       Dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra:

-         Kopija katastarskog plana za katarstarsku parcelu broj 1465/1, k.o. Jajce 1, Plan broj 79 (plan iz 1954), broj posjedovnog lista 672,  koja je 23. 06. 2011. godine izdata od strane Službe graditeljstva/urbanizma, prostornog uređenja, geodetskih, katastarskih i imovinsko-pravnih poslova, Opština Jajce; Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina. U kopiji katastarskog plana, katarstarska parcela broj 1465/1 se vodi kao „Tvornica“, a iskazana površina katastarske parcele broj 1465/1 iznosi 28.217 m2, u posjedu O.N.I.O.U. Preduzeće Elektrobosna Jajce.

-         Zemljišnoknjižni izvadak, broj z.k. uloška 942, za zemljišnu parcelu broj 550/14, k.o. Pijavice, izdat je 24. 06. 2011. godine od strane Opštinskog suda u Bugojnu, Odjeljenje u Jajcu, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina. U popisnom listu A 1, Zemljišnoknjižnog izvatka nekretnina izgrađena na zemljišnoj parceli broj 550/14,  označena je kao „1 zgrada elektrane“ ukupne iskazane površine od 1222 m2. U sopstveničkom listu B Zemljišnoknjižnog izvatka uknjiženo je pravo vlasništva na nekretninu u A 1 u korist „Elektro-Grupa“ d.d. Jajce.

-         Izvadak-Prepis posjedovnog lista broj 672, za k.č. broj 1465/1, k.o. Jajce 1, koji je 23. 06. 2011. godine izdat od strane  Službe graditeljstva/urbanizma, prostornog uređenja, geodetskih, katastarskih i imovinsko-pravnih poslova, Opština Jajce,  Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina. U Izvatku-Prepisu posjedovnog lista, parcela broj 1465/1 se vodi kao „Tvornica“,  iskazana površina  parcele broj 1465/1 iznosi 28.217 m2, a posjednik je O.N.I.O.U. Preduzeće Elektrobosna Jajce.

-         (Prethodno navedena dokumentacija je Komisiji dostavljena uz popratni dopis načelnika Opštine Jajce, br. 02-40-3-3193/11, od 30.06.2011. godine.) 

-       Peticiju Društva za zaštitu kulturno-povijesnih i prirodnih vrijednosti Jajce, za proglašenje Zgrade „Prve hidroelektrane na Balkanu“, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, od 13. 05. 2011. godine.

-       Pismeni stav vlasnika dobra, firme B.S.I. d.o.o., ul Brune Bušića bb (bivša ulica II zasjedanja AVNOJ-a bb) iz Jajca (sa prilozima) / dopis br. Ip-112/11 od 09.06.2011. godine.

-       Dopis Zavoda za zaštitu spomenika pri Federalnom ministarstvu kulture i sporta, br. 07-40-4-1888-1/11, od 07.06.2011. godine.

Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i raspoloživu pisanu građu (navedenu u popisu literature), te uvida u stanje predloženog dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Lokalitet tvorničkog kompleksa nekadašnjeg preduzeća „Elektrobosna“ DP (danas u vlasništvu firmi: B.S.I. d.o.o. Jajce, „Elektrobosna“ d.d., „Elektrobosna-Zaks“ d.o.o. i „Metalmont“ d.o.o), unutar kojeg se nalazi i zgrada nekadašnje hidroelektrane u Jajcu, situiran je u industrijskoj zoni Jajca, na lijevoj obali rijeke Vrbasa, na udaljenosti od cca 250 metara zapadno od Lučnog mosta na rijeci Vrbas, preko kojeg se Jajce povezuje sa putem Jajce – Banja Luka.

Zgrada nekadašnje hidroelektrane u Jajcu je izgrađena na dijelu k.č. broj 1465/1, k.o. Jajce 1, opština Jajce, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Istorijski podaci(1)  

Velika prirodna bogatstva Jajca i okolnih mjesta ugljem, gvozdenom rudom, bakrom i drugim obojenim metalima, rudama, šumama, kao i hidroenergetski potencijali u dolinama Plive i Vrbasa pružala su solidnu osnovu za razvoj industrije, šumarstva, saobraćaja i drugih privrednih grana. Uz prethodno navedeno, u vrijeme austrougarske uprave Bosnom i Hercegovinom (1878-1918), jeftina radna snaga, te poreske pogodnosti i tarifna politika koju provode austrougarske vlasti, privukle su pažnju inostranih banaka, privatnog kapitala i industrijalaca austrougarske monarhije. Promjene koje će uslijediti, pokazaće da su sirovinska bogatstva i hidroenergetski potencijali rijeka Plive i Vrbasa, biti dovoljni za proizvodnju pogonske energije za pokretanje pogona hemijske industrije koji će se locirati i izgraditi u Jajcu.

Kako bi se prirodni resursi učinili pristupačnim za eksploataciju, neophodno je bilo povezati sigurnim željezničkim i cestovnim komunikacijama planirane industrijske pogone sa kotarskim i okružnim centrima kao i vojnim garnizonima austrougarske vojske, odnosno sistemskom izgradnjom željezničke mreže u Bosni i Hercegovini(2), povezati centre Monarhije sa Solunom i Carigradom.

Zbog svojih prirodnih bogatstava, područje od Gornjeg Vakufa do Bugojna, Jajca i Banja Luke je bilo od primarnog značaja. Dolinom Vrbasa, godine 1894. gradi se cesta Jajce-Banja Luka, a željeznička pruga, koja povezuje Jajce i Lašvu (Jajce-Donji Vakuf-Travnik-Lašva), završava se 1. maja 1895. godine.

Firma industrijalca Ota Štajnbajsa (Steinbeis) 1892. godine dobija 20-godišnju koncesiju na ekspoataciju šuma u srezu Ključ i gradi najdužu privatnu mrežu šumskih željeznica u BiH, koju povezuje sa mrežom državnih željeznica: - Srnetica-Oštrelj-Drvar-Knin, Srnetica-Sanski Most-Prijedor i Srnetica-Mlinište-Jajce. Sama dionica pruge Srnetica-Mlinište-Jajce je iznosila 105 km. Pruga Jajce-Šipovo je, u narodu, dobila naziv „Štajbajsova pruga“ i bila je uključena i u javni saobraćaj: svaki dan je saobraćao putnički voz na relaciji Jajce-Šipovo, a jedanput ili dvaput nedjeljno i na relaciji Jajce-Drvar. „Štajbajsova pruga“ je ukinuta poslije II svjetskog rata. 

Koncesiono pravo na 80-godišnje korišćenje rijeke Plive, od austrougarske vlade, dobio je bečki industrijalac dr Josef Kranc, a 30. juna 1897. godine Okružni sud u Travniku je registrovao firmu „Bosnische-Elektrizitäts A.G.“ sa sjedištem u Jajcu, čiji pravni sljedbenik, kasnije, postaje firma „Elektrobosna“. Sredstva su obezbijeđena zajedničkim sufinansiranjem „Allgemeine Depositenbank“, „Leipziger Bank“ i „Elektrizitäts A.G.“. Početni, njemačko-austrijski, kapital firme od 6.000.000 kruna je u junu 1915. godine povećan na 9.000.000 kruna, a 1921. godine na 13.500.000 kruna.

Firma „Bosnische-Elektrizitäts AG“, 1899. godine, izgrađuje hidroelektranu (puštena u rad 24. marta 1899. godine), kao fabriku za proizvodnju kalcijum-karbida i impregniranog i presovanog karbida u cilindičnom obliku. Na elektranu se priključuje i preduzeće „Sindikat dr Karl Kellnera“ koje raspolaže elektrolizom kuhinjske soli i pogonima za proizvodnju hlornog kreča i kaustične sode. Prva hloralkalna elektroliza imala je Kallnerove ćelije sa platinskim anodama.

Tokom 1899. sagrađene su još dvije fabrike za proizvodnju kalcijum-karbida. Ukupno tri izgrađene jajačke fabrike karbida, predstavljale su, u to vrijeme, najveće fabrike za za proizvodnju kalcijum-karbida u Evropi. Osnovna sirovina za proizvodnju karbida bio je krečnjak čiji se kamenolom nalazio iznad same fabrike. Za proizvodnju kreča korišćena je Hoffmanova električna kružna peć kapaciteta oko 12.000 tona kreča godišnje.

Tokom 1905. godine, sagrađena je trofazna elektropeć snage 8.0000 KS za proizvodnju karbida, koja je zamijenila prethodna postrojenja i koristila svu raspoloživu električnu energiju proizvedenu u hidroelektrani.

Razvojem tehnologije, karbid se kasnije višestruko primjenjivao: u autogenom zavarivanju, obradi metala i proizvodnji kalcijum-cijanamida. Razvija se proizvodnja organskih jedinjenja na bazi acetilena: acetaldehid, aceton, sirćetna kiselina, razni hlorirani ugljovodonici, itd.

Fabrika 1908. počinje sa proizvodnjom ferosilicijuma i ubrzo pokriva najveći dio svjetske potrošnje, a 30-tih godina 20. vijeka, trihloretilen, proizveden u njenoj fabrici, tražen je na širem evropskom tržištu.

U cijelom proizvodnom procesu, ključno mjesto je imala hidroelektrana locirana unutar tvorničkog kruga do koje je kanalom dužine 3.600 metara iz prirodnog akumulacionog bazena Velikog plivskog jezera prirodnim padom dovođena voda. Kanalom je proticalo 15 kubika vode u sekundi, a  hidroelektrana je dostizala kapacitet od 53 miliona KWh električne energije godišnje.

U periodu od 1888-1917 u BiH je izgrađeno više termoelektrana i četiri hidroelektrane, a po obimu proizvodnje električne energije, hidroelektrana  u Jajcu se nalazila na prvom mjestu.

Hidroelektrana u Jajcu, instalisane snage od 7 MW, bila je prvosagrađena hidroelektrana u Bosni i Hercegovini i, u to vrijeme, najveća hidroelektrana u jugistočnoj Evropi.

Pored pomenutih kapaciteta, „Elektrobosna“ je posjedovala vlastiti kamenolom, peć za proizvodnju kreča, pilanu, bačvariju za pravljenje drvenih i limenih bačvi, bravarsku, limarsku, stolarsku, kovačku i druge radionice za održavanje pogona.

Godine 1917, generalni direktor „Elektrizitäts A.G.“, dr Alexander Wacker, prodaje svoj dio učešća u grupaciji preduzeća „Bosnische-Elektrizitäts A.G.“ koncernu „Dynamit Nobel, A.G.“, koji je bio pod kontrolom velikog njemačkog koncerna „I.G. Farbenindustrie“ iz Leverkusena. Tako, u periodu izveđu dva svjetska rata, fabrikom u Jajcu upravljaju njemački direktori.

Godine 1957. prestala je sa radom hidrocentrala i izvršena je prenamjena objekta u hemijski laboratorij za proizvodnju hlorisanih ugljovodonika-tetrahloretana i trihloretilena. U tom periodu je izvršena i demontaža svih proizvodno-energetskih postojenja i prateće opreme hidroelektrane. Cjevovod je odsječen i preusmjeren zatvorenim kanalom prema postrojenjima peći 4. i 5. U periodu 1957-1968 vršena su preinaičenja u objektu i njegovo adaptiranje u svrhu privođenja novoj proizvodnoj funkciji. Objekat je dograđivan 1971. na sjeverozapadnoj strani, a 80-tim godinama 20. vijeka, na jugozapadnoj strani objekta je dograđen skladišni prostor.

2. Opis dobra

Objekat nekadašnje hidroelektrane, a kasnije hemijskog laboratorija, danas se nalazi unutar proizvodnog kompleksa u vlasništvu firme BSI-METALLEGHE koje se bavi proizvodnjom Si metala.

Uvidom na terenu, ustanovljeno je da je predmetni objekat, tokom svoga postojanja doživio brojne transformacije i preinačenja, dograđivanja i pregrađivanja.

O tome svjedoče različite vrste konstrukcija koje su primijenjene na objektu (masivni zidovi od opeke; armiranobetonski stubovi i stupci; armiranobetonske horizontalne konstrukcije), različite vrste prozora (drveni prozori sa jednostrukim ostakljenjem, drveni prozori sa IZO ostakljenjem, „kopilit“ ostakljenje), različite vrste zidova (masivni zidovi od cigle debljine cca 30,40 i 70 cm; zidna prefabrikovana platna debljine cca 15 cm), ojačanja čeličnim NPI profilima, itd.

Objekat, spratnosti prizemlje+sprat, je nepravilne tlocrtne forme i ima gabaritne mjere od cca 51.05 m x 24.20 metara. Unutar tih gabarita, na sjevernom uglu objekta je istak dimenzija cca 7,98 x 18,52 metra, a takođe, unutar prethodno navedenih gabarita objekta, dograđen je skladišni prostor dimezija cca 12,30 x 24.20 metara.

U centralnom dijelu objekta je proizvodna hala tlocrnih dimenzija od cca 12 x 30 metara, koja prolazi kroz dvije etaže i nadvišena je, u vidu lanterne, za cca 200-220 cm u odnosu na ostali dio objekta, radi dobijanja bočnog osvjetljenja enterijera hale (rješenje tzv. „šed“ krova). Po perimetru hale, dužim stranicama, u jednakim međurazmacima od po cca 5 metara, pozicionirani su „armiranobetonski stubovi“ na koje je oslonjena konstrukcija krova:

-       Primarnu konstrukciju čine čelični rešetkasti nosači izvedeni od L profila postavljeni u ritmu stubova (na međurazmacima od cca 5 metara). Donji pojas rešetke je izveden od dvostrukog L profila (2 međusobno zavarena L profila). Veze čvorova rešetke ostvarene čeličnim zakovicama i ojačane flah gvozdenim limovima.

-       Sekundarnu konstrukciju predstavljaju zapravo drvene grede, postavljene u čvorovima rešetkastog nosača u pravcu paralelnom sljemenu krova. Čela drvenih greda (sekundarnih nosača), vidljiva su iz eksterijera objekta na zabatnim zidovima lanterne.

-       Na tercijarnu konstrukciju, koja je vjerovatno izvedena od drvenih štafli (ili možda daščanom opšavu) postavljenim u pravcu okomitom na strehu krova, postavljen je krovni pokrivač. Sadašnji pokrivač je izveden od valovitog azbest-cementnog pokrivača (tzv. „salonit“ ploče). Izvjesno je da se ne radi o originalnom pokrivaču.

-       Tokom neke od naknadnih intervencija na objektu, izveden je spušteni plafon od bijelih gips-kartonskih ploča zakucanih na drvenoj potkonstrukciji, fiksiranoj za sekundarne nosače krova.

Na osnovu vizuelne opservacije konstruktivnog sklopa objekta, može se uočiti nekoliko detalja koji ukazuju na mogući zaključak da je konstrukcija stubova zapravo čelična, te da je ona naknadno iskorišćena kao „jezgra“ oko koje, u nekom od perioda dogradnji i intervencija na objektu, izliven betonski „omotač“:

-       Poprečni presjek stubova se drastično povećava, od prizemlja prema lanterni, kada se kompariraju dimenzije „stubova“ prizemlja, sprata i lanterne,

-       Veza krovnog rešetkastog nosača i „betonskog stupa“ u nivou lanterne, otkriva da se radi o naknadnoj intervenciji,

-       Varene veze kranskih staza, izvedene u vidu čeličnih „vuta“, u nivou stropa iznad sprata, otkrivaju da se radi o naknadnoj intervenciji (čelik se ne vari za beton). 

Tokom neke od naknadnih intervencija na objektu, u nivou između prizemlja i sprata objekta, u prostoru oko centralne hale, izvedena je međuspratna armiranobetonska ploča, koja konzolno, za cca 135 cm, prepuštena unutar prostora hale. Na taj način je formirana galerijska perimetralna komunikacija kojom se pristupalo prostorijama na spratu u kojima su bile smještene laboratorije. Galeriji se pristupa preko dva, simetrično postavljena čelična stepeništa koja su postavljena uz ulaz u halu (na jugoistočnom zidu hale). Ulaz u halu je širok cca 3,27 metara, a visok cca 3,50 m, a sa  skladištem (tlocrtnih dimenzija cca 12,15 m x 23,90 m), prislonjenim jugoistočno uz halu.

Trenutno stanje objekta:

Objekat je van funkcije i koristi se samo skladišni prostor. Usljed višegodišnjeg neodržavanja objekta, krovni pokrivač prokišnjava na nekoliko mjesta, olučne vertikale i horizontale nisu u funkciji, tako da su, usljed djelovanja atmosferilija, veoma izražena oštećenja zidova, maltera, fasada. Prisutna su „cvjetanja“ maltera. Plafonska konstrukcija unutar hale je uništena usljed prodora vode unutar objekta. Brojni su tragovi agresivnog djelovanja razljevenih hemikalija po podovima prostorija prizemlja (podovi od zaribanog betona) i sprata (podovi od keramičkih pločica). Oprema i inventar objekta su potpuno uništeni, a generalno posmatrajući, objekat se u cjelini nalazi u veoma devastirajućem stanju.

3. Dosadašnja zakonska zaštita

Prema dostupnim podacima predmetno dobro (Zgrada nekadašnje hidroelektrane u Jajcu) nije bilo evidentirano niti je uživalo režim zaštite.

III – ZAKLJUČAK

Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanja Zgrade nekadašnje hidroelektrane u Jajcu, utvrđeno je:

-       Zgrada nekadašnje hidroelektrane u Jajcu, koja se nalazi na prostoru označenom kao zemljišna parcela broj 550/14, z.k. uložak broj 942, k.o. Pijavice (prema zemljišnoknjižnom izvatku), odnosno kao dio k.č. broj 1465/1, posjedovni list broj 672, plan broj 79, k.o. Jajce 1 (prema Kopiji katastarskog plana i Izvatku-Prepisu posjedovnog lista), opština Jajce, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina, ne ispunjava kriterijume za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom (»Službeni glasnik BiH«, br. 32/02 i 15/03).

Prema navedenom, Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu.

Sastavni dio ove odluke su:

-       Imovinsko-pravna dokumentacija

-         Kopija katastarskog plana za katarstarsku parcelu br. 1465/1, k.o. Jajce 1, Plan br. 79 (plan iz 1954), broj posjedovnog lista 672, koja je 23. 06. 2011. godine izdata od strane Službe graditeljstva/urbanizma, prostornog uređenja, geodetskih, katastarskih i imovinsko-pravnih poslova, Opština Jajce; Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

-         Zemljišnoknjižni izvadak, broj z.k. uloška 942, za zemljišnu parcelu br. 550/14, k.o. Pijavice, izdat je 24. 06. 2011. godine od strane Opštinskog suda u Bugojnu, Odjeljenje u Jajcu, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

-         Izvadak-Prepis posjedovnog lista br. 672, za k.č. br. 1465/1, k.o. Jajce 1, koji je 23. 06. 2011. godine izdat od strane Službe graditeljstva/urbanizma, prostornog uređenja, geodetskih, katastarskih i imovinsko-pravnih poslova, Opština Jajce, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

-       Fotodokumentacija

-         Fotografije postojećeg stanja lokaliteta, fotografisao 12. avgusta 2011. godine, digitalnim fotoaparatom Canon Power Shot S5 IS, arh. Emir Softić.

-       Crteži

-         Skica sa snimkom postojećeg stanja zgrade nekadašnje hidroelektrane u Jajcu, snimila 12. augusta 2011. godine arh. Milka Grujić.

Korišćena literatura

1983.    Basler, Đuro, Ajder, Dragan, Grbelja, Tonči. Jajce i okolina (Biblioteka Male turističke monografije; br. 55). Zagreb: Turistkomerc, 1983.

1989.    Eminefendić, Hazim. Jajce: 1878-1941. Jajce: Skupština opštine Jajce, 1989.

2006.    Brošura za uposlenike u javnim organima: unapređenje pristupa informacijama i učešća javnosti u donošenju odluka u oblasti okoline: pristup informacijama i učešće javnosti u donošenju odluka u okviru upravljanja vodnim resursima. Sarajevo: New York University School of Law: The  regional environmental center for Central and Eastern Europe: UNDP i GEF Danube regional project: Rosources for the future, 2006.

2008.    Lovrenović, Dubravko, Damjanović, Danka, Milak, Enes. Jajce: središte i margina povijesti i ljepote. Banja Luka: Jajce - Društvo za zaštitu kulturno-povijesnih i prirodnih vrijednosti grada, 2008.

2011.    Barić, Marko (Stalni sudski vještak građevinske struke za hidrotehniku i okolišnjo inžinjerstvo). Stručni nalaz vještaka: Zgrada nekadašnje hidroelektrane, Bivši kompleks Elektrobosne Jajce. Jajce: 2011.

(1) Korišteni su izvori:

-       Eminefendić, Hazim, Jajce: 1878-1941, Jajce: Skupština opštine Jajce, 1989, 23-38.

-       Lovrenović Dubravko, Damjanović Danka, Milak Enes, Jajce: središte i margina povijesti i ljepote, Banja Luka: Jajce - Društvo za zaštitu kulturno-povijesnih i prirodnih vrijednosti grada, 2008, 63-64.

-       Basler, Đuro, Ajder, Dragan, Grbelja, Tonči, Jajce i okolina (Biblioteka Male turističke monografije; br. 55), Zagreb: Turistkomerc, 1983, 13-15.

-       Barić, Marko (stalni sudski vještak građevinske struke za hidrotehniku i okolišnjo inžinjerstvo), Stručni nalaz vještaka: Zgrada nekadašnje hidroelektrane, Bivši kompleks Elektrobosne Jajce, Jajce: 2011.

(2) Dužina željezničkih pruga u BiH je 1906. iznosila 999,9 km, a krajem 1910. 1.002 km. (Eminefendić, 1989, 27)