Status spomenika -> Nacionalni spomenik

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj 26. oktobra 2010. godine, donijela je

O D L U K U

I

Istorijsko područje – Stećak i staro muslimansko groblje u Mrkovićima, opština Centar Sarajevo, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).

            Nacionalni spomenik čine jedno grobno mjesto sa stećkom, 12 grobnih mjesta sa nišanima i dva nišana koja nisu in situ.

Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao k.č. 663 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara k.č. 570/3 (stari premjer), k.o. Nahorevo,  z.k. uložak broj 963, k.č. 664 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara k.č. 570/2 (stari premjer), k.o. Nahorevo, z.k. uložak broj 519, k.č. 665 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara k.č. 568/9 (stari premjer), k.o. Nahorevo, z.k. uložak broj 519 i k.č. 666/2 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara 570/1 (stari premjer), k.o. Nahorevo,  z.k. uložak broj 868, opština Centar Sarajevo, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Federacije BiH”, br. 2/02, 27/02, 6/04 i 51/07).

II

Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Vlada Federacije) dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

Radi trajne zaštite nacionalnog spomenika, na prostoru definisanom u tački I stav 3. ove odluke, primjenjuju se sljedeće mjere zaštite:

-          dozvoljeni su isključivo istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi, uključujući i one koji imaju za cilj prezentaciju spomenika, uz odobrenje federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje (u daljem tekstu: nadležno ministarstvo) i stručno nadziranje nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nadležna služba zaštite);

-          izvršiti uklanjanje visoke vegetacije koja na bilo koji način ugrožava nacionalni spomenik (stećak, nišane);

-          izvršiti uklanjanje bespravno sagrađenih objekata koji narušavaju istorijski ambijent i tradiciju domicilnog stanovništva;

-          izvršiti podizanje stećka i nišana u uspravan položaj;

-          nisu dozvoljeni radovi na uređenju nekropole, uklanjanju samonikle vegetacije i čišćenje stećaka od lišajeva i mahovine, te radovi na saniranju oštećenja bez urađenog  plana sanacije, restauracije i konzervacije, uz odobrenje nadležnog ministarstva i nadzor nadležne službe zaštite;

-          područje predstavlja potencijalni arheološki lokalitet te je prilikom obavljanja istražnih radova obavezno obezbijediti prisustvo arheologa.

Vlada Federacije dužna je posebno da obezbijedi sprovođenje sljedećih mjera:

-          izradu geodetskog snimka postojećeg stanja nacionalnog spomenika;

-          izradu Plana sanacije, restauracije i konzervacije lokaliteta.

IV

Svi pokretni nalazi, koji u toku arheološkog istraživanja budu nađeni, biće deponovani u najbližem muzeju koji ispunjava kadrovske, materijalne i tehničke uslove ili u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu, obrađeni i prezentovani na odgovarajući način.

Sav pokretni i nepokretni arheološki materijal koji bude nađen u toku arheoloških istraživanja neophodno je stručno obraditi.

Arheolog – rukovodilac arheoloških istraživanja dužan je nakon izvršenih arheoloških radova podnijeti izvještaj Komisiji i instituciji koja je obavila istraživanja.

Arheolog – rukovodilac arheoloških istraživanja mora imati na raspolaganju sav pronađeni pokretni i nepokretni arheološki materijal dok traje istraživanje i dok ne završi izvještaj, a najduže za period od tri godine.

Paralelno s izvođenjem arheoloških istraživanja, neophodna je sukcesivna konzervacija nepokretnih nalaza na lokalitetu i konzervacija pokretnog arheološkog materijala i njegovo deponovanje u odgovarajuće prostore (depoe).

Nakon dostavljanja izvještaja o sprovedenom istraživanju, Komisija će utvrditi pokretne nalaze na koje će biti primjenjivane mjere zaštite koje Komisija utvrđuje.

Iznošenje pokretnih nalaza iz stava 1. ove tačke iz Bosne i Hercegovine nije dopušteno.

Izuzetno od odredbe stava 7. ove tačke, ukoliko rukovodilac istraživanja utvrdi da je neophodna obrada nekog nalaza van zemlje, dokaze o tome će prezentovati Komisiji, koja može dopustiti privremeno iznošenje nalaza iz zemlje pod detaljno utvrđenim uslovima njegovog iznošenja, postupanja s njim u toku boravka van zemlje i njegovog povratka u Bosnu i Hercegovinu.

V

Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti u dijelu u kojem su suprotni odredbama ove odluke.

VI

Svako, a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i opštinske službe, suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.

VII

Ova odluka dostaviće se Vladi Federacije, nadležnom ministarstvu, nadležnoj službi zaštite i opštinskom organu uprave nadležnom za poslove urbanizma i katastra, radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - VI ove odluke, te nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VIII

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web stranici Komisije (http://www.kons.gov.ba).

IX

Prema članu V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

X

Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u «Službenom  glasniku BiH».

Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović i  Ljiljana Ševo.

Broj: 05.2-02.3-71/10-16

26. oktobra 2010. godine

Sarajevo

Predsjedavajuća Komisije

Amra Hadžimuhamedović

O b r a z l o ž e n j e

I – UVOD

Na osnovu člana 2. stav 1. Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za to dobro podnesen zahtjev.

Muhamed Hadžiabdić iz Sarajeva podnio je, dana 09. oktobra 2008. godine, prijedlog/peticiju za proglašenje Stećka u obliku sljemenjaka i starog muslimanskog groblja, selo Mrkovići, opština Centar Sarajevo, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. i člana 35. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom.

Izjava o značaju dobra

Poseban značaj istorijskom području Mrkovića daje izmiješanost grobalja iz različitih istorijskih perioda - u neposrednoj blizini srednjovjekovnog groba sa stećkom nalazi se muslimansko groblje iz perioda 16-19 vijeka, što potvrđuje kontinuitet sahranjivanja na ovom području.

Na ovom lokalitetu zastupljen je jedan oblik stećaka – sljemenjak sa postoljem bez ukrasa i pet oblika nišana; stela, muški nišan kvadratne osnovice sa turbanom u gužve, muški nišan kvadratne osnovice sa aginskim turbanom, kameni nišan kružne osnovice i osmougaoni nišan. Ukrasi zastupljeni na nišanima su; krugovi i polujabuke rađeni u vidu reljefnog ispupčenja i udubljenja.

II - PRETHODNI POSTUPAK

U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju, izvršen je uvid u:

-          dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra (kopiju katastarskog plana i zemljišnoknjižni izvadak),

-          podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru, itd.,

-          istorijsku, arhitektonsku i drugu dokumentarnu građu o dobru, koja je data u popisu korišćenja dokumentacije u sklopu ove odluke.

U skladu sa članom 12. Zakona o implementaciji odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika zasnovane na osnovu Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, za potrebe vođenja postupka proglašenja kulturnog dobra nacionalnim spomenikom BiH:

-          Dopisom br. 05.2-35.2-10/10-5, od 18. 01. 2010. godine zatražena je dostava dokumentacije i stavovi u vezi sa proglašenjem Starog muslimanskog groblja u Mrkovićima, opština Centar Sarajevo od: Opštine Centar Sarajevo (Načelnik), Federalnog ministarstva prostornog uređenja, Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta, Zemljišnoknjižnog ureda Opštinskog suda u Sarajevu.

-          Dopisom br. 05-31-65/10, od 15. 02. 2010. godine Službe za upravu za imovinsko-pravne poslove, geodetske poslove i katastar nekretnina opštine Centar Sarajevo, dostavljen je stav suvlasnika Rađenović rođ. Krunić (Danilo) Cmilje sa ¼ parcele k.č. 570/1 iz zk. ul. 868 k.o. Nahorevo u vezi sa proglašavanjem Starog muslimanskog groblja u Mrkovićima opština Centar Sarajevo, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegocine. Potpisanom Izjavom dostavljenom u Prilogu akta, suvlasnik parcele se nije želio izjašnjavati u vezi sa proglašenjem dobra nacionalnim spomenikom, jer predmetno zemljište ne koristi.

-          Dopisom br. 05.2-36.1-1/10-26, od 18. 02. 2010. godine zatražen je istorijat parcela za k.č. 568/9, 570/1, 570/2 i 670/3, k.o. Nahorevo od Zemljišnoknjižnog ureda Opštinskog suda u Sarajevu. Isti dopis je dostavljen lično na ruke u prijemnu službu 03. 03. 2010. godine.

-          Dopisom br. 05.2-36.1-1/10-52, od 13. 04. 2010. godine zatražena je raspoloživa dokumentacija, uključujući kopije stanja iz 1886. godine za k.č. 568/9, 570/1, 570/2 i 670/3, k.o. Nahorevo od JU Istorijski arhiv Sarajevo.

Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Naselje Mrkovići je od Sarajeva udaljeno 4,38 km vazdušne linije u pravcu sjeveroistoka, na nadmorskoj visini od 1041 m, geografskoj širini 43°53'35.85"N i geografskoj dužini 18°26'01.11"E(1). Na manjem uzvišenju u naselju smješten je stećak – sljemenjak i nekropola sa nišanima.

Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao k.č. 663 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara k.č. 570/3 (stari premjer)(2), k.o. Nahorevo, upisan u z.k. uložak broj 963, k.č. 664 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara k.č. 570/2 (stari premjer)(3), k.o. Nahorevo, upisan u z.k. uložak broj 519, k.č. 665 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara k.č. 568/9 (stari premjer), k.o. Nahorevo, upisan u z.k. uložak broj 519, k.č. 666/2 (novi premjer), k.o. Mrkovići, što odgovara 570/1 (stari premjer)(4), k.o. Nahorevo, upisan u z.k. uložak broj 868, opština Centar Sarajevo, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Uvidom u kopiju Anglasplan-a II, k.o. Nahorevo, oblast Sarajevo, na osnovu kojeg je izvršen upis 1888. godine i određena kultura k.č. 570-pašnjak „Tursko groblje zapušteno“ kao i za k.č. 909, 903 i 904 oranica „Nišani“, utvrđeno je da su navedene zemljišne parcele upisane u Kmetovsko selište Rađenović Božo iz Nahoreva.

Odlukom Sreskog načelstva u Sarajevu od 08. jula 1932. godine spomenute parcele uknjižene su u privatno vlasništvo kako je navedeno u fusnotama.

Istorijski podaci

U srednjem vijeku na području Sarajevskog i Visočkog polja formirana je župa Vrhbosna, koja je obuhvatala prostor gornjeg toka rijeke Bosne i slivove njenih pritoka Miljacke, Željeznice i Zujevine(5). 

Na teritoriji župe Vrhbosna, prema mišljenju istoričara sredinom X vijeka bio je smješten utvrđeni grad Katera, jedan od dva grada koji se spominju u djelu vizantijskog vladara Konstantina VII Porfirogeneta (De administrando imperio)(6). 

Nastanak feudalnih oblasti pratio je proces rastakanja ranofeudalnih župa, jer ranije ''župe nisu odgovarale kasnofeudalnom konceptu vlasti''. Prema tome i župa Vrhbosna podijeljena je na nekoliko manjih oblasti. U slivu mokranjske Miljacke formirana je župa Mokro-Glasinac, kojoj je iz stare Olovske župe priključena Glasinačka ravan, a u slivu paljanske Miljacke, župa Pale. Ove župe bile su sastavni dio zemlje Pavlovića, kao i susjedna Prača(7). 

Muslimanska groblja su nastajala u centralnim dijelovima naseljenih mjesta, baščama pored kuća, haremima džamija ili kao samostalna groblja na uočljivim mjestima perifernih dijelova naselja. Često su nastajala uz ili u blizini srednjovjekovnih nekropola, što je karakteristično i za lokalitet u Mrkovićima. Najčešći nadgrobni oblik na muslimanskim grobljima naziva se – nišan (nišan – perz. riječ – biljeg, znak). Najstariji identifikovani nišani koji se datiraju u drugu polovinu XV i u XVI vijek predstavljaju prelazne oblike sa značajnim uticajima srednjovjekovnog tradicionalnog načina izrade nadgrobnog spomenika – stećka. Relativno su velikih dimenzija i razvrstavaju se na: nišane u obliku stele; uspravne ploče ili obeliske, različito oblikovanog završnog dijela. Na području sarajevske regije iz perioda XV-XX v. evidentirano je preko 200 muslimanskih grobalja(8).

2. Opis dobra  

Stećak na lokalitetu u Mrkovićima pripada vrsti položenog monolita, koji je izrađen u formi sarkofaga (sljemenjaka). Brojnost stećaka na nekropolama važan je pokazatelj kretanja u društvu srednjovjekovne Bosne XIV i XV vijeka. Manja groblja uopšteno se smatraju porodičnim, što govori o poodmaklom procesu rastakanja starog rodovskog društva i izdvajanju malih porodičnih zajednica koje, kao znak «novoga» identiteta, organizuju svoja vlastita groblja(9). Navedena činjenica, kao i masivnost nadgrobnika upućuju na zaključak da se na lokalitetu u Mrkovićima nalazio posebno izdvojeni grob “izvjesnog srednjovjekovnog velikaša“ sa ovoga prostora, što svakako upućuje na zaključak da je nastanak spomentuog nadgrobnika moguće svrstati u period XV vijeka.

Stećak je smješten na zemljišnoj parceli označenoj kao k.č. 663, k.o. Mrkovići (novi premjer), što odgovara k.č. 570/3, k.o. Nahorevo (stari premjer). Na navedenoj parceli na udaljenosti od stećka 5 do 10 m u pravcu jugozapada, situirano je pet nišana (br. 1-5) i utonuli i oštećeni ostaci kamenog santrača. Nišani br. 6-10. Smješteni su na parceli označenoj kao k.č. 664, k.o. Mrkovići (novi premjer), što odgovara k.č. 570/2, k.o. Nahorevo (stari premjer). Nišani br. 12. i 13. nalaze se na parceli označenoj kao k.č. 665, k.o. Mrkovići (novi premjer), što odgovara k.č. 568/9, k.o. Nahorevo (stari premjer). Nišani br. 11. i 14., kao i ostaci nišana situiranih u podzidi uz put nalaze se na parceli označenoj kao k.č. 666/2, k.o. Mrkovići (novi premjer), što odgovara 570/1, k.o. Nahorevo (stari premjer). Na navedenoj parceli evidentirani su i ostaci temelja manjeg objekta, o kojoj vrsti objekta i iz kojeg vremenskog perioda bez detaljnog arheološkog iskopavanja ne može se odrediti.

Stećak je dobro obrađen, bez ukrasa, prevrnut i dijelom utonuo. Nišani su takođe dobro obrađeni, ukrašena su dva primjerka (br. 1. krug i polujabuka, br. 3. polujabuka i polumjesec). Pojedini primjerci nišana su okrnjeni, pognuti, oboreni na zemlju i dijelom utonuli.

Stanje stećka

Stećak br. 1. – sljemenjak sa postoljem, bez ukrasa, utonuo, prevrnut na bočnu južnu stranu, obrastao lišajevima i mahovinom, orijentisan zapad – istok; dimenzije stećka su: 180x44x210 cm; dimenzije postolja su: 210x39x50 cm.

Stanje nišana

U selu Mrkovići nalazi se staro muslimansko groblje koje se razvilo uz stećak koji  danas leži oboren na zemlju. U groblju se nalazi desetak nišana koji većinom leže na zemlji oboreni, pognuti ili oštećeni. Masivnost, način obrade nišana, te činjenica da se groblje razvilo uz stećak kazuju nam da je ovo staro groblje koje možemo locirati u XVI vijek. Dio nišana nalazi se u podzidama uz put, ili u ogradama koje danas dijele privatne parcele zemlje na kojima je groblje.

Nišan br. 1. Masivni kameni nišan u obliku stele dimenzija 41x22x127 cm, sa urezanim krugovima sa zapadne i istočne strane, sa čeone sjeverne i južne strane nalazi se isklesana polujabuka. Nišan je bez natpisa i leži oboren na zemlju, predstavlja uzglavni nišan, a nišan br. 2. nožni. U blizini ova dva nišana primjetni su ostaci kamena koji je služio kao santrač.

Nišan br. 2. Stela dimenzija 41x22x127 cm, bez natpisa. 

Nišan br. 3. Stela potonula u zemlju, dimenzija 41x18x60 cm sa isklesanim polumjesecom sa istočne strane i polujabukom sa južne strane.

Nišan br. 4. Stela dimenzija 17x15x74 cm.

Nišan br. 5. Nišan odlomljena turbana dimenzija 20x15x70 cm, bez natpisa.

Nišan br. 6. Stela dimenzija 38x19x140 cm, bez natpisa.

Nišan br. 7. Stela dimenzija 38x16x95 cm.

Nišan br. 8. Muški nišan sa turbanom u gužve, kvadratne osnovice 15x15 cm i visine 90 cm.

Nišan br. 9. Osmougaoni nišan visine 105 cm i obima 79 cm, bez natpisa.

Nišan br. 10. Muški nišan oboren na zemlju sa aginskim turbanom, kvadratne osnovice 27x27 cm i visine 160 cm.

Nišan br. 11. Muški nišan sa oštećenim turbanom u gužve, kvadratne osnovice 14x14 cm i visine 74 cm.

Nišan br. 12. Osmougaoni nišan, prelomljen, visine 58 cm i širine stranice osmougla 7 cm leži u ogradi.

Nišan br. 13. Kameni nišan kružne osnovice obima 100 cm i visine 140 cm leži prevaljen na zemlju.

Nišan br. 14. Prelomljena stela dimenzija 44x16x40 cm.

U podzidu uz put nalazi se više ostataka nišana.

3. Dosadašnja zakonska zaštita

U Prostornom planu BiH do 2000. godine na području opštine Centar Sarajevo kao spomenik III kategorije uvršteno je 10 lokaliteta nekropola sa stećcima (343 stećka) bez preciznije identifikacije(10). 

U dopisu Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta od 25. januara 2010. godine, navedena dobra su evidentirana pod nazivom:

-          Staro muslimansko groblje, Mrkovići, Sarajevo, opština Centar. Osmanski period. Locirano na brežuljku Periše Rađenovića u sredini naselja.

-          Grčki mramor, Mrkovići, Sarajevo, opština Centar, srednjovjekovni spomenik.

Navedena dobra nisu bila upisana u Registar spomenika kulture Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine.

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

Istraživačke radove u smislu evidentiranja i prikupljanja podataka o stećcima vršili su Šefik Bešlagić i Snježana Mutapčić(11).

Konzervatorsko – restauratorski radovi nisu preduzimani.

5. Sadašnje stanje dobra

Uvidom na licu mjesta, 15. januara 2010. godine, ustanovljeno je sljedeće:

-          Područje nekropole sa stećkom i nišanima, koristi se isključivo kao tor za ovce;

-          Sa oživljavanjem vegetacije posručje obrasta korijenjem, travom i rastinjem;

-          Stećak i nišani su izloženi ubrzanom propadanju usljed nedostatka redovnog održavanja;

-          Stećak je očuvan, dobro obrađen, prevrnut i dijelom utonuo u zemlju;

-          Nišani su takođe dobro obrađeni, pojedini primjerci su nagnuti, prevrnuti i dijelom utonuli u zemlju;

-          Odlaganje otpada u zapadnom dijelu k.č. 663. na udaljnosti od stećka od 15 do 20 m i od nišana od 10 do 15 m;

-          Izvršena je identifikacija parcela i utvrđena zona zaštite.

6. Specifični rizici

-          vandalizam (prevrtanje stećka i nišana te njihovo korišćenje za pravljenje podzide za put),

-          svakodnevno korišćenje prostora kao tor za stoku,

-          dezintegracija lokaliteta zbog dugogodišnjeg neodržavanja,

-          nepovoljni uticaji atmosferalija,

-          samonikla vegetacija.

III - ZAKLJUČAK

Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom (“Službeni glasnik BiH”, br. 33/02 i 15/03), Komisija donosi odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:

A)         Vremensko određenje

B)         Istorijska vrijednost

C)         Umjetnička i estetska vrijednost

i.          Kvalitet obrade

ii.          Kvalitet materijala

iii.         Proporcije

v.          Vrijednost detalja

D)         Čitljivost (dokumentarna, naučna, obrazovna vrijednost)

i.          Materijalno svjedočanstvo o manje poznatim istorijskim periodima

E)         Simbolička vrijednost

ii.          Sakralna vrijednost

iii.         Tradicionalna vrijednost

v.          Značaj za identitet grupe ljudi

G)         Izvornost

i.          Oblik i dizajn

ii.          Materijal i sadržaj

iii.         Namjena i upotreba

iv.         Tradicija i tehnike

v.          Položaj i smještaj u prostoru

Sastavni dio ove odluke su:

-          Imovinsko-vlasnička dokumentacija

-         Kopija katastarskog plana za k.č. 663, (novi premjer), što odgovara k.č. 570/3 (stari premjer), k.č. 664 (novi premjer), što odgovara k.č. 570/2 (stari premjer), k.č. 665 (novi premjer), što odgovara k.č. 568/9 (stari premjer), k.č. 666/2 (novi premjer), što odgovara 570/1 (stari premjer). Razmjera 1:2 500. Izdata i preuzeta zajedno sa kopijom austrougarske karte, dana 15. 01. 2010. godine od Službe za upravu za imovinsko-pravne poslove, geodetske poslove i katastar nekretnina opštine Centar.

-         Dopis Opštinskog suda u Sarajevu Zemljišnoknjižni ured br. 065-0-Su-10-000186 od 20. 01. 2010. godine o dostavljanju zemljišnoknjižnih izvadaka za k.č. 568/9, 570/1, 570/2 i 670/3, k.o. Nahorevo.

-         Dopisom Opštinskog suda u Sarajevu Zemljišnoknjižni ured br. 065-0-Su-10-000717 od 23. 02. 2010. godine ponovno su dostavljeni zemljišnoknjižni izvadci za k.č. 568/9, 570/1, 570/2 i 670/3, k.o Nahorevo.

-         Dopis Opštinskog suda u Sarajevu Zemljišnoknjižni ured br. 065-0-Rz-10-1140 od 30. 03. 2010. godine dostavljeni su zemljišnoknjižni izvadci za k.č. 568/9, 570/1, 570/2 i 670/3, k.o. Nahorevo i istorijat za k.č. 570/1 z.k. ul. 258 KO SP_NAHOREVO, Nar. br. 425-427; k.č. 570/2 i 568/9 z.k. ul. 261 KO SP_NAHOREVO, Nar. br. 431-433; k.č. 570/3 z.k. ul. 258 KO SP_NAHOREVO, Nar. br. 428-430.

-         Dopis JU Istorijski arhiv Sarajevo broj 05-951-2/10 od 17. 05. 2010. godine o dostavljanju kopije Anglasplan-a II k.o. Nahorevo, oblast Sarajevo.

-          Dokumentacija o prethodnoj zaštiti dobra

-         Dopis Federalnog ministarstva prostornog uređenja br. 03-23-2-98/10, od 22. 01. 2010. godine, kojim obavještava Komisiju za očuvanje nacionalnih spomenika da ne raspolaže podacima i dokumentacijom koja se odnosi na dobro „Staro muslimansko groblje u Mrkovićima“ opština Centar.

-         Dopis Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta br. 07-40-4-207-1/10, od 25. 01. 2010. godine dostavljeni podaci o prethodnoj zaštiti lokaliteta u Mrkovićima, opština Centar Sarajevo.

-          Fotodokumentacija

-         Fotografije postojećeg stanja dobra snimljene su 15. 01. 2010. godine; fotografisao: istroičar Zijad Halilović (fotografisano digitalnim fotoaparatom Canon EOS 450D).

-          Tehnička dokumentacija

-         Izvještaj sa terena, putni nalog br: 01-21-05/10, od 14. 01. 2010. godine.

-         Tehnički snimci postojećeg stanja dobra (skica nekropole, snimak stećka i nišana); dana 15. 01. 2010. godine mjerili i snimali: Zijad Halilović, istoričar i Hazim Numanagić, spoljni saradnik Komisije. Planinarski vodiči do nekropole bili su; Muhamed Hadžiabdić – član Planinarskog saveza BiH, Muhamed Musa – član Planinarskog saveza BiH i zaposlenik JU Istorijski arhiv Sarajevo i Emir Šehić, vozač.

-         Dana 27. 01. 2010. godine Hazim Numanagić – spoljni saradnik Komisije, dostavio je elaborat – Stari nišani u selu Mrkovići, opština Centar Sarajevo.

Korišćena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom BiH, korišćena je sljedeća literatura:

1966.    Anđelić, Pavao. „Doba srednjovjekovne bosanske države“, u: Kulturna istorija Bosne i Hercegovine od najstarijih vremena do početka turske vladavine. Sarajevo: 1966, 455-495.

1971.    Bešlagić, Šefik. Stećci, kataloško-topografski pregled. Sarajevo: Veselin Masleša, 1971, 175.

1973.    Anđelić, Pavao. Bobovac i Kraljeva Sutjeska (Stolna mjesta bosanskih vladara u XIV i XV vijeku). Sarajevo: «Veselin Masleša», 1973, 241.

1980.    Grupa autora. Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b – valorizacija, prirodne i kulturno-istorijske vrijednosti. Sarajevo: Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistički zavod za Bosnu i Hercegovinu Sarajevo, 1980, 50.

1988.    Mutapčić, Snježana. Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine. Sarajevo: Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, tom III, Regija 15, 1988, 46.

1997.    Mušeta-Aščerić, Vesna. Srednjovjekovna naselja na mjestu današnjeg Sarajeva, u Prilozima istoriji Sarajeva. Sarajevo: Radovi sa naučnog simpozijuma «Pola milenijuma Sarajeva» održanog od 19. do 21 marta 1993. godine. Institut za istoriju i Orijentalni institut, 1997, 36.

Tekst iz Odluke o proglašenju: Prirodno i istorijsko područje – Nekropola sa stećcima i nišanima Grčko groblje/Svatovsko groblje (Greblje) u selu Donji Močioci, opština Stari Grad – Sarajevo, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, broj: 02-02-68/07-17 od 10. septembra 2008. godine (Službeni glasnik BiH, br. 54/09) i na web adresi Komisije: http://www.kons.gov.ba

www.google earth. com

(1) Preuzeto dana 07. 01. 2010. godine sa web stranice: www.google earth.com

(2) Na osnovu odluke Sreskog načelstva u Sarajevu 8. jula 1932. br. 26.406/32. pravo vlasništva nad parcelom k.č. 570/3 (pašnjak „Tursko groblje zapušteno“ – 2540 m²) uknjiženo je u korist Lazara Rađenovića, pok. Bože iz Nahoreva. 

(3) Na osnovu odluke Sreskog načelstva u Sarajevu 8. jula 1932. br. 26.406/32. pravo vlasništva nad parcelama k.č. 570/2 (pašnjak „Tursko groblje zapušteno“ – 1840 m²) i k.č. 568/9 (oranica „Luka“ – 330 m²) uknjiženo je sa ½ u korist Pere Rađenovića, pok. Stojana i Koste Rađenovića, pok. Stojana iz Nahoreva.

(4) Na osnovu odluke Sreskog načelstva u Sarajevu 8. jula 1932. br. 26.406/32. pravo vlasništva nad parcelom k.č. 570/1 (pašnjak „Tursko groblje zapušteno“ – 2000 m²) uknjiženo je u korist Spasoja Rađenovića, pok. Bože iz Nahoreva.

(5) Mušeta-Aščerić, Vesna, Srednjovjekovna naselja na mjestu današnjeg Sarajeva, u: Prilozima istoriji Sarajeva, Sarajevo: Radovi sa naučnog simpozijuma «Pola milenijuma Sarajeva» održanog od 19. do 21 marta 1993. godine, Institut za istoriju i Orijentalni institut, 1997, 36.

(6) Anđelić, Pavao, Bobovac i Kraljeva Sutjeska (Stolna mjesta bosanskih vladara u XIV i XV vijeku), Sarajevo: «Veselin Masleša», 1973, 241.

(7) Opširnije istorijske podatke vidjeti u Odluci Komisije o proglašenju Prirodno i istorijsko područje – Nekropola sa stećcima i nišanima Grčko groblje/Svatovsko groblje (Greblje) u selu Donji Močioci, opština Stari Grad – Sarajevo, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, broj: 02-02-68/07-17 od 10. septembra 2008. godine (Službeni glasnik BiH, broj 54/09) i na web adresi Komisije: http://www.kons.gov.ba

(8) Ibidem.

(9) Anđelić, Pavao, “Doba srednjovjekovne bosanske države”, u: Kulturna istorija Bosne i Hercegovine od najstarijih vremena do početka turske vladavine, Sarajevo: 1966, 455-495.

(10) Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza b – valorizacija, prirodne i kulturno-istorijske vrijednosti, Sarajevo: Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu i Urbanistički zavod za Bosnu i Hercegovinu Sarajevo, 1980, 50.

(11) Bešlagić, Šefik, Stećci, kataloško-topografski pregled, Sarajevo: Veselin Masleša, 1971, 175; Mutapčić, Snježana, Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, Sarajevo: Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, tom III, Regija 15, 1988, 46.