Status spomenika -> Nacionalni spomenik

Objavljeno u "Službenom glasniku BiH", broj 38/10.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 9. do 12. februara 2010. godine, donijela je

O D L U K U

I

Istorijski spomenik – Crkva svetog velikomučenika Georgija  u Velikoj Kladuši proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao k.č. 1636 (novi premjer), što odgovara k.č. 1135/16 (stari premjer), ZK uložak broj 1104, k.o. Velika Kladuša, opština Velika Kladuša, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik primjenjuju se mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika uspostavljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Federacije BiH”, br. 2/02, 27/02, 6/04 i 51/07).

II

Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Vlada Federacije) dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, restauraciju, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

Radi trajne zaštite nacionalnog spomenika, na prostoru definisanom u tački I stav 2. ove odluke dozvoljeni su isključivo konzervatorsko-restauratorski radovi, uključujući i one kojima je za cilj prezentacija nacionalnog spomenika, te radovi koji će da obezbijede održivu upotrebu objekta, uz odobrenje federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje i uz stručno nadziranje nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine.

IV

Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti u dijelu u kojem su suprotni odredbama ove odluke.

V

Svako, a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine i kantonalne službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.

VI

Ova odluka biće dostavljena Vladi Federacije, federalnom ministarstvu nadležnom za prostorno uređenje, nadležnoj službi zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine i opštinskim organima uprave nadležnim za poslove urbanizma i katastra radi, sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - V ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VII

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).

VIII

Prema članu V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

IX

Danom donošenja ove odluke, sa Privremene liste nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine (»Službeni glasnik BiH«, broj 33/02, »Službeni glasnik Republike Srpske«, broj 79/02, »Službene novine Federacije BiH«, broj 59/02 i »Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH«, broj 4/03), briše se nacionalni spomenik upisan pod rednim brojem 755.

X

Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u «Službenom glasniku BiH».

Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović i Ljiljana Ševo.

Broj: 06.2-02.3-71/10-6

10. februara 2010.

Sarajevo

Predsjedavajuća Komisije

Ljiljana Ševo

O b r a z l o ž e nj e

I – UVOD

Na osnovu člana 2. stav 1. Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika ustanovljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za to dobro podnesen zahtjev.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku o stavljanju Pravoslavne crkve u Velikoj Kladuši na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine pod rednim brojem 755.

U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. i člana 35. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom.

Izjava o značaju dobra

Crkva svetog velikomučenika Georgija u Velikoj Kladuši je sagrađena 1901. godine a njeno otvaranje i osvećenje održano je 1913. godine. Ustaše su 29. jula 1941. godine u crkvi izvršile pokolj stanovnika srpske nacionalnosti. Crkva predstavlja važan podsjetnik na istoriju grada i taj događaj i vrijedna je kao sakralni spomenik. Jedna je od mnogih novih crkava sagrađenih krajem XIX i početkom XX vijeka od kojih je ralativno mali broj ostao sačuvan. Svojim položajem u centru grada ističe se kao značajan element u gradskom ambijentu. Crkva danas nije u upotrebi.

II – PRETHODNI POSTUPAK

U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju, izvršen je uvid u:

-          dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra,

-          podatke o dosadašnjoj zakonskoj zaštiti dobra,

-          podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji i drugoj vrsti radova na dobru, itd.,

-          istorijsku, arhitektonsku i drugu dokumentarnu građu o dobru, koja je data u popisu korišćenja dokumentacije u sklopu ove odluke.

U skladu sa članom 12. Zakona o implementaciji odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika ustanovljene na osnovu Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, za potrebe vođenja postupka proglašenja kulturnog dobra nacionalnim spomenikom BiH:

-          Dopisom broj 06.2-35.2-23/09-165 od 28.09.2009. godine zatraženo je dostavljanje dokumentacije i stavovi u vezi sa proglašenjem Pravoslavne crkve u Velikoj Kladuši od: Opštine Velika Kladuša, organ uprave nadležan za poslove urbanizma i katastra; Opštinski sud u Velikoj Kladuši; Srpske pravoslavne crkve u BiH, Eparhija bihaćko-petrovačka; Zavod za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta; Javna ustanova „Zavod za zaštitu kulturnog nasljeđa“ Bihać;

-          Dopisom broj 06.2-36.1-9/2009-146 od 09.10.2009  godine Opština Velika Kladuša, Služba imovinsko-pravnih i katastarsko-geodetskih poslova  je Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika dostavila sljedeće dokumente za Pravoslavnu crkvu u Velikoj Kladuši:

-         Posjedovni list-prepis,

-         Kopiju katastarskog plana;

-          Dopisom broj 06.2-36.1-9/2009-145 od 06.10.2009. godine Opštinski sud u Velikoj Kladuši je Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika dostavio ZK izvadke za Pravoslavnu crkvu u Velikoj Kladuši;

-          Dopisom broj 06.2-35.2-2/2009-50 od 12.10.2009 Srpska pravoslavna crkva, Eparhija bihaćko-petrovačka sa sjedištem u Bosanskom Petrovcu, dostavila je Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika negativan stav u vezi sa proglašenjem Pravoslavne crkve u Velikoj Kladuši nacionalnim spomenikom BiH; 

-          Dopisom broj 06.2-35.2-23/2009-177 od  12.10.2009. godine Zavod za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta dostavio je nacrte (skice) osnove i dvije fasade za Pravoslavnu crkvu u Velikoj Kladuši.

Na osnovu uvida u  prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Crkva svetog Georgija u Velikoj Kladuši nalazi se u centralnom dijelu Velike Kladuše u ulici Ibrahima Mržljaka. 

Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao k.č. broj 1636 (novi premjer), što odgovara k.č. broj 1135/16 (stari premjer), k.o. Velika Kladuša,  ZK uložak broj 1104, opština Velika Kladuša, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Istorijski podaci

Nakon pada Pećigrada, a zatim Podzvizda 20. oktobra 1878. godine pod austrougarsku upravu dolazi i posljednje mjesto u Bosni, Velika Kladuša. Veliki priliv stanovništva u Velikoj Kladuši prouzrokovao je potrebu za izgradnjom dodatnih sadržaja – trgovina, zanatskih radionica, stambenih objekata, kao i intenziviranje izgradnje vjerskih objekata.

Pravoslavne crkve u Bosanskom Petrovcu, Bosanskoj Krupi i Velikoj Kladuši, imaju zvonik na ulaznoj fasadi i pravougaonog su tlocrtnog rješenja. Sve su izgrađene krajem 19-tog i početkom 20-tog vijeka. 

„Za vrijeme austrougarske uprave u Velikoj Kladuši podignute su dvije najmarkantnije zgrade – obje bogomolje. Najprije je podignuta, a otvorena 27. septembra 1901. godine džamija. Čin otvaranja donio je do tada najveće slavlje u ovom kraju, a „nakon svečana banketa priredile se po podne konjske, pješačke i koturaške trke, a svu tu sliku okitiše lijepe narodne igre. Uveče je blistala starinska Kladuša i džamija u njoj u žarkim šarama bengalskog svjetla i vatrometa”, zapisano je u izvještaju objavljenom u časopisu „Nada” sa višemjesečnim zakašnjenjem. Iz ovog dijela izvještaja vidljivo je da su već 1901. godine u Kladuši održane biciklističke trke što je posebno zanimljivo, pa su one, vjerovatno, i prve biciklističke trke održane u kladuškom kraju. Otvaranje pravoslavne crkve, njeno osvećenje, takođe je uz veliku svečanost održano 1913. godine”.(1)   

Crkva svetog Georgija u Velikoj Kladuši sagrađena 1901. godine a otvaranje i njeno osvećenje, uz veliku svečanost, održano je 1913. godine. Crkva je obnovljena i ponovo osvećena za vrijeme episkopa banjalučkog gospodina Jefrema 1987. godine.

Crkva svetog Georgija u Velikoj Kladuši pripada Srpskoj pravoslavnoj eparhiji Bihaćko-petrovačkoj koja ima sjedište u Bosanskom Petrovcu. Bihaćka eparhija osnovana je 1925. godine i u njen sastav su ušle opštine: Bosanski Petrovac, Livno, Glamoč, Bosansko Grahovo, Drvar, Bihać, Cazin, Velika Kladuša, Bužim, Bosanska Krupa, Sanski Most i Ključ. Kao takva, ova eparhija postojala je do 1931. godine, kada je podijeljena između Banjalučke, Gornjokarlovačke i Dalmatinske eparhije. Prvi episkop ove eparhije bio je dr Venijamin Tausanović, koji je izabran 1925. godine. Poslije njegovog premještanja, eparhijom je administrirao vladika zvorničko-tuzlanski Nektarije. Godine 1990. obnovljena je Bihaćka eparhija, pod nazivom Bihaćko-petrovačka, sa sjedištem u Bosanskom Petrovcu. Za episkopa Bihaćko-petrovačke eparhije 1991. godine izabran je gospodin Hrizostom.

Dana 29. jula 1941. godine (vrijeme II svjetskog rata), u crkvi ustaše su izvršile pokolj stanovnika srpske nacionalnosti. Na zapadnom zidu crkve, blizu ulaznih vrata nalazi se spomen-ploča sa sljedećim natpisom:

U teškom vremenu ustaškog bezumlja

1941. godine u ovoj crkvi

na zvjerski način ubijeno je

nekoliko stotina Srba među

kojima najviše žena, djece i

staraca

Spomen ploču podiže narod

opštine Velika Kladuša

Crkva svetog Georgija danas nije u upotrebi.

U toku ratnih dejstava 1992-1995 godine objekti Bihaćko-petrovačke eparhije su pretrpjeli znatna oštećenja. Crkva svetog Georgija u Velikoj Kladuši nije stradala u ratnim razaranjima, ali je zbog neodržavanja u lošem stanju.

2. Opis dobra

Crkva pripada jednobrodnim crkvama. Objekat je pravougaone osnove čije vanjske dimenzija iznose cca 7,810X13,45 m (dužina mjerena sa apsidom). Glavna osovina objekta usmjerena je u pravcu istok - zapad.

Crkva ima pripratu, naos i oltarski prostor. U prostor crkve se ulazi sa zapadne strane, gdje se nalazi priprata. 

Priprata ima unutrašnje dimenzije cca 5,80X1,45 m. Iznad priprate se nalazi galerija dimenzija cca 5,80X2,25 m. Visina galerije u odnosu na pod priprate iznosi cca 3,10 m. Konstrukcija galerije je oslonjena  na dva masivna kamena stuba čije dimenzije iznose cca 80X80 cm. Stubovi idu do visine stropa a prostor između njih je zasvođen sa tri polukružne volte (tri zasvođena luka se nalaze ispod galerije a tri ispod samog svoda). Na galeriju se dolazi preko malog drvenog stepeništa kojim se dalje penje na zvonik.

Dimenzije naosa su cca 5,80X6,40 m, dok visina crkve mjerena od poda do stropa u ovom dijelu crkve iznosi cca 7,80 m. Strop je izrađen od drvenih letvica, a pod od kamenih ploča.

Crkva ima jednu polukružnu apsidu na istočnoj strani čiji poluprečnik iznosi cca 2,50 m. Mjereno na istočnoj fasadi objekta, visina zida apside od kote terena do početka krovišta iznosi cca 7,00 m. Krov apside ima kupasti oblik i njegov vrh se završava cca 0,5 m ispod sljemena dvovodnog krova crkve i prekriven je pocinčanim limom. Oltarski prostor sa proskomidijom, đakonikonom i časnom trpezom smješten je u apsidi. Proskomidija i đakonikon su izrađene kao niše u vanjskom istočnom zidu, širine 70 i dubine 35 cm. Centralno mjesto u oltaru zauzima časna trpeza koja je izrađena od kamena i čije dimenzije iznose cca 80x70 cm. Oltarski prostor je od prostora naosa odvojen ikonostasom koji je izrađen od drveta. Uzdignut je za dva stepenika u odnosu na visinu prostora naosa.

Zapadna fasada objekta  se sastoji od tri dijela :

Prvi dio predstavlja glavni ulazni portal crkve čije dimenzije iznose cca 1,45 m širine i 2,75 m visine. Portal se nalazi između dva masivna kamena istaka čija širina, u odnosu na ravan zida, iznosi cca 28 cm. Dijelovi kamenog zida između kojih se nalazi portal su širine cca 123 cm. Vrata su dvokrilna izrađena od masivnog drveta, jednostavne su izrade i bez dekoracije.

Drugi dio predstavlja prostor iznad portala, gdje se nalazi jedan okulus (prozor kružnog oblika) čiji prečnik iznosi cca 140 cm. Iznad okulusa je izveden polukružni luk izrađen od profilisanih kamenih vijenca, čiji poluprečnik iznosi cca  140 cm. Na istom zidu smještena su dva visoka prozora s obje strane okulusa. Prozori se lučno završavaju, a njihove dimenzije iznose cca 80X260 cm. Iznad ovog dijela izveden je horizontalni kameni vijenac.

Treći dio predstavlja zvonik, čija visina do početka krsta iznosi cca 18,30 m. Visina zvonika do ispod krova iznosi cca 13,50 m. Zvonik je smješten iznad centralnog prostora priprate, u njenom sjevernom dijelu. Kvadratne je osnove i njegove dimenzije iznose cca 3,5X3,5 m. Krov zvonika ima oblik lukovice sa izduženim kubičnim nastavkom na čijem se vrhu nalazi krst. Dio zvonika koji se nalazi iznad krova crkve ima identičnu južnu i sjevernu fasadu. Na tim fasadama se u donjoj zoni zvonika nalaze okulusi, a u gornjoj otvori sa žaluzinama koji se polukružno završavaju. Na zapadnoj fasadi zvonika se nalaze dva takva otvora sa žaluzinama smještenim jedan ispod drugog, a na istočnoj fasadi se nalazi jedan takav otvor.

Objekat crkve je izgrađen od kamena. Debljina zidova crkve iznosi cca 65 cm, dok su zidovi apside debljine cca 45 cm. Svi unutrašnji i vanjski zidovi crkve su malterisani i bojeni, dok su na vanjskoj strani po rubnim dijelovima objekta, zatim oko portala i prozorskih otvora, postavljene ploče širine cca 35-55 cm kao dekoracija.

Crkva je natkrivena dvovodnim krovom koji ima drvenu konstrukcija a krovni pokrivač je izrađen od crijepa. Visina južne i sjeverne fasade objekta, od kote terena do početka dvovodnog krova iznosi cca 7,0 m. Za osvjetljavanje naosa crkve, na južnom i sjevernom zidu objekta postavljena su po tri pravougaona, lučno zasvedena prozorska otvora. Njihove širine su različite i iznose cca 1,45x2,70 m, zatim 1,66x2,7 m i 95,5x2,7 m. Na sjevernoj fasadi se nalaze i jedna dvokrilna drvena vrata koja su smještena na sredini zida. Na dijelu apside se nalaze dva prozorska otvora. Svi prozori su izrađeni od drveta a sastoje se od osam, odnosno devet ustakljenih pravougaonih polja i poljem u obliku polukruga koje se nalazi na vrhu.

Opis ikonostasa(2)  

Crkva svetog velikomučenika Georgija u Velikoj Kladuši stradala je u II svjetskom ratu. U crkvi je od inventara ostao sačuvan samo ikonostas od drveta koji je izrađen 80-tih godina XX vijeka. Ukupne dimenzije ikonostasa iznose (550 x 407 cm). Korpus ikonostasa koga čini 17 ikona različitih dimenzija, podijeljen u tri horizontalna niza.

Centar prve zone označen je ikonom Blagovijesti, a sa lijeve i desne strane prikazani su Bogorodica, Isus Hristos, sv. arhanđeo Gavrilo i sv. arhiđakon Stefan.

Druga zona je i u ikonografskom i u stilskom pogledu ujednačena. Na šest ikona prikazano je dvanaest apostola. Na krajnjoj lijevoj ikoni oslikan je prvi srpski arhiepiskop sv. Sava, a  na krajnjoj desnoj sv. velikomučenik Georgije.

U centru treće zone oslikana su Sveta trojica, a lijevo i desno sv. Jovan Preteča i Bogorodica.

Opšta karakteristika ikona ogleda se u jednostavnom inkarnatu. Većim dijelom na kompozicijama dominira siva podloga, a u donjem, preostalom dijelu maslinasto zelena. Svetitelji su prikazani u stojećem stavu, blago naklonjeni jedan prema drugome ili prema posmatraču, s izuzetkom ikona sv. ahanđela Mihaila i sv. arhiđakona Stefana (prikazani dopojasno) te ikone Svete trojice (prikazani u sjedećem stavu).

U prvom nizu nalazi se šest ikona:

-          Neznani umjetnik, Arhanđeo Gavrilo (Carske dveri), 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 40 x 25 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Bogorodica (Carske dveri), 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 40 x 25 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Isus Hristos, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 114 x 59 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sveti arhiđakon Stefan, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 35,5 x 50 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Bogorodica s djetetom, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 115 x 59 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sveti arhanđelo Mihailo, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 35,5 x 50 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša.

U drugom nizu oslikano je ukupno osam ikona:

-          Neznani umjetnik, Sveti Sava, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Simon i Matija, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Jovan i Jakov Zevedejev, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Toma i Matej, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Petar i Andrej, 80-te godine XX vijeka , tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Filip i Vartolomej, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Tadej i Jakov Alfejev, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. velikomučenik Georgije, 80-te godine XX vijeka , tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša.

Ispod jednostavnog krsta u trećoj zoni nalaze se tri ikone:

-          Neznani umjetnik, Sv. trojica, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Presveta Bogorodica, 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša;

-          Neznani umjetnik, Sv. Jovan Preteča (?), 80-te godine XX vijeka, tempera na dasci, 60,5 x 39,5 cm, Crkva svetog velikomučenika Georgija, Velika Kladuša.

3. Dosadašnja zakonska zaštita

Pravoslavna crkva u Velikoj Kladuši nalazi se na Privremenoj listi nacionalnih spomenika Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika pod rednim brojem 755.

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

Nema pisanih podataka, niti dokumenatcije o konzervatorsko - restauratorskim radovima na objektu.

U crkvenoj literaturi se navodi da je Crkva obnovljena i ponovo osvećena za vrijeme episkopa banjalučkog gospodina Jefrema 1987. godine.

5. Sadašnje stanje dobra

Objekat Crkve je u lošem stanju zbog neodržavanja. Najviše je oštećena fasada objekta, kao i enterijer.

6. Specifični rizici

-          neodržavanje objekta.

III – ZAKLJUČAK

Primjenjujući Kriterijume za proglašenje dobara nacionalnim spomenikom («Službeni glasnik BiH», br. 32/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriteriumima:

A.         Vremensko određenje

B.         Istorijska vrijednost

C.         Estetska vrijednost

iii.         Proporcije

E.         Simbolička vrijednost

i.          Ontološka vrijednost

ii.          Sakralna vrijednost

iv.         Vezanost za rituale ili obrede

v.          Značaj za identitet grupe ljudi

F.         Ambijentalna vrijednost

i.          Značenje u strukturi i slici grada

vi.         Duh i osjećanja

Sastavni dio ove odluke su:

-          Kopija katastarskog plana, razmjera 1:1500, broj plana 19, k.č. broj 1636,  k.o. Velika Kladuša, opština Velika Kladuša, Unsko-sanski kanton, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina; izdala Služba za imovinsko-pravne i katastarsko-geodetske poslove Opštine Velika Kladuša, dana 28.09.2009. godine;

-          Zemljišno-knjižni izvadak, ZK izvadak: 1104 (za k.č. 1636, k.o. Velika Kladuša) zemljišne knjige su uništene, izdao Opštinski sud u Velikoj Kladuši 01.10.2009. godine;

-          Fotodokumentacija:

-         Fotografije postojećeg stanja Crkve svetog Georgija u Velikoj Kladuši snimljene su oktobra mjeseca 2009. godine; fotografisale saradnice u Komisiji: arh. Alisa Marjanović i arh. Arijana Pašić,

-         Fotografije pokretnog nasljeđa snimila istoričar umjetnosti Aleksandra Bunčić;

-          Tehnička dokumentacija:

-         Tehničke snimke postojećeg stanja Crkve svetog Georgija u Velikoj Kladuši izradila arh. Arijana Pašić, pripravnik u Komisiji,

-         Osnova i dvije fasade u razmjeri 1:100 dobijene od Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta dana 07.10.2009. godine.

Korišćena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja istorijske građevine Crkva svetog Georgija u Velikoj Kladuši nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine,  korišćena je sljedeća literatura:

1952.    Kreševljaković, Hamdija, "Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom", Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom II, Orijentalni institut u Sarajevu, Sarajevo, 1952.

1953.    Kreševljaković, Hamdija, "Stari bosanski gradovi", Naše starine I, Sarajevo

1986-2005. Velika Kladuša, Prostorni plan opštine 1986-2005, Urbanistički zavod Banja Luka

1987.    Ravlić, Aleksandar Aco, Velika Kladuša kroz stoljeća, Monografija, Skupština opštine Velika Kladuša, 1987.

2009.    Dokumentacija dobijena od Javne ustanove "Zavod za zaštitu kulturnog nasljeđa" Bihać

2009.    Lokalne novine Prezent, od 12. oktobra 2009. godine -  članak o posjeti episkopa bihaćko-petrovačkog Hrizostoma načelniku opštine Velika Klauša Mulalić Admilu, s ciljem sagledavanja stanja sakralnih objekata pravoslavne crkve na području opštine Velika Kladuša i inicijative za obnovu Crkve svetog Georgija, za što su potrebna veća finansijska sredstva. Tom prilikom je dogovoreno da se polovinom 2010. godine započne renoviranje crkve u Velikoj Kladuši uz finanscijsku pomoć svih nivoa vlasti.

Novi zavjet, prevod Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve 1997. http://www.rastko.org.yu/bogoslovlje/novi_zavet/jevandjelije_po_mateju.html od 31.10.2008.

(1) Rаvlić, Аlеksаndаr, Mоnоgrаfiја, Vеlikа Klаdušа krоz stоljеćа, 176.

(2) Pоkrеtnо nаsljеđе niје prеdmеt zаštitе.