Status spomenika -> Nacionalni spomenik

Objavljeno u „Službenom glasniku BiH“, broj 88/07.

Povjerenstvo za očuvanje nacionalnih spomenika, na temelju članka V. stavak 4. Aneksa 8. Općega okvirnoga sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i članka 39. stavak 1. Poslovnika o radu Povjerenstva za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 11. do 17. rujna 2007. godine, je donijelo

O D L U K U

I.

Grobljanska cjelina – Turbe Malkoča i Skenderpašića u Kopčiću, općina Bugojno, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik sačinjavaju: turbe i harem.

Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji označenoj kao k.č. broj 339, z.k. uložak broj 226, k.o. Kopčić, općina Bugojno, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o provedbi odluka Povjerenstva za zaštitu nacionalnih spomenika uspostavljenoga prema Aneksu 8. Općega okvirnoga sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (»Službene novine Federacije BiH«, br. 2/02, 27/02, 6/04 i 51/07).

II.

           Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Vlada Federacije) dužna je osigurati pravne, znanstvene, tehničke, administrativne i financijske mjere za zaštitu i prezentaciju nacionalnoga spomenika.

            Povjerenstvo za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljnjem tekstu: Povjerenstvo) utvrdit će tehničke uvjete i osigurati financijska sredstva za izradu i postavljanje informacijske ploče sa temeljnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III.

U svrhu trajne zaštite nacionalnoga spomenika utvrđuju se sljedeće mjere zaštite koje se odnose na prostor definiran u točki I. stavak 3. ove odluke:

-          dopušteni su isključivo konzervatorsko-restauratorski radovi, uključujući i one koji imaju za cilj prezentaciju spomenika, uz odobrenje federalnoga ministarstva nadležnoga za prostorno uređenje i stručni nadzor nadležne službe zaštite naslijeđa na razini Federacije Bosne i Hercegovine;

-          na susjednim parcelama nije dozvoljena nova izgradnja koja svojom namjenom, veličinom ili izgledom može ugroziti nacionalni spomenik.          

IV.

Stavljaju se izvan snage svi provedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su oprečni odredbama ove odluke.

V.

Svatko, a posebice nadležna tijela Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i općinske službe suzdržat će se od poduzimanja bilo kakvih postupaka koji mogu oštetiti nacionalni spomenik ili dovesti u pitanje njegovu zaštitu.

VI.

Ova odluka dostavit će se Vladi Federacije, ministarstvu nadležnome za prostorno uređenje, nadležnoj službi zaštite naslijeđa na razini Federacije Bosne i Hercegovine i općinskom tijelu uprave nadležnome za poslove urbanizma i katastra, u svrhu provođenja mjera utvrđenih u toč. II. – V. ove odluke i nadležnome općinskom sudu u svrhu upisa u zemljišne knjige.

VII.

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresiranim osobama u prostorijama i na web-stranici Povjerenstva (http://www.aneks8komisija.com.ba).

VIII.

Prema članu V. stavak 4. Aneksa 8. Općega okvirnoga sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Povjerenstva su konačne.

IX.

Danom donošenja ove odluke, sa Privremene liste nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine (»Službeni glasnik BiH« broj 33/02, »Službeni glasnik Republike Srpske« broj 79/02, »Službene novine Federacije BiH« broj 59/02 i »Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH« broj 4/03) briše se nacionalni spomenik upisan pod rednim brojem 199.

X.

Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objavit će se u »Službenom glasniku BiH«.

Ovu odluku Povjerenstvo je donijelo u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Broj: 07.2-2-94/07-6

12. rujna 2007. godine

Sarajevo

Predsjedavajući Povjerenstva

Dubravko Lovrenović

O b r a z l o ž e n j e

I - UVOD         

Na temelju članka 2. stavak 1. Zakona o provedbi odluka Povjerenstva za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljenoga prema Aneksu 8. Općega okvirnoga sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, »nacionalni spomenik« je dobro koje je Povjerenstvo za očuvanje nacionalnih spomenika proglasilo nacionalnim spomenikom u skladu sa čl. V. i VI. Aneksa 8. Općega okvirnoga sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine (»Službeni glasnik BiH«, broj 33/02), sve dok Povjerenstvo ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za dotično dobro podnesen zahtjev.

Povjerenstvo za očuvanje nacionalnih spomenika je donijelo odluku o stavljanju graditeljske cjeline Turbe Malkoča i Skenderpašića u Kopčiću, na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH pod rednim brojem 199.

Sukladno odredbama Zakona, a na temelju članka V stavak 4. Aneksa 8. i članka 35. Poslovnika o radu Povjerenstva za očuvanje nacionalnih spomenika, Povjerenstvo je je pristupilo provođenju postupka za donošenje konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

II - PRETHODNI POSTUPAK

U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju predloženog dobra nacionalnim spomenikom, izvršen je uvid u:

-          dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra (kopija katastarskog plana i zemljišno-knjižni izvadak);

-          podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis dobra i fotografije, podatke o eventualnim oštećenjima tokom rata, podatke o eventualnim intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru, itd.

Na temelju uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje predloženoga dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Grobljanska cjelina se nalazi udaljena šest kilometara od Donjeg Vakufa prema Bugojnu, na desnoj obali potoka Lubova.

Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji označenoj kao na k.č. br. 339, z.k. uložak broj 226, k.o. Kopčić, općina Bugojno, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Historijski podaci

U ovom groblju sahranjeni su članovi i potomci dvaju feudalno-vojničkih i plemićkih familija koje su igrale vrlo važnu ulogu u historiji osmanskih osvajanja XV. i XVI. stoljeća u našim krajevima – familije Skenderpašića i Malkoča, odnosno današnji članovi familije Hadžibegović (prema istraživanju Hazima Numanagića).

Familija Skenderpašića vodi porijeklo od Skender-paše Mihajloglua(1) koji se kao vojskovođa sultana Mehmeda Fatiha II istakao u ratovima protiv Mlečana, Hrvata i Mađara, zbog čega mu je u više navrata bilo povjereno namjesništvo u Bosni. On 1483. godine dobija rang vezira od 3 tuga, nakon čega, ne mogavši obavljati obje funkcije istovremeno, svoj zijamet Veselu Stražu ustupa tek rođenom sinu Mustajbegu Juriševiću. Mustajbeg Jurišević je poznat po tome što je sa nepunih 19 godina, (1501/02. godine) ponovno zauzeo Biograd (Prusac)(2). Skender-paša je poznat i po tome što je kao namjesnik podigao u Sarajevu veliki broj javnih česmi, a 1500. godine nakšibendijsku tekiju sa imaretom. Mustajbeg je u blizini ove tekije podigao 1517. godine prvu sarajevsku potkupolnu džamiju – Skenderiju. Dalji potomci ovih Skenderpašića žive i danas u Kopčiću.

Familija Malkoča je bila u porodičnim odnosima sa Skenderpašićima. Njihov glavni predstavnik bio je čuveni ratnik Malkoč-beg, bosanski vojskovođa koji je u XVI. stoljeću učestvovao u osmanlijskim ratnim pohodima protiv Mletaka, Hrvatske, Koruške, Kranjske i Štajerske. Radi velikih zasluga koje je imao u ovim pohodima, postao je kliškim sandžakom. Umro je 1565. godine i sahranjen je u Banjoj Luci, na prilazu Gornjem šeheru. Pretpostavka je da je njegov sin ili mlađi brat Malkoč Ibrahim-beg, koji je 1572. godine podigao džamiju, mekteb i česmu u Donjem Vakufu. Pred kraj XVIII. stoljeća kao prusački prvak spominje se izvjesni Malkoč Zaimbeg, dok je u bici pod Ozijom bio zarobljen Malkoč Mehmed-beg koji je u tom ratu predvodio Prušćane. Za vrijeme ustanka koji je predvodio Husein kapetan Gradaščević, jedan drugi Malkoč, Mehmed-beg, koji je bio protivnik ustanka, pomogao je 1831. godine travničkom veziru Ali Namik-paši da se spasi od ustanika, organizirajući njegov bijeg u Hercegovinu.

Nema nijednog sigurnog dokaza o tome kojem članu familije Skenderpašića, odnosno Malkoča pripada koji grob u ovoj nekropoli.

Po nesigurnoj tradiciji, grob koji se nalazi najbliže potoku pripada Malkoč Alaj-begu i potiče iz XVIII. stoljeća, a turbe, navodno, Džafer Alaj-begu, sinu Kara Osman-paše Skenderpašića i njegovoj majci. Bašagić tvrdi da je u turbetu ukopan sam Kara Osman Skenderpašić, a narod iz okolice vjeruje da Kara Osman-paša leži pod visokim nišanom koji se nalazi sa jugozapadne strane od turbeta (Mazalić, str. 182,183).

Po Mazalićevoj tvrdnji, a koja se oslanja na putnu bilješku mletačkog poslanika Katarina Zena koji je kroz ove krajeve prošao 1550. godine, u turbetu je sahranjen Kara Osman Skenderpašić, sin kliškog sandžaka Malkočbega.

Od XVIII. stoljeća u ovom groblju se sahranjuje i lokalno stanovništvo (Mazalić, str. 184.). Najstariji nišani sa natpisima potiču iz XIX. stoljeća.

U toku II. svjetskog rata spomenici u nekropoli su bili vrlo oštećeni. Tako je od udara artiljerijskog projektila došlo do urušavanja kupole turbeta. Oštećenja su sanirana sedamdesetih godina prošloga stoljeća.

U toku posljednjeg rata u Bosni i Hercegovini došlo je do oštećenja turbeta udarom artiljerijskih projektila. Oštećenja su nakon rata također sanirana.

2. Opis dobra

Nekropola ima pravougaoni oblik. Dimenzije nekropole prema Mazaliću  iznose „sto koraka dužine, a 20-25 širine“, odnosno 30,50 x 10,50 metara. Ovdje on najvjerojatnije misli samo na centralni dio nekropole, jer cijela parcela ima znatno veće dimenzije.

U nekropoli se danas nalazi 55 nišana (Mujezinović spominje brojku 50), izrađenih od sedre.

Za neke od ovih nadgrobnika (najvjerojatnije sarkofage) Mazalić pretpostavlja da je radio iskusan i dobar majstor, najvjerovatnije neki Dalmatinac koji se našao u ovim krajevima. Kompleks je danas ograđen betonskom ogradom, koja šezdesetih godina prošlog stoljeća nije postojala.

U središnjem dijelu nekropole nalazi se kameno turbe, u narodu poznato kao Malkočevo. Turbe pripada tipu zatvorenih turbeta. Ima šestougaonu osnovicu sa vanjskim stranicama širine oko 3,20 metara. Unutrašnje stranice turbeta se kreću od 2,45 - 2,50 metara. Dimenzije dijagonala iznose 4,85 metara. Visina zidanog dijela objekta (forma šestougaone prizme) iznosi oko 2,10 metara, odnosno 2,44 metara mjereno do gornje kote vijenca. Objekat je građen od pritesanih blokova sedre različitih dimenzija i sa vrlo izraženim spojnicama. Debljina zidova iznosi oko 65 cm.

Sa sjeverozapadne strane nalazi se ulaz širine 95 cm i visine 1,70 metara Posebno dekorisanih dovratnika nema, dok je polukružno završeni nadvratnik izveden iz jednog komada kamena. Na ostalih pet strana nalazi se po jedan prozorski otvor širine 70,  a visine od 1,48 – 1,55 metara zasveden segmentnim lukom. Parapeti su na visini od 35-40 cm iznad nivoa terena.

Na vrhu zida sa vanjske strane, na koti 2,20 metara, izveden je kameni vijenac sa vrlo jednostavnom profilacijom visine 13 cm. Vijenac je u odnosu na vertikalnu os zida prepušten 20 cm. U enterijeru se također javlja kameni vijenac sa polukružnom profilacijom.

Turbe je pokriveno kupolom od sedre čije opterećenje je preko pandatifa preneseno na zidove objekta. Kupola počinje na koti 2,15 metara, a završava na koti 3,55 metara (unutrašnje mjere), odnosno na koti 3,78 metara (vanjska mjera). Debljina kamena na ovom mjestu iznosi 23 cm. Kupola ima poluprečnik koji iznosi 2,50 metara.

Na vrhu kupole je završni kamen u formi gljive (vrganja) visine 65 cm. U vrhu kamena usječen je otvor koji je najvjerojatnije služio za postavljanje alema. 

U turbetu se nalaze dva mezara sa nišanima na kojima nema ukrasa ili natpisa.

Prvi grob koji navodno pripada Karaosmanu, ima visinu 1,65 metara sa stranicama širine 18 i 15 cm. Obim uzglavnog nišana iznosi 138 cm. Nožni nišan je obima 130 cm i visine 150 cm. Oba nišana su bez natpisa.

Drugi grob je izveden u obliku stele dimenzija osnovice 48 x 17 cm i visine 155 cm. Nožni nišan ovog mezara ima osnovicu 44 x 17 cm i visinu 135 cm. Oba mezara imaju zajednički kameni santrač dimenzija 280 x 290 cm.

Pod turbeta je kaldrmisan kamenim oblucima.

Sa južne strane turbeta nalazi se zidana kamena grobnica dužine 2,90 a širine 1,40 metara. Uzglavni nišan, čiji jedan dio je uništen u II. svjetskom ratu, ima visinu od 2,45 metra. Na južnoj strani nišana uklesan je natpis: „Karaosman merhum“. Vidljivo je da je ovaj natpis uklesan kasnije.

Na zapadnoj strani od turbeta nalaze se dva majstorski izrađena kamena sarkofaga – prvi dužine 2,58, širine 1,60 i visine 1,40 metara, dok je drugi – dječiji izveden u formi stećka. Ovaj sarkofag ima dužinu 1,40, dok je njegova širina 1,16 metara. Oba sarkofaga imaju kamenu bazu i profilirane završne vijence. Na stranicama sarkofaga nema dekoracija niti natpisa. Stanje ovih objekata je vrlo loše.

Južno od ovog sarkofaga nalazi se velika zidana grobnica dužine 4,05 a širine 3,20 metara. Visina santrača iznosi 92 cm. Pretpostavlja se da se u njoj sahranjen Džafer Alajbeg Skenderpašić sa ženom ili majkom (Tafro, str. 15).

Sjeverno od turbeta nalazi se više dobro očuvanih osmougaonih nišana (kakvi su i nišani u turbetu). Svaki od njih ima kvadratičnu temeljnu stopu koja nekoliko centimetara iznad zemlje prelazi u osmerougaonik.

N26. Masivni osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 22 i 18 cm. Obim nišana je 157 cm a visina 130 cm. Na nišanu nema natpisa. Nožni nišan je, također osmougaone osnovice stranica 22 i 16 cm i visine 120 cm. Kameni santrač je dimenzija 120 x 330 cm.

N31. Osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 16 i 14 cm. Obim nišana je 121 cm a visina 156 cm. Na nišanu nema natpisa.

N37. Osmougaoni nišan čiji je obim 76 cm a visina 80 cm. Na nišanu nema natpisa.

N41. Masivni osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 14 i 18 cm. Obim nišana je 125 cm a visina 150 cm. Na nišanu nema natpisa. Nožni nišan je, također osmougaone osnovice obima 125 cm i visine 115 cm. Kameni santrač je dimenzija 100 x 330 cm.

N42. Masivni osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 22 i 11 cm. Obim nišana je 133 cm a visina 137 cm. Na nišanu nema natpisa. Nožni nišan je, također osmougaone osnovice obima 132 cm i visine 120 cm. Kameni santrač je dimenzija 100 x 330 cm.

N48.  Masivni osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 23 i 16 cm. Obim nišana je 180 cm a visina 135 cm. Na nišanu nema natpisa.

N49. Manji osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 7 i 17 cm. Obim nišana je 91 cm a visina 85 cm. Na nišanu nema natpisa.

N53. Masivni osmougaoni nišan čije stranice imaju dimenzije 28 i 15 cm. Obim nišana je 161 cm a visina 130 cm. Na nišanu nema natpisa. Santrač oko mezara je dimenzija 160 x 410 cm.

U nekropoli se nalaze i dva nišana koja su vrlo slična nišanima Omerage Bašića u Jakiru kod Glamoča Uzglavni nišan je izveden sa turbanom u gužve vertikalno postavljene. Nišan ima osmougaonu osnovicu stranica 24 i 15 cm i visine 172 cm. Turban je visok 77 cm a obim mu je 210 cm. Obim vrata koji nosi turban je 140 cm. Nožni nišan je također osmougaone osnovice sa stranicama od 14 i 22 cm i visinom 160 cm. Postoji predanje da su i ovi nišani rađeni u Glamoču i da su ovamo doneseni u šupljim stablima. Na uzglavnom nišanu uklesana je godina 1208 (1794) i pretpostavlja se da je tu sahranjen Malkoč Alajbeg.

Ostali nišani

N1. Ženski nišan pravougaone osnovice 17 x 11 cm i visine 92 cm sa djelimično čitljivim natpisom.

هو الحي الباقي المرحومه و المغفوره لها ملكه .........لروحها الفاتحة سنة ...

On je Živi i Vječni. Pomilovana i oproštena Melika ......Fatiha za njenu dušu. Godina ...

N2. Nišan u obliku stele, pravougaone osnovice 26 x 6 cm i visine 63 cm sa natpisom na turskom jeziku.

هو الحي الباقي حاجي بكزاده محمد بك خليلسي بكزاده زيارت كلان اخوان فاتحه شريف ايده خان

On je Živi i Vječni. Begzada, supruga Hadžibegić Mehmed-bega. Oni koji je posjete neka Fatihu prouče.

N3. Nišan u obliku stele, pravougaone osnovice 26 x 10 cm i visine 81 cm sa natpisom u sulus pismu na turskom jeziku.

الا من الموت يا ناظر اوقن دعا حديجه تنب سليمان روح ايجون 88

Osim od smrti. Posjetioče prouči dovu za dušu Hatidže, kćeri Sulejmanove. (12)88. (1871/72)

N4. Nišan u obliku stele, pravougaone osnovice 32 x 8,5 cm i visine 60 cm sa natpisom u nesh pismu na turskom jeziku.

و هو ..الحي الباقي المرحوم و المغفور له عزيزه بنت عثمان روحيجون الفاتحة سنة 92

On je Živi i Vječni. Pomilova i oproštena Aziza, kći Osmana. Fatiha za njenu dušu. Godina (12)92. (1875)

N5. Muški nišan sa čatal turbanom, kvadratne osnovice 16 x 16 cm i visine 87 cm sa uklesanik tarihom na turskom jeziku.

..... تاريخ سليمان ابن صالح بك دار فنادن دار بقايه رحلت ايدن روحيجون الفاتحه 1278

....Sulejman. sin Salih-bega preseli iz prolazne u Vječnu kuću. Fatiha za njegovu dušu. 1278 (1861/62)

N6. Ženski nišan dimenzija osnovice 17 x 11 cm i visine 90 cm sa delomično nečitkim natpisom.

هو الحي الباقي المرحومه و المغفوره لها حاجي بك زاده ... بك خليله سي باشه .... كريمه سي ملكه .....

On je Živi i Vječni. Pomilovana i oproštena Melika, supruga Hadžibegić ...-bega, kćerka Pašana ...

N7. Ženski nišan dimenzija osnovice 17 x 12 cm i visine 94 cm sa delomično nečitkim natpisom.

هو الحي الباقي المرحومه و المغفوره لها .....1225

On je Živi i Vječni. Pomilovana i oproštena.....1225 (1810)

N8. Muški nišan sa čatal turbanom, pravougaone osnovice 15 x 12 cm i visine 110 cm, bez natpisa, sa hadžijskom trakom.

N10. Nišan poput stuba, kvadratne osnovice 21 x 21 cm i visine 114 cm koji je pukao uzdužno. Nišan je bez natpisa sa uklesanim rombom na svim stranama.

N10a. Ostatak nišana na kojem je čitljiv i dio tariha.

الله رضاسيجون الفاتحة سنة 1330

.....Fatiha za Božje zadovoljstvo. Godina 1330 (1911/12)

N11. Muški nišan sa oštećenim turbanom, dimenzija osnovice 17 x 16 cm i visine 67 cm, bez natpisa.

N11a. Mali muški nišan sa turbanom kvadratne osnovice 10,5 x 10,5 i visine 62 cm sa tarihom na arapskom jeziku.

هو الحي الباقي المرحوم و المغفور له حاجي بكزاده ابراهيم بن الحاج سليمان بك غفر الله لهما و اجعل الجنة مثواهما مات سنة 1328

On je Živi i Vječni. Pomilovani i oprošteni Hadžibegić Ibrahim, sin hadži Sulejman-bega, Allah im obojici oprostio i dženet ? učinio njihovim vječnim prebivalištem. Umro je 1328 (1910).

N12. Muški nišan sa turbanom, kvadratne osnovice 17 x 17 cm i visine 106 cm sa natpisom na turskom jeziku.

يا من هو يهدي السبيل كر كناهم كوه كاف اولسه نه غمدر يا جليل رحمتك بحرينه نسبت انه شيئ قليل .......بو سليم ابن حاجي محمد بك حاجي بكزاده خان بر فاتحه من زاري بو مقامده سنة 1311

O ti koji upućuješ na put. Svevišnji, kada bi moj grijeh bio poput brda Kaf, ne mari, naspram mora Tvoje milosti to je tek kap. ...... Ovo je Selim, sin hadži Mehmed-bega Hadžibegića. Onaj ko posjeti ovo mjesto neka jednu Fatihu prouči. Godina 1311 (1893/94).

N13. Muški nišan sa turbanom dimenzija osnovice 18 x 15 cm i visine 125 cm na čijoj je desnoj strani uklesan mač.

هو الحي الباقي اقحصار قضاسنده خاندان قدماون قوبجكلي حاجي بك زاده المرحوم و المغفور له المحتاج الي وحمة رب الغفور مصطفي بك روحيجون رضاء لله فاتحة سنة 1281 في 11 ن

On je Živi i Vječni. Pomilovani i oprošteni, potrebni milosti Gospodara koji prašta Mustafa-beg Hadžibegić iz Kopčića, hanedan kadiluka Akhisar (Prusac). Fatiha za njegovu duši i Božje zadovoljstvo. 11 ramazan 1281 (7.2.1865)

(M. Mujezinović: Islamska epigrafika BiH, II; str. 290. Mujezinović odrednicu za mjesto „iz Kopčića“ čita kao prezime Kopčić)

N14. Muški nišan sa turbanom dimenzija osnovice 19 x 19 cm i visine 106 cm sa hadžijskom trakom i uklesanom nišom za tarih kojeg je vrijeme izbrisalo. Ostala je samo godina 1333 (1914/15).

N15. Muški nišan sa fesom dimenzija osnovice 19 x 18 cm i visine 112 cm, sa hadžijskom trakom i dvije petokrake zvijezde iznad tariha.

...... ابن ابراهيم بك حاجي بك زاده روحيجون الفاتحة سنة 1333

.....Sin Ibrahim-bega Hadžibegić. Fatiha za njegovu dušu. Godina 1333 (1914/15).

N16. Muški nišan sa turbanom dimenzija osnovice 13 x 13 cm i visine 80 cm stoji na mezaru koji je opasan kamenim santračem dimenzija 75 x 210 cm.

مرحوم و مغفور له حاجي بك زاده عثمان بن مصطفي روحيجون الفاتحة سنة 1274 في 21 ن

Pomilovani i oprošteni Hadžibegić Osman, sin Mustafe. Fatiha za njegovu dušu. 21. ramazan 1274 (15.15.1858).

N17. Muški nišan sa turbanom dimenzija osnovice 18 x 18 cm i visine 60 cm stoji oboren na mezaru koji je opasan kamenim urušenim santračem.

N18. Muški nišan sa fesom dimenzija osnovice 24 x 12 cm i visine 90 cm stoji oboren na mezaru koji je opasan kamenim urušenim santračem.

N19. Nišan dimenzija osnovice 24 x 24 cm i visine 95 cm stoji oboren na mezaru koji je opasan kamenim urušenim santračem.

N20. Muški nišan sa turbanom dimenzija osnovice 20 x 18 cm i visine 95 cm sa oštećenim tarihom.

هذا صاحب النشان روستان بك بن ابراهيم بك حاجي بغويك ...

Vlasnik ovog nišana je Rustan-beg, sin Ibrahim-bega Hadžibegić ....

N21. Ženski nišan izvaljen iz zemlje i prislonjen na drugi nišan, dimenzija osnovice 23 x 9 cm i visine 110 cm sa natpisom u lijepom sulus stilu arapskog pisma.

هو الحي الباقي يا ناظر بقبري متفكرا بمثلي الموت شراب كل الناس شاربون القبر باب كل ناس داخلون زارفه خانم بنت مصطفي بك روحيجون الفاتحة سنة 1331

On je Živi i Vječni. Ti koji stojiš na mom kaburu razmisli o meni. Smrt je piće koje će svako piti, grob je vrata kroz koja će svako proći. Zarfa-hanum, kći Mustafe-bega. Fatiha za njenu dušu. Godina 1331 (1912/13).

N22. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija osnovice 15 x 17 cm i visine 95 cm bez napisa.

N23. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija osnovice 15 x 15 cm i visine 85 cm bez napisa.

N24. Masivni nišan u obliku stele, dimenzija osnovice 38 x 17 i visine 125 cm, bez natpisa.

N25. Masivni nišan u obliku stele, dimenzija osnovice 34 x 18 i visine 123 cm, bez natpisa. Ovaj mezar i mezar br. 24 oivičava zajednički kameni santrač dimenzija  296 x 320 cm.

N27. Masivni nišan u obliku stele, dimenzija osnovice 49 x 15 i visine 150 cm, bez natpisa. Ovaj mezar oivičava  kameni santrač dimenzija 120 x 330 cm. Nožni nišan je dimenzija osnovice 46 x 14 cm i visine 120 cm.

N28. Masivni nišan u obliku stele, dimenzija osnovice 36 x 118 i visine 125 cm, bez natpisa. Ovaj mezar  oivičava  kameni santrač dimenzija  150 x 243 cm.

N29. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija osnovice 16 x 16 cm i visine 80 cm bez napisa.

N30. Nišan u obliku stele dimenzija osnovice 25 x 8 cm i visine 90 cm. Santrač oko mezara je oštećen. Nišan nema napisa.

N32. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija osnovice 9 x 9 cm i visine 60 cm, bez natpisa. Oko mezara je kameni santrač dimenzija 130 x 90 cm.

N33. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija osnovice 16 x 16 cm i visine 80 cm, bez natpisa. Oko mezara je visoki razvaljeni kameni santrač dimenzija 210 x 80 cm i visine 39 cm.

N34. Dječiji nišan pravougaone osnovice 22 x 11 cm i visine 64 cm, bez natpisa. Oko groba je santrač dimenzija 75 x 190 cm.

N35. Muški nišan sa čatal turbanom dimenzija osnovice 15 x 13 cm i visine 90 cm, bez natpisa.

N36. Muški nišan sa turbanom dimenzija osnovice 14 x 11 cm i visine 80 cm, sa oštećenim natpisom.

المرحوم و المغفور له الحاجي بكزاده ادريس بك ابن مصطفي يك

 Pomilovani i oprošteni Hadžibegović Idris-beg, sin Mustafe-bega

N38. Nišan u obliku stele, dimenzija osnovice 30 x 13 cm i visine 70 cm, bez natpisa.

N39. Nišan bez natpisa, pravougaone osnovice 22 x 7 cm i visine 83 cm.

N40. Ženski nišan sa kapom dimenzija osnovice 18 x 12 cm i visine 78 cm. Nišan je bez natpisa a stoji na mezaru sa santračem dimenzija 240 x 95 cm.

N46. Muški nišan sa turbanom kvadratne osnovice 14 x 14 cm i visine 120 cm. Nišan je bez natpisa a santrač oko njega je obrušen.

N50. Nišan u obliku stele, pravougaone osnovice 30 x 14 cm i visine 110 cm. Nišan na kojem nema natpisa stoji na mezaru koji je omeđen kamenim santračem dimenzija 105 x 266 cm.

N51. Nišan u obliku stele, pravougaone osnovice 37 x 20 cm i visine 140 cm. Nišan na kojem nema natpisa stoji na mezaru koji je omeđen kamenim santračem dimenzija 140 x 330 cm.

N52. Nišan u obliku stele, pravougaone osnovice 31 x 29 cm i visine 140 cm. Nišan na kojem nema natpisa stoji na mezaru koji je omeđen kamenim santračem dimenzija 110 x 300 cm.

3. Dosadašnja zakonska zaštita

Na osnovu zakonske odredbe, a rješenjem Zemaljskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti NR Bosne i Hercegovine u Sarajevu broj 1462/50 od dana 28.10.1950. godine, Kopčića i Skenderpašića turbe stavlja se pod zaštitu države.

Rješenjem Zavoda za zaštitu spomenika kulture NR Bosne i Hercegovine broj 02-864-3 od dana 18.4.1962. godine, nekropola Malkoča i Skenderpašića u Donjem Kopčiću upisana je u registar nepokretnih spomenika kulture.

Dana 14.1.1963. godine ovo rješenje postalo je pravomoćno.

Turbe Malkoča i Skenderpašića u Kopčiću nalazi se na Privremenoj listi nacionalnih spomenika BiH, pod rednim brojem 199.

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

Na objektu je sedamdesetih godina prošlog stoljeća izvršena sanacija zidova i kupole turbeta izvršena od strane Zavoda za zaštitu spomenika. Koliko je uočljivo korišteni su fragmenti koji su i ranije pripadali turbetu s tim da nije poznato da li su svi vraćeni na svoje izvorno mjesto. Kao vezivno sredstvo korišten je produžno cementni malter.

U toku posljednjeg rata objekat je bio pogođen artiljerijskim projektilom i taj otvor je saniran ubacivanjem novih blokova sedre i cementnog maltera.

5. Sadašnje stanje dobra

Uvidom koji je obavljen 12. 5. 2007, godine utvrđeno je slijedeće:

-          Lokalitet je ograđen betonskim zidom;

-          Lokalitet harema se održava redovnim košenjem;

-          Lokalitet se koristi kao groblje stanovnika okolnih sela;

-          U i na turbetu uočeno je prisustvo samoniklog rastinja – samonikle trave;

-          Pojedini dijelovi nekropole su u vrlo lošem stanju;

-          Nišani su pokriveni lišajima.

6. Specifični rizici

-          Samoniklo rastinje na turbetu;

-          Nepreduzimanje mjera zaštite na nadgrobnicima.

III – ZAKLJUČAK

Primjenjujući Kriterije za proglašenje dobara nacionalnim spomenicima (»Službeni glasnik BiH» br. 33/02 i 15/03) Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijima:

A.         Vremensko određenje

B.         Historijska vrijednost

C.         Umjetnička i estetska vrijednost

iv.         Kompozicija

v.          Vrijednost detalja

E.         Simbolička vrijednost

iii.         Tradicionalna vrijednost

v.          Značaj za identitet skupine ljudi

F.         Ambijentalna vrijednost

iii.         Objekat ili skupina objekata je dio cjeline ili područja

Sastavni dio ove odluke su:

-          kopija katastarskog plana,

-          z.k. izvadak, posjedovni list,

-          fotodokumentacija – objekat snimio Mirzah Fočo,

-          fotodokumentacija Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH.

Korištena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja korištena je sljedeća literatura:

1904.    Truhelka, Ćiro, Naši gradovi, opis najljepših sredovječnih gradova Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1904, 64-69.

1911.    Truhelka, Ćiro, „Tursko-slovijenski spomenici dubrovačke arhive“, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu XXIII, Sarajevo, 1911, 1-162.

1951.    Mazalić, Đoko, „Biograd-Prusac, stari bosanski grad“, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, nova serija broj VI,  Sarajevo, 1951, 147-189.

1952.    Kreševljaković, Hamdija, „Prilozi povijesti bosanskih gradova pod turskom upravom“, Prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom II/1951, Sarajevo, 1952, 119-184.

1953.    Kreševljaković, Hamdija, „Stari bosanski gradovi“, Naše starine I, Sarajevo, 1953, 7-45.

1954.    Naše starine br. II, Sarajevo, 1954.

1957.    Vego, Marko, Naselja srednjovjekovne bosanske države, Sarajevo, 1957.

1957.    Kreševljaković, Hamdija, „Sahat-kule u Bosni i Hercegovini“, Naše starina IV, Sarajevo, 1957, 17-32.

1960.    Pašalić, Esad, Antička naselja i komunikacije u Bosni i Hercegovini, posebno izdanje Zemaljskog muzeja, Sarajevo, 1960.

1977.    Mujezinović, Islamska epigrafika u BIH, II. knjiga, Sarajevo 1977.,

1978.    Dinić, Mihajlo, „Zemlje hercega sv. Save“, u: Srpske zemlje u srednjem veku, Beograd, 1978, 178-269.

(1) Ime Skender-paše Mihajloglua spominje se u njegovom pismu koje je Dubrovčanima, napisano “Na Pruscu gradu 29. julija”. Nije precizirano koje godine je pismo napisano, ali Ćiro Truhelka ga datira u  1478. godinu mada je vjerojatnije da je ono napisano između 1478-80. godine. Ovaj datum je značajan iz tog razloga što predstavlja prvi spomen imena grada Prusca. Ovaj podatak navode Mazalić,  Kreševljaković, Vego i  Šabanović (Truhelka, 1911, 49-50; Mazalić, 1951, 151; Kreševljaković, 1953, 23; Vego, 1957, 98; Šabanović, 1982, 43).

(2) Pogledati odluku o proglašenju Starog grada Prusca nacionalnim spomenikom BiH