Status spomenika -> Nacionalni spomenik

Objavljeno u "Službenom glasniku BiH", broj 90/06.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovi člana V stav 4. Aneksa 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 10. jula 2006. godine, donijela je

O D L U K U

I

            Mjesto i ostaci graditeljske cjeline Resulbegovića kuće u Trebinju proglašavaju se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine  (u daljnjem tekstu: nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik čine mjesto i ostaci kompleksa Resulbegovića kuće, odnosno mjesto i ostaci haremluka i selamluka kompleksa – kuća, objekti magaza i konaka, objekat ahara, prostori pristupnog dijela i avlije, oivčeni ogradnim zidovima. 

            Nacionalni spomenik se nalazi na zapadnom dijelu lokacije, označene kao k.č. br.  2412 (novi premjer), što odgovara kč. br. 1852, 1853 i 1854 (stari premjer), upisan u posjedovni list br. 1752, z.k. uložak br. 50, K.O. Trebinje 1, općina Trebinje,  Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite i rehabilitacije, utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 9/02).

II

Vlada Republike Srpske dužna je osigurati pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju, rehabilitaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.

Vlada Republike Srpske dužna je osigurati sredstva za izradu i provođenje potrebne tehničke dokumentacije za rehabilitaciju nacionalnog spomenika.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljnjem tekstu: Komisija) utvrdit će tehničke uvjete i osigurati finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione ploče sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

U cilju trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuju se sljedeće zone zaštite:

I zona zaštite obuhvata prostor određen u tački I stav 3. ove odluke. U toj zoni primjenjuju se sljedeće mjere zaštite:

• graditeljska cjelina kompleksa Resulbegovića kuće bit će rehabilitirana na izvornoj lokaciji, u izvornom obliku, uz primjenu izvornih ili istovrsnih materijala i izvornih metoda građenja u najvećoj mogućoj mjeri, a na osnovi dokumentacije o ranijem izgledu objekta, uz odobrenje ministarstva nadležnog za prostorno uređenje u Republici Srpskoj (u daljnjem tekstu: nadležno ministarstvo) i stručni nadzor nadležne službe zaštite naslijeđa na nivou Republike Srpske (u daljnjem tekstu: nadležna služba zaštite);
• svi originalni fragmenti srušenog objekta, koji su pronađeni i sakupljeni na lokaciji ili na nekom drugom mjestu, a na koje su odvezeni nakon rušenja graditeljske cjeline, bit će registrirani, snimljeni i ponovno ugrađeni u rekonstruirane objekte. Do momenta ugradnje, potrebno ih je na odgovarajući način zaštititi;
• ulomke, koji se zbog visokog stepena oštećenja ne mogu ugraditi, potrebno je na odgovarajući način konzervirati i prezentirati u sklopu graditeljske cjeline.

U cilju osiguranja uvjeta za rehabilitaciju nacionalnog spomenika, utvrđuju se sljedeće hitne mjere zaštite:

• uklanjanje svih objekata i intervencija izgrađenih na prostoru nacionalnog spomenika nakon 1992. godine;
• ograđivanje prostora nacionalnog spomenika;
• konzervacija i restauracija ostataka kuće, terase i istočnog avlijskog zida;
• rekonstrukcija uništenih dijelova ogradnih zidova kompleksa nacionalnog spomenika po uzoru na ostatke izvornih avlijskih zidova;
• čišćenje prostora nacionalnog spomenika;
• otkopavanje površinskih slojeva zemlje u cilju pronalaženja originalnih temeljnih zidova objekata;
• izvršiti sanaciju i konsolidaciju originalnih dijelova temelja i zidova.

U cilju trajne zaštite nacionalnog spomenika, istom je poželjno dodijeliti sljedeće namjene:

• objekat kuće se može koristiti u kulturne i turističke namjene, s tim da je poželjno vraćanje muzejsko-etnološke namjene;
• objekat magaza i konaka se može koristiti u kulturne i turističko-ugostiteljske namjene, s tim da je poželjno vraćanje ugostiteljske namjene;
• objekat ahara (ekonomski objekat) se može koristiti u kulturno-sportske i turističko-ugostiteljske namjene, s tim da je poželjno da se sadržaji sportsko-turističkog objekta, trenutno sagrađenog na lokaciji nacionalnog spomenika, a koji se treba ukloniti, premjeste u objekat ahara;
• kompleks, ili pojedini njegovi dijelovi, mogu biti korišteni u edukativne i kulturne svrhe i otvoreni za javnost. 

U cilju trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuju se sljedeće mjere:

• nije dopušteno izvođenje radova koji bi mogli ugroziti nacionalni spomenik, kao ni postavljanje privremenih objekata ili stalnih struktura čija svrha nije isključivo zaštita i prezentacija nacionalnog spomenika;
• potrebno je na osnovi odgovarajućeg projekta izvršiti uređenje parcele na kojoj se nalazi nacionalni spomenik, osigurati pristupne staze i izvršiti hortikulturno uređenje;
• poželjno je izmještanje bazenske tehnike i rušenje objekta u kojem je smještena, a koji je sagrađen krajem 70-ih godina 20. stoljeća na jugoistočnom rubu parcele.

II zona zaštite obuhvata parcele u neposrednoj kontaktnoj zoni nacionalnog spomenika, koji se nalaze na ostatku parcele k.č. br. 2412 (novi premjer), odnosno k.č. br. 1849/2, 1855, 1856/1 i 1856/2 (stari premjer). U toj zoni se utvrđuju sljedeće mjere zaštite:

• izvršiti konzervaciju i restauraciju sjevernog dvorišnog zida;
• nije dopuštena izgradnja nikakvih novih objekata;
• istočni dijelovi lokacije (k.č. 1855, 1856/1 i 1856/2 – stari premjer) se mogu koristiti u sportsko-rekreativne svrhe ili kao otvoreni javni prostori uz odgovarajuće hortikulturno uređenje, a njihova namjena treba biti usklađena sa namjenom nacionalnog spomenika;
• na zapadnom dijelu lokacije (k.č. 1849/2 – stari premjer) dopušteno je formiranje parking-prostora, s tim da prostor za parkiranje mora biti udaljen minimalno tri (3) metra od mjesta zapadnog zida kompleksa i vizualno odvojen od njega (pojasom zelenila).

III zona zaštite obuhvata parcele i objekte u zoni nacionalnog spomenika, koji se nalaze na k.č. br. 2405, 2406, 2407, 2408, 2409, 2410, 2411, 2414 i 2415. U ovoj zoni se utvrđuju sljedeće mjere zaštite:

• dopušteni su radovi sanacije, konzervacije, restauracije i prezentacije postojećih objekata;
• dopuštena je unutrašnja adaptacija objekata savremenoj namjeni;
• nije dopuštena nadogradnja postojećih objekata;
• eventulno interpolirani  objekti u ovoj zoni mogu biti maksimalne spratnosti P+1, visine 6,50 m do krovnog vijenca, pokriveni četverovodnim krovom;
• nije dopuštena promjena visine i gabarita postojećih objekata;
• nije dopušteno uvođenje novih materijala prilikom radova na ili u blizini objekata;
• sve intervencije moraju biti usklađene sa ambijentalnim vrijednostima područja;
• sve intervencije moraju biti prethodno odobrene od nadležnog ministarstva uz stručno mišljenje nadležne službe zaštite;
• zabrana odlaganja otpada;
• zabrana saobraćaja teškim motornim vozilima.

IV

            Stavljaju se van snage svi provedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.

V

Svako, a posebno nadležni organi Republike Srpske, gradske i općinske službe, suzdržat će se od poduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu oštetiti nacionalni spomenik ili dovesti u pitanje njegovu zaštitu i rehabilitaciju.

VI

Ova odluka dostavit će se Vladi Republike Srpske, nadležnom ministarstvu, nadležnoj službi zaštite i općinskom organu uprave nadležnom za poslove urbanizma i katastra, radi provođenja mjera utvrđenih u tač. II-V ove odluke i nadležnom općinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VII

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresiranim licima u prostorijama i na web stranici Komisije  (http://www.aneks8komisija.com.ba).

VIII

Prema članu V, stav 4. Aneksa 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

IX

Danom donošenja ove odluke,  sa Privremene liste nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02, «Službeni glasnik Republike Srpske», broj 79/02, «Službene novine Federacije BiH», broj 59/02 i «Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH», broj 4/03) briše se nacionalni spomenik upisan pod rednim brojem 658.

X

Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objavit će se u «Službenom glasniku BiH».

Ovu odluku Komisija  je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Broj: 09-2-86/03-22                                                                    

6. juli 2006. godine                                                                      

Sarajevo                                                                                   

Predsjedavajuća Komisije

Amra Hadžimuhamedović

O b r a z l o ž e n j e

I – UVOD

Na osnovi Zakona o provedbi odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, član 2, stav 1, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8. kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine, sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku o stavljanju Resulbegovića (Begove) kuće u Trebinju na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH, pod rednim brojem 658.

U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovi člana V stava 4. Aneksa 8. i člana 35. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila provedbi postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom.

II – PRETHODNI POSTUPAK

U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, izvršen je uvid u:

• dokumentaciju o lokaciji imovine i vlasničku dokumentaciju (posjedovni list, zemljišnoknjižni izvadak i kopiju katastarskog plana),
• podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji i drugoj vrsti radova na dobru, itd.,
• historijsku, arhitektonsku i drugu dokumentarnu građu o dobru.

            Na osnovi uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

           Mjesto i ostaci graditeljske cjeline Resulbegovića kuće u Trebinju su smješteni na dijelu lokacije označene kao k.č. br. 2412 (novi premjer), što odgovara 1852, 1853 i 1854 (stari premjer), upisan je u posjedovni list pod brojem 1752, zemljišnoknjižni izvadak broj 50, K.O. Trebinje 1, općina Trebinje,  Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.

           Pristup nacionalnom spomeniku je sa sjeverne strane.

           Kompleks Resulbegovića kuće je formiran u smjeru sjever-jug. Objekat Resulbegovića kuće je postavljen na južnom dijelu parcele. Glavna osovina objekta kuće je u smjeru istok – zapad, sa manjim otklonom ka sjeveru. Ulaz u objekat je na sjevernoj strani.

Historijski podaci

Zbog izuzetno velikog značaja Trebinjske kapetanije i njenog odbrambenog sistema, položaj čuvara, odnosno kapetana ovog važnog područja i značajnog utvrđenog sistema je, u Bosanskom pašaluku, podignut na viši nivo. Uvedena je titula miri-muhafiza (bega), a onda i miri-miran-muhafiza (paše).

Osman-aga Resulbegović je za miri-muhafiza postavljen 1716. godine. Kao Osman-beg on se prvi put spominje 13. juna 1716. godine, a u svojstvu miri-muhafiza se posljednji put spominje u septembru 1719. godine.  Osman-beg Resulbegović je postao trebinjski miri-miran-muhafiz u vremenu između 11. septembra 1719. i 14. aprila 1721. godine. Posljednji put se na ovom položaju spominje 28. juna 1728. godine. Osman-pašu su na ovom položaju nasljeđivali njegovi sinovi i unuci(1).

Porodica Resulbegović predstavlja jednu od najznačajnijih porodica u regiji Trebinja tokom 18. stoljeća. Najpoznatiji i najznačajniji predstavnik porodice je bio Osman-paša Resulbegović. Za period njegove vladavine u Trebinju se veže nagli razvoj grada i njegova ubrzana izgradnja. 

Najznačaniji objekti koje je Osman-paša Resulbegović sagradio u Trebinju su Careva džamija, Džamija Osman-paše Resulbegovića, trebinjska tvrđava Ban-Vir (bedem oko grada, tri tabije i kule) i ljetnikovac na Bregovima na Trebišnjici. Za period uprave Osman-paše Resulbegovića, odnosno za prvu četvrtinu 18. stoljeća, se veže i prvi podatak o mektebu u Trebinju.

Obje navedene džamije su sagrađene u novoj tvrđavi Ban-Vir. Careva ili Stara džamija sagrađena je 1719. godine (1132. po hidžri, kako je uklesano na šerefi munare) i upravo u vrijeme  kada su već završeni ili su završavani i svi drugi objekti u novoj tvrđavi. Džamija je sagrađena vrlo brzo i u slavu sultana Ahmeda III (1703 – 1730).

Drugu, novu džamiju Osman-paša Resulbegović je napravio na svoje ime. Ne zna se tačno kada je džamija sagrađena, ali se sa sigurnošću može pretpostaviti da je to vjerovatno bilo pred kraj Osman-pašine uprave, odnosno prije 1729. godine, s obzirom da je Osman-paša Resulbegović umro u  Carigradu (Istanbulu) 1730. godine(2).

Resulbegovića kuća u Trebinju je sagrađena početkom 18. stoljeća, najvjerovatnije 1725. godine. Prvobitno, objekat je služio kao ljetnikovac porodice Resulbegović.

Objekat je sagrađen na Bregovima (Bregovi gdje stanuju begovi(3)), na najatraktivnijem položaju grada Trebinja, na tzv. Rastocima.

«Ljetnikovac se nalazio na najljepšem mjestu Bregova, upravo ondje gdje se Trebišnjica, dolazeći mirno i širokom koritu, polako «rasatače» (Rastoci) u četiri manja «rukava», nastavljajući svoj put kroz polje. Pored nekoliko manjih i sporednih zgrada za sluge i kmetove, za potrebe kućanstva, ljetnikovac je imao dvije glavne kuće (mušku i žensku). Uz Trebišnjicu, pred njeno skretanje u prvi rukavac, bio je divan voćnjak, šljivik pretežno, a unutar njega mali ljetni hamam (i za muškarce i za žene) kroz koji je proticala čista voda iz rijeke i nastavljala ispod ljetnikovca ispirajući u isti mah i klozet.» (V. Korać, Trebinje – istorijski pregled, knjiga I, str. 414)

Kroz opis ruskog konzula A. F. Giljferdinga, koji je posjetio Trebinje 1875. godine, saznaje se da je kompleks u ovom periodu pripadao hadži Haki-begu Resulbegoviću. Vjerovatno je upravo hadži Haki-beg Resulbegović popravio ili možda i izgradio pristupnu stazu kompleksu sa ulaznom kapijom na kojoj je u kamenu uklesana hidžretska 1188. godina, odnosno 1774/1775. godina(4).

Objekat Resulbegovića kuće je predstavljao turističku atrakciju još za vrijeme vladavine Austro-Ugarske monarhije na našim prostorima. U tom periodu objekat je popularno nazvan Begenhaus. Tokom I svjetskog rata, 1915. godine, čuveni svjetski arhitekta Richard Neutra(5) je, prošavši kroz Trebinje, ovjekovječio Resulbegovića kuću na svom akvarelu.

Resulbegovića kuća je bila motiv i drugim arhitektima i slikarima, poput Branka Šotre.

Ambijentalnu vrijednost objekta nadopunjavalo je begovo kolo, dolap za navodnjavanje kao i pješčani sprudovi uz Trebišnjicu(6).

Konzervatorsko-restauratorski kao i radovi adaptacije objekta na kompleksu Resulbegovića kuće su rađeni  u periodu od početka 60-ih do kraja 70-ih godina 20. stoljeća. Tim radovima je izvršena adaptacija objekta u muzej sa stalnom etnografskom postavkom, dok je kompleks adaptiran za potrebe turizma.

Kompleks Resulbegovića kuće je tokom rata 1992-1995. godine zapaljen više puta i nakon toga u potpunosti srušen. Od kompleksa Resulbegovića kuće na terenu su ostali ćemer terasa, mali ugao kuće, jedna kamena baza za stupove hajata,  istočni avlijski i sjeverni dvorišni zid.

Kompleks Resulbegovića kuće je u posljednjih 50 godina promijenio više vlasnika.

• Ugovorom o kupoprodaji, ovjerenim kod Sreskog suda u Trebinju – ovjera br. 485/64 od 9. septembra 1964. godine, tadašnji vlasnici Resulbegović Vasvija i Rizvanbegović Behija prodale su objekat zajedno sa dvorištem, baščom i pratećim objektima poduzeću «Turist» iz Trebinja. Pravni sljedbenik poduzeća «Turist» je UTP «Leotar» iz Trebinja (k.č. 1852, 1853, 1854 i 1855).
• Ugovorom o kupoprodaji, ovjerenim kod Sreskog suda u Trebinju – ovjera br. 678/64 od 8. decembra 1964. godine, tadašnji vlasnici Šahović Rasim, Šefkija, Edhem i Izudin i Koluder Enisa prodali su zemljište upisano kao k.č. 1851, 1856/1 i 1856/2 kupcima Koprivnica Boži i Đoki.
• Ugovorom o poklonu, zaključenom dana 3. septembra 1996. godine u Trebinju između sljedećih ugovorenih strana: Opština Trebinje (poklonodavac) i SPC Eparhija Zahumsko-hercegovačka i primorska, Trebinje (poklonoprimac), poklonodavac kao vlasnik daje u trajno vlasništvo poklonoprimcu sljedeće nekretnine: k.č. 1857/8 (gradilište), 1856/1 (vrt više kuće), 1856/21 (vrt više kuće), i 1849/2 (oranica), broj z.k. uloška 64, K.O. Trebinje.
• Ugovorom o kupoprodaji, zaključenom dana 14. aprila 2006. godine u Trebinju između sljedećih ugovorenih strana: UTAD Leotar Trebinje (prodavac) i Fondacija «Centar za razvoj fizičke i duhovne kulture» (kupac), kojim kupac kupuje nekretnine: k.č. 1853 (kućište sa dvorištem i baščom), 1852 (gradilište), 1854 (vrt) i 1855 (vrt), broj z.k. uloška 64 i 500, K.O. Trebinje, vlasništvo prodavca 1/1.
• Ugovorom o poklonu, zaključenom dana 15. aprila 2006. godine u Trebinju između sljedećih ugovorenih strana: Eparhija Zahumsko-hercegovačka i primorska, Trebinje (poklonodavac) i Fondacija «Centar za razvoj fizičke i duhovne kulture» (poklonoprimac), Trebinje, poklonodavac kao vlasnik daje u trajno vlasništvo poklonoprimcu sljedeće nekretnine: k.č. 1857/8 (gradilište), 1856/1 (vrt više kuće), 1856/21 (vrt više kuće), i 1849/2 (oranica), broj z.k. uloška 56, K.O. Trebinje, vlasništvo poklonodavca 1/1.
• Trenutni vlasnik kompleksa je Fondacija «Centar za razvoj fizičke i duhovne kulture».

2. Opis dobra(7)   

Graditeljska cjelina Resulbegovića kuće predstavljala je jedan od relativno dobro očuvanih kao i jedan od najreprezentativnijih primjera stambene arhitekture otomanskog perioda u Bosni i Hercegovini. Zbog svoje forme, objekat je spadao među najinteresantnije sačuvane primjere stambene arhitekture navedenog perioda u južnoj Hercegovini. Izvornost forme uz slikovitost ambijenta u kojem se objekat nalazio, činili su da kompleks bude izuzetna turistička atrakcija šireg regiona. 

Analizirajući prostorni koncept kompleksa, uočavala se izdiferencirana podjela na dvije odvojene, ali međusobno povezane cjeline – polujavni i intimni dio kuće, muški (selamluk) i ženski (haremluk). Nadalje, prostor same kuće se dijelio na zimski (prizemni) i ljetni (spratni) dio, na otvorene, poluotvorene i zatvorene prostore, na prostore za vođenje domaćinstva i na prostore za stanovanje.

Kompleks Resulbegovića kuće se u cjelini sastojao od četiri dijela: prvi dio je bilo ulazno, odnosno prednje ili pristupno dvorište, zatim ekonomska zgrada u prednjem dvorištu, zatim u unutrašnjem, intimnom dvorištu su bili gostinjska kuća, tzv. konak, koji je stajao desno od ulaza i kuća za porodični život. Četvrti dio kompleksa je činila velika bašča sa voćnjakom.

Graditeljska cjelina, koja se razvijala u  smjeru sjever – jug, je u cjelosti bila ograđena visokim zidom. Svi zidovi (dvorišni, avlijski i peče-zar ili vizuelna zadrška izvedena u obliku zida) su bili zidani od kamena, debljine oko 50 cm. Najviši zid kompleksa je bio zapadni avlijski zid. Njegova visina je bila jednaka kao i visina tri peče, odnosno visine 1,95 – 2,20 m.

Ulaz u graditeljsku cjelinu je bio sa sjeverne strane. Ulazni portal, dimenzija 1,80 x 2,40 m, je bio uokviren kamenim dovratnicima, debljine 29 cm. Otvor portala je bio zasvođen precizno izvedenim segmentnim lukom. Srednja tri kamena luka(8), zaglavni kamenovi, su na sebi imali u plitkom reljefu uklesane dekoracije. Na dva krajnja kamena je bio uklesan motiv rozete. Na srednjem zaglavnom kamenu je između dva motiva polumjeseca bila uklesana hidžretska godina izgradnje ili popravke ulazne kapije. Preračunata vrijednost 1188. godine po Hidžri daje 1774/1775. godinu. Vrata su bila dvokrilna, napravljena od drveta sa zvekirima. Spojevi na vratima su bili izvedeni željeznim lajsnama, šarkama i zakovicama.

Portal je vodio u kamenom popločani nenatkriveni prolaz, dimenzija 35,0 x 3,25 m. Zadnjih 15 m prolaza je bilo znatno šire u odnosu na ostatak. Iz tog prostora, širine 9,0 m, se pristupalo u ekonomski objekat i bašče kompleksa na istočnoj strani i u  privatni (intimni) dio kompleksa na južnoj strani. Posebnost ovog prostora je činila peča-zar ili vizuelna zadrška izvedena u obliku zida. Peča, dimenzija 6,0 x 0,5 m, je bila postavljena ispred ulaza u ekonomski objekat.

Privatni (intimni) dio kompleksa – avlija, objekat porodične kuće i objekat konaka

Na južnoj strani prolaza nalazio se ulaz u avliju, odnosno privatni (intimni) dio kompleksa Resulbegovića kuće.

Ulazni portal, dimenzija 1,75 x 2,50 m, je bio uokviren kamenim dovratnicima, debljine 29 cm. Otvor portala je bio zasvođen pravilnim polukružnim lukom sa ključnim kamenom koji nije bio naglašen. Početna dva kamena u luku, sa obje strane su na sebi imali u plitkom reljefu uklesane dekoracije – po dva motiva rozete na svakom kamenu.

Na udaljenosti od oko 2,50 m iza ulaznog avlijskog portala nalazio se drugi zar zid, odnosno peča, dimenzija oko 3,0 x 0,5 m.

Portal je vodio u škriljastim kamenom krečnjakom popločan avlijiski prostor, dimenzija oko 21,0 x 12,5 m.

Dva osnovna materijala su bila korištena za gradnju objekata kuće – kamen i drvo. Konstruktivni sistem kuće je bio tipičan za stambenu arhitekturu otomanskog perioda.

Zidovi prizemlja su bili izvedeni kao masivni, od kamena, debljine oko 60 cm. Spratni dio je bio izveden u bondruku sa nosivim zidovima od kamena koji su činili statičku sigurnost i nosili dimnjake.

Svi zidovi objekta kuće su bili malterisani krečem (bijela boja fasade). Kamena konstrukcija zidova prostora izbe (ostave ili ćemera), smještene uz istočni dio kuće, je bila ostavljena vidljiva.

Međuspratna konstrukcija je bila izvedena od drvenih greda.

Stropovi svih prostorija su bili drveni. U prizemlju su stropovi bili izvedeni jednostavno, sa ostavljenim vidljivim nosivim gredama, dok su na spratu nosive grede bile sakrivene dekoriranim daščanim pokovom.  Najreprezentativniji je bio strop u velikoj odaji (divanhani), koji bio postavljen kao spušteni, s obzirom da je prenijet iz jedne kuće u Stocu(9).

Drvo je korišteno još i za stupove, okvire otvora, te konstrukciju doksata i krova. Svi vidljivi konstruktivni drveni elementi (stupovi, grede, završna pokrovna lajsna strehe) su bili ostavljeni u prirodnom tonu drveta. Ostali elementi izvedeni od drveta (prozori, vrata, sjeverna fasada sa mušepcima) su bili bojeni zelenom bojom u dva tona.

Krovna konstrukcija objekta kuće je vjerovatno bila izvedena kao stolica, oslonjena na kamene zidove i kose podloške.

Objekat je bio pokriven krovom šatorastog sklopa (četverovodni krov u kvadratu). Na vrhu krova je bio ukrasni kameni musafirtaš, koji je putnicima označavao objekat ili kompleks u kojem je bilo moguće prenoćiti. Musafirtaš je bio izveden iz dva dijela. Donji dio je bio izveden kao lopta, a gornji kao kupa. Za pokrov objekta je korištena kombinacija kamenih ploča i ćeramide(10). Ovo je bila karakteristična kombinacija pokrova u mediteransko-orijentalnoj arhitekturi.

Kamen i drvo su bili korišteni i u obradi pojedinih elemenata i enterijera objekta.

Obrađeni kamen je bio korišten za baze stupova. U obliku ploča javljao se na podu hajata, a od kamena je bilo izvedeno i stepenište koje vodi na sprat.

Jedna od karakteristika objekta su bila četiri kamina, smještena u sve četiri odaje kuće. Dimnjaci tih kamina su, zbog svog rasporeda i svojevrsne igre, pored funkcionalnog, predstavljali i dekorativni elemenat na krovu objekta.

Drvo u enterijeru je bilo korišteno za izradu vrata, musandera i paravana, ali i za izradu kućnog namještaja, poput ormara i sećija.

Objekat kuće definirao je južni kraj avlijskog prostora. Podužnom osovinom objekat je bio postavljen u smjeru istok-zapad, sa orijentacijom otvora na, pretežno, sjevernu i južnu stranu.

Uz istočni zid kuće je bio smješten prostor ostave (izbe ili ćemera). U svodom natkriveni prostor ostave se pristupalo iz avlije, lučno završenim otvorom smještenim na sjevernom zidu.

Uz zapadni zid kuće je bio smješten prostor WC-a, u koji se pristupalo iz avlije.

Iz avlijskog prostora se pristupalo u poluotvoreni hajat u prizemlju. Hajat, dimenzija 5,75 x 2,50 m, je bio otvoren sa sjeverne strane. Prostor je bio popločan kamenim pločama. Šest drvenih stupova kvadratnog presjeka, koji su nosili međuspratnu konstrukciju, oslanjali su se na kamene baze koje su se nalazile u prostoru hajata.

Iz hajata se pristupalo u veliku sobu u prizemlju objekta. U sobu, dimenzija 5,0 x 4,10 m, se pristupalo sa sjeverne strane. Na zapadnom zidu sobe se nalazila musandara sa hamamdžikom u sjeverozapadnom uglu(11). Na južnom zidu su se nalazila dva pravougaona prozorska otvora. Prozori, dimenzija 0,60 x 1,25 m, su bili uokvireni jednostavnim kamenim dovratnikom.

Iz zasvedenog prostora ispod stepeništa se pristupalo u malu sobu u prizemlju objekta. U sobi, dimenzija 3,0 x 4,25 m, se u sjeverozapdnom uglu nalazio hamamdžik. Na južnom zidu su se nalazila dva pravougaona prozorska otvora. Prozori, dimenzija 0,65 x 1,25 m, su bili uokvireni jednostavnim kamenim dovratnikom. Na zapadnom zidu su se nalazila vrata koja su vodila u sobu, dimenzija 5,0 x 3,90 m. Na južnom zidu ove sobe su se nalazila dva pravougaona prozorska otvora, u svemu jednaka onim iz male sobe.

Iz avlijskog prostora se kamenim stepeništem, postavljenim u obluku slova «L», pristupalo na sprat kuće. Prostor ispod stepeništa je bio nasut u svom punom volumenu. Stepenište, širine 1,10 m, nije imalo ogradu.

Stepeništem se pristupalo na kamariju, orijentiranu na avlijski prostor. Prostor kamarije, dimenzija 2,30 x  6,20 m, je bio zatvoren drvenom ogradnom plohom.

Drvena ogradna ploha, bojena zelenom bojom u dva tona, je, u horizontalnom smislu, bila podijeljena na četiri dijela. Prvi dio, visine 130 cm, je bio fiksan, i napravljen od drvenih dasaka. Na njemu su se nalazili fiksni mušepci, visine 70 cm. Iznad mušebaka se nalazio treći pojas, visine 100 cm, izveden od dasaka. Ovaj pojas je bilo moguće otvarati po vertikalnoj osovini. Četvrti pojas, izveden od dasaka, je bio fiksan. Fiksni mušebak, postavljen u drugom pojasu ogradne plohe, je izvedbom dekoracije bio podijeljen u tri vertikalna pojasa. Drvene gredice u krajnjim poljima su bili postavljene pod uglom od 45°. U srednjem polju drvene gredice su bile postavljene pod uglom od 90°. U kvadratnom centralnom prostoru srednjeg polja je u reljefu bio izveden motiv sunca.

Drvena ogradna ploha je u horizontalnom smislu bila podijeljena na šest dijelova. Na krajnjem istočnom dijelu plohe iznad fiksnog mušepka se javljao prozor završen prelomljenim lukom.

Na stropu kamarije su bile ostavljene vidljive drvene grede i daščani pokov između njih.

Iz kamarije se pristupalo u kafe-ćoše, smješteno na istočnom dijelu kuće. Prostor kamarije i kafe-ćošeta je razdvajao drveni paravan koji je predstavljao izvorni elemenat enterijera.

Paravan je označavao stilski prelaz iz 19. u 20. stoljeće i bio je trag pseudo-orijentalne secesije u enterijeru. Paravan se sastojao iz tri dijela, od kojih se, po izvedbi centralnog dijela i završetka, razlikovao srednji paravan. Različitom obradom, paravan je, u vertikalnom smislu, bio podijeljen na tri djela. Donji dio paravana je bio izveden od punog drveta. Drvenim profiliranim letvicama je bio podijeljen na četiri pravougaonika postavljena u krug. U centru se nalazilo kvadratno polje zatvoreno mrežom napravljenom od drveta. Srednji dio paravana je činila igra punih i zatvorenih pravouganih i kvadratnih polja. U centru bočnih paravana nalazio se prazan kvadrat, postavljen pod uglom od 45°. Centralni dio srednjeg paravana je činio polukružni dolaf koji je izlazio iz ravni paravana. Završni dio sva tri paravana je činilo pravougaono polje ispunjeno mrežom od drveta. Nad ovim poljem je bila u punom drvetu izvedena kruna. Kruna nad srednjim paravanom je bila viša od ostalih.

Strop kafe-ćošeta, izveden od drveta, je bio ukrašen geometrijskom dekoracijom. Geometrijska dekoracija cijele tavanice je bila izvedena pomoću sitnih letvica poredanih po daskama tako da tvore mrežu.

Iz prostora kafe-ćošeta se izlazilo na terasu, formiranu nad prostorom ostave u prizemlju.

Iz prostora kamarije se ulazilo u malu i veliku odaju kuće. Obje odaje su u vidu doksata izlazile iz osnovnog kubusa objekta.

Velika odaja ili divanhana, dimenzija 5,25 x 5,90 m, je predstavljala najreprezentativniju prostoriju kuće.

Sedam dvokrilnih drvenih prozora, završenih prelomljenim lukom, su bili postavljeni na južnoj i istočnoj fasadi. Prozori,  širine 70 cm, podijeljeni na mušebak i klizni otvor, pružali su pogled na Trebišnjicu i bašču kompleksa.

Musandara(12) – drvena pregrada iza koje su bili smješteni dolafi (manji ormari) i dušekluci, je bila smještena uz sjeverni zid odaje. Musandara je bila rađena na principu rezbarenih heksagonalnih aplikacija iz dvije vrste drveta. Na vratima musandare je bilo nekoliko stotina aplikacija. 

            Sećija je bila smještena duž preostala tri zida odaje.

Strop divanhane je bio ukrašen geometrijskom dekoracijom. Na središnjem dijelu stropa, napravljenom od dekorativne obloge od plemenitih drvenih daščica postavljenih preko ravne podoge od jelove daske, izdvajao se kvadratni centralni dio. Centralni dio, oivčen profiliranom gredicom, se sastojao od dva, u plitkom reljefu izvedena dijela. Vanjski dio činilo je osam trapezoidnih zraka.  Centralni dio činio je osmougaoni ortakluk, izdvojen od vanjskog dijela vijencem.

Mala odaja, dimenzija 3,0 x 4,9 m, je bila smještena na zapadnom dijelu kuće. Tri dvokrilna drvena prozora, završena prelomljenim lukom, su bili postavljeni na južnoj i zapadnoj fasadi. Prozori,  širine 70 cm, su bili podijeljeni na mušebak i klizni otvor.

Musandara(13) – drvena pregrada iza koje su bili smješteni dolafi (manji ormari) i hamamdžik, je bila smještena uz sjeverni zid odaje. Musandaru je odlikovala fina duborezba sa motivima čempresa i filigranski metalni okov. 

            Sećija je bila smještena u prostoru doksata, duž južnog zida odaje.

Strop male odaje, izveden od drveta, je bio ukrašen geometrijskom dekoracijom. Geometrijska dekoracija cijele tavanice je bila izvedena pomoću sitnih letvica poredanih po daskama tako da tvore mrežu.

Objekat konaka(14)   

Na zapadnom avlijskom zidu nalazio se objekat konaka(15).

Dva osnovna materijala su korištena za gradnju objekta konaka – kamen i drvo.

Zidovi objekta čitavom visinom su bili izvedeni kao masivni, od kamena, debljine oko 70 cm. Konstrukcija zidova objekta je bila ostavljena vidljiva.

Međuspratna konstrukcija je bila izvedena od drvenih greda, ojačana željeznim nosačima(16).

Stropovi svih prostorija su bili drveni i izvedeni kao šišeta.

Objekat je bio pokriven dvovodnim krovom. Za pokrov objekta je korištena kombinacija kamenih ploča i ćeramide.

Prozorski otvori na objektu su bili postavljeni u dva horizontalna nivoa. U prvom, prizemnom pojasu nalazilo se pet prozorskih otvora i jedna vrata. U drugom horizontalnom pojasu se nalazilo pet prozorskih otvora. Svi otvori su bili izvedeni kao pravougani i okovi svih otvora su imali izvorni mozaik dijelova od kovanog željeza.

Iznad ulaza u objekat konaka je bio izveden pravougaoni doksat.

U objektu konaka, dimenzija 16,70 x 5,80 m, intervencijama na objektu iz 1971. godine, formiran je kafe-restoran u prizemlju i apartman sa dvije spavaće sobe na spratu.

Uz objekat konaka nalazila su se dva manja pomoćna objekta. Oba objekta su bila izvedena od kamena, kao jednospratna, pokrivena dvovodnim krovom. Na fasadi ovih objekata je bila ostavljena vidljiva konstrukcija masivnog kamenog zida.

Prvi pomoćni objekat, smješten uz južni zid konaka, je pratio njegove gabarite. Ulaz u ovaj objekat, dimenzija 5,0 x 5,80 m, je bio iz avlije, sa istočne strane.

Drugi pomoćni objekat, naslonjen na južni zid prvog, je bio znatno manji. U objekat, dimenzija 2,85 x 3,15 m, se pristupalo iz avlije, sa južne strane.  

Polujavni dio kompleksa – ekonomski objekat (17)   

Na istočnom avlijskom zidu kompleksa nalazio se ekonomski objekat.

Objekat, dimenzija 18,35 x 5,87 m, je bio izveden od kamena, kao prizemni.

Na zapadnoj strani objekta, strani prema avlijskom prostoru, na objektu su bila izvedena dva prozorska otvora i četvera jednokrilna vrata. Na istočnoj strani objekta, strani prema baščama kompleksa, na objektu su bila izvedena dva prozorska otvora.

Objekat je bio pokriven dvovodnim krovom. Za pokrov objekta su bile korištene kamene ploče.

Prostor bašče i voćnjaka

Prostor bašče i voćnjaka se prostirao čitavom sjevernom i istočnom stranom kompleksa. Bio je oivčen sjevernim, istočnim i južnim dvorišnim zidom. Istočni dvorišni zid se pružao neposredno uz rijeku Trebišnjicu.

Pristup u bašču je bio moguć iz prostora avlije, preko vrata na istočnom avlijskom zidu, kroz ekonomski objekat i neposredno iz prostora prilaznog dvorišta. 

Tokom adaptacije objekta za potrebe turizma, krajem 60-ih godina 20. stoljeća, u prostoru bašče je izvedena manja ljetna pozornica sa gledalištem postavljenim u obliku amfiteatra. Projektant je bio prof. Džemal Čelić. 

3. Dosadašnja zakonska zaštita

Rješenjem Zemaljskog zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti od 1950. godine, Resulbegovića kuća je stavljena pod zaštitu države.

Resulbegovića kuća u Trebinju je od «Saveta za čovekovu sredinu i prostorno uređenje – Odbor za zaštitu i uređenje prirodne i gravitacijske baštine» upisana u knjigu «Zaštićene graditeljske baštine Jugoslavije» (knjiga II, sveska 1 – SR Bosna i Hercegovina, izdanje Saveznog zavoda za statistiku od septembra 1982. godine), upisana na strani 117, kao objekat sa režimom zaštite II i III stepena, površine 200 m².

Rješenjem Zavoda za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Bosne i Hercegovine, objekat je stavljen pod zaštitu države, i upisan u Registar spomenika kulture.

Prostornim planom Bosne i Hercegovine do 2002. godine, Resulbegovića kuća u Trebinju je evidentirana i valorizirana kao spomenik II kategorije.

Resulbegovića (Begova) kuća u Trebinju uvrštena je na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH, pod rednim brojem 658.

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

Prve intervencije na objektu pod nadzorom Zavoda za zaštitu spomenka kulture iz Mostara su vršene 1962. godine. Intervencije na objektu su podrazumijevale interpolaciju novih drvenih stupova u hajatu sa gredama i drvenim  sedlom i obnovu pokrova na objektu na autentičan način. Do intervencija je došlo zbog dotrajalosti materijala i prokišnjavanja objekta.

Već sljedeće, 1963. godine, započet je proces restauracije Resulbegovaća kuće i adaptacije kompleksa za potrebe kulture i turizma. Osnovne ideje prilikom adaptacije kompleksa Resulbegovića kuće za potrebe turizma su bile(18):

1. da se glavni objekat (haremluk) tretira kao muzej, odnosno da se u njemu, koliko je to moguće, nalazi stalna etnografska postavka enterijera koja bi prikazala sve vidove života u staroj građanskoj (pa i begovskoj) muslimanskoj porodici;
2. objektu, smještenom desno od ulaza, konaku, bi trebala biti dodijeljena savremena namjena, i to turističko-ugostiteljska. U prizemlju je planirano projektianje kafe-restorana, dok su na spratu (gdje su izvorno bile prostorije za goste), predviđene dvije spavaće sobe, salon, kupatilo i predsoblje. Prostori na spratu su bili namijenjeni smještaju gostiju od posebnog značaja;
3. u bašči kompleksa je planirano projektiranje manje ljetne pozornice, koncipirane u formi amfiteatra (prednji redovi su ukopani u teren, a zadnji postavljeni na nasip). Sama pozornica bi trebala ostati na nivou  ostataka kompleksa. Objekat staje bi trebao biti adaptiran za potrebe izvođača – u njemu je planirano smještanje garderoba i sanitarnih čvorova;
4. za ostatak bašče i obje avlije je predviđeno da postanu neka vrsta botaničkog vrta autohtone flore ovog kraja.  

Prvi dio zahvata, uređenje glavnog objekta (haremluka) kao etnografske izložbe, je realiziran početkom 1963. godine. Postavku enterijera je uradio prof. Salih Rajković. Tom prilikom je urađeno sljedeće:

1.   s obzirom na malu vrijednost zatečenog ugrađenog namještaja u kući(19), prenijete su i ugrađene musandare iz drugih kuća koje nisu zaštićene kao spomenici kulture:

• iz jedne kuće u Stocu u malu odaju Resulbegovića kuće prenijeta je musandara koju je odlikovala fina duborezba sa motivima čempresa i filigranski metalni okov(20); 
• iz iste kuće su prenijeta i vrata  rezbarena na principu heksagonalnih aplikacija(21);
• iz druge kuću u Stocu(22) u veliku odaju Resulbegovića kuće prenijeta je musandara rađena na principu rezbarenih heksagonalnih aplikacija iz dvije vrste drveta. Na vratima ove musandare je bilo nekoliko stotina aplikacija;
• drveni plafon u velikoj odaji je prenijet iz jedne trebinjske kuće i datira u drugu polovinu 19. stoljeća;
• iz trebinjskog prigradskog naselja Dživara nabavljene su jednostavnije musandere koje su postavljene u sobu u prizemlju kuće;

2.    elementi zatečeni u kući, a koji označavaju stilski prelaz iz 19. u 20. stoljeće, su zadržane kao trag pseudo-orijentalne secesije u enterijerima (to su: fino rezbareni paravan montiran u predsoblju, visoki ormarić kod ulaza na sprat i škrabije na završetku sećija u velikoj odaji)(23) ;

 3.   u prizemlju kuće i u maloj odaji postavljeni su jastuci i makati od bordo čohe (tipična boja za Hercegovinu), dok su u velikoj odaji sećije bile prekrivene plavom čohom i svilenim jastucima;

 4.   u velikoj odaji je postavljen pirotski ćilim, u maloj tzv. «lokumali» ćilim (proizvod iz okoline Sjenice),

      5.   svi karakteristični upotrebni predmeti stare stambene kulture su prikazani u kući.

Tretman na Resulbegovića kući je bio jednak kao i za Svrzinu i Despića kuću u Sarajevu, odnosno zadatak je bio da se ilustrira stara stambena arhitektura.

Krajem 60-ih godina 20. stoljeća počela je adaptacija urušenog objekta magaze i konaka. Intervencija je podrazumijevala konzervaciju konaka i njegovu adaptaciju za turističko-ugostiteljske potrebe. Projektant, arhitekta prof. Džemal Čelić, je, prilikom intervencije na ovom objektu, težio rješenju koje bi savremenim materijalom i funkcijom zadovoljilo navike i potrebe ljudi savremenog vremena. Intervecija, završena 1971. godine, se sastojala u organizaciji restorana sa minimalnom kuhinjom u prizemnom dijelu i formiranju apartmana na spratu. Nastojala se zadržati izvorna kamena struktura objekta. Usljed statičkih razloga, drvena međuspratna konstrukcija je, ovom intrevencijom, ojačana željeznim nosačima. Za izradu drvenih elemenata enterijera angažirana je drvorezbarska radionica «Mulićev rekord» iz Konjica.

U istom periodu, kraj 60-ih godina 20. stoljeća, prof. Čelić je projektirao i izvedena je manja ljetnja pozornica – amfiteatar u prostoru bašče kompleksa. Gospodarski objekat –staja, je tom prilikom adaptiran za potrebe izvođača i glumaca.

Ovom prilikom  su izvršeni i konzervatorski zahvati na portalu glavne ulazne kapije.

Sve veća turistička eksplatacija kompleksa dovela je do potrebe za projektiranje većeg kuhinjskog pogona. Novi prostor kuhinje je 1978. godine izveden kao aneks historijskom kompleksu, odnosno sa vanjske strane avlijskog zida kompleksa, uz minimalne intervencije na istom. Autor ove intervencije je bio arhitekta Milenko Kovačina.    

Pri gradnji ovog aneksa uz kompleks nastojalo se uklopiti u visine historijskog objekta konaka i zapadnog avlijskog zida. Novogradnja je obimom prilagođena tadašnjim potrebama i rađena je konstruktivno i materijalno savremenim građevinskim materijalima uz upotrebu autohtonih dijelova (ploče na krovu, dimenzije i izrada otvora). Fasada aneksa ja malterisana i bojena u bijelo.

Uz aneks, na jugozapadnom dijelu kompleksa, izvan njegovih zidova, izvedeno je ekonomsko dvorište. Ekonomsko dvorište je bilo ograđeno kamenim zidom visine 120 cm i unutar njega su inkorporirani ostava i plinska stanica.

U svim navedenim intervencijama na kompleksu su bili aktivno uključeni stručnjaci za zaštitu naslijeđa.

Graditeljska cjelina Resulbegovića kuće u Trebinju je u potpunosti srušena tokom rata 1992-1995. godine. Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog nasljeđa Republike Srpske je tokom 2006. godine izradio projekat za obnovu kompleksa Begove kuće u Trebinju. Vođa arhitektonskog tima je bila arhitektica Milijana Okilj. Projektom je predviđena obnova objekata kuće, konaka (restorana) i ekonomskog objekta (galerija).

5. Sadašnje stanje dobra

Graditeljska cjelina Resulbegovića kuće u Trebinju je tokom rata 1992-1995. godine zapaljena više puta i nakon toga u potpunosti srušena. Od kompleksa Resulbegovića kuće na terenu su ostali ćemer terasa (prostor ostave na kojem je bila formirana terasa), mali jugoistočni ugao kuće, jedna kamena baza za stupove hajata, te istočni avlijski i sjeverni dvorišni zid. Svi fragmenti su uklonjeni sa lokacije.

Na prostoru graditeljske cjeline, sjevernom dijelu lokacije,  tokom 2006. godine započela je izgradnja sportsko-rekreativnih terena i pratećeg građevinskog objekta – svlačionica i pomoćnih sadržaja. Investitor radova je Fondacija «Centar za razvoj fizičke i duhovne kulture», koja je ujedno i vlasnik parcele k.č. 2412, na kojoj se nalazi graditeljska cjelina.

Radovi na terenu podrazumijevaju sljedeće:

• izgradnja pratećeg objekta svlačionica i pomoćnih sadržaja, površine 190 m². Objekat je projektiran kao prizemni, dimenzija stranica, mjerenih izvana, 30,00 x 10,50 m, visine oko 4,50 m. Duža osovina objekta je u smjeru sjever-jug. Ulaz u objekat je sa zapadne strane, gdje je planirano formiranje parkinga ispred objekta. Na istočnoj strani objekta je planiran plato sa kojeg se sa dva stepenika spušta ka sportskim terenima. S obzirom da su stepenice izvedene cijelom dužinom objekta, to ujedno služe i kao tribine. Krov objekta je izveden kao ravni. Za oblogu fasade su korištene ploče od nepravilno klesanog kamena;
• izgradnja dva sportska terena na tvrdoj podlozi su namijenjena košarci. Dužom osovinom tereni su postavljeni u smjeru sjever-jug. Tereni su dimenzija 30,0 x 17,0 m, sa pojasom za prolaz od 2,50 m oko njih. Na istočnoj strani terena je planirano izvođenje manjih tribina;
• planirano je formiranje parking-prostora duž čitave zapadne strane nacionalnog spomenika.

Planirano je da navedeni radovi budu završeni 2. jula 2006. godine.

S ciljem formiranja pješačkih saobraćajnica grada, tokom 2006. godine izveden je kej uz rijeku Trebišnjicu. Kej, širine oko 3,0 m, prolazi istočnim rubom lokacije graditeljske cjeline, ulazeći u kompleks Resulbegovića kuće. 

6. Specifični rizici

• nekontrolirano širenje gradske strukture,
• nedostatak privremene ograde oko ostataka kompleksa,
• neodgovarajuće intervencije na kompleksu.

III – ZAKLJUČAK

Primjenjujući Kriterije za proglašenje dobara nacionalnim spomenikom («Službeni glasnik BiH», br. 32/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijima:

A. Vremensko određenje

B. Historijska vrijednost

(veza građevine sa značajnim događajem u historiji)

C. Umjetnička i estetska vrijednost

iii.         Proporcije

iv.          Kompozicija

v.          Vrijednost detalja

D. Čitljivost (dokumentarna, naučna, obrazovna vrijednost)

iv.         Svjedočanstvo o određenom tipu,  stilu ili regionalnom maniru

v.          Svjedočanstvo o tipičnom načinu života u određenom razdoblju

E. Simbolička vrijednost

iii.          Tradicionalna vrijednost

v.           Značaj za identitet skupine ljudi

F. Ambijentalna vrijednost

ii.          Značenje u strukturi i slici grada

iii.         Objekat ili skupina objekata je dio cjeline ili područja

H. Jedinstvenost i reprezentativnost

i.           Jedinstven ili rijedak primjerak određenog tipa ili stila

Sastavni dio ove odluke su:

o        kopija katastarskog plana br. 33-12, izvod iz posjedovnog lista br. 1752 i zemljišnoknjižni izvadak br. 50,

o        fotodokumentacija (fotografije objekta prije rušenja i fotografije stanja objekata u trenutku pripremanja dokumentacija za izradu konačne odluke Komisije o dobru, juni 2006. godine),

o        tehnička dokumentacija (dokumentacija o prijašnjem stanju kompleksa, dokumentacija o predviđenoj rehabilitaciji kompleksa).

Korištena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja Mjesta i ostataka graditeljske cjeline Resulbegovića kuće u Trebinju nacionalnim spomenikom BiH,  korištena je sljedeća literatura:

1965.   Naše starine, Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture SR BiH, Sarajevo, 1965, članak «Enterijeri, pitanje njihove zaštite i adaptacije  - Resulbegovića kuća u Trebinju i njena adaptacja za potrebe turizma» autora Džemala Čelića

1971     Vojislav J. Korać, Trebinje – Istorijski pregled / II Period od dolaska Turaka do 1878. godine, prvi i drugi dio, 1971.

Dokumentacija arhitekte Vuka Roganovića (tehnička i fotografska dokumentacija)

Dokumentacija udruženja Trebinjaca iz Geteborga, Švedska (fotografska dokomentacija)

Dokumentacija Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Republike Srpske – projekat za obnovu Resulbegovića kuće

(1) “Značaj Trebinjske kapetanije i odbrambenog sistema unutar nje u ranijem periodu, a posebno svakako poslije izgradnje nove tvrđave Ban-Vir, doveli su do toga da se položaj čuvara ovog važnog područja i značajnog tvrđavnog sistema podigne na viši stepen, odnosno da se ova vrlo delikatna funkcija povjeri prvo miri-muhafizu (begu), a onda i miri-miran-muhafizu (paši). Objašnjavajući ove termine, V. Skarić kaže, da «razlika između miri-muhafiza i miri-miran-muhafiza u tome je, što miri-miran znači starješinu nad starješinama.» (V. Korać, Trebinje – istorijski pregled, knjiga II, drugi dio, str. 334)

(2) V. Korać, Trebinje – istorijski pregled, knjiga II, drugi dio

(3) V. Korać, Trebinje – istorijski pregled, knjiga I, str. 414

(4) «Resulbegovića kuća u Trebinju građena je u 18. stoljeću. Na ulaznom portalu uklesana je u kamenu hidžretska 1188. godina, što odgovara 1775. godini naše ere, ali to ne mora biti godina gradnje ove kuće, već možda i neke opravke ili izgradnje same kapije. Znamo naime da su ljetni konaci Osman paše Resulbegovića bili također ovdje, u Bregovima, pa ako se radi o istom kompleksu, onda je morao biti izgrađen u trećem deceniju 18. stoljeća.»  (Enterijeri, pitanje njihove zaštite i adaptacije  - Resulbegovića kuća u Trebinju i njena adaptacja za potrebe turizma, Dž. Čelić, str. 43)

(5) Richard Neutre (1892 – 1970) je bio jedan od vodećih arhitekata internacionalnog stila koji je stvarao i živio u SAD-u. Porijeklom Austrijanac, Neutre je veliki dio svog života proveo u istraživanju i projektiranju porodičnih kuća. 

(6) Ambijent prostora Bregova, gdje se nalazio i Resulbegovića kompleks, je promijenjem nakon II svjetskog rata, prilikom regulacije toka rijeke Trebišnjice.

(7) Prilikom opisa dobra dat je opis sva četiri dijela koji su nekada činili kompleks Resulbegovića kuće. Nacionalni spomenik danas čine tri od izvorna četiri dijela kompleksa.

(8) Sva tri srednja kamena ulazne kapije su sačuvana u Muzeju u Trebinju.

(9) Drveni plafon u velikoj odaji je prenijet iz jedne trebinjske kuće i datira u drugu polovinu 19. stoljeća. Prenijet je prilikom restauratorskih radova na kući, 1963. godine.

(10) Pokrov je 60-ih godina izmijenjen u autohtonom obliku, ali je moderniziran stavljanjem daščane oplate preko rogova krova. Preko daščane oplate bila je postavljena hidroizolacija i letvice, preko kojih je vraćen pokrov od ćeramide i kamenih ploča. Razlog ovoj interveciji je bilo značajnije prokišnjavanje izvornog krova.

(11) Ova musandara, jednako kao i ona u maloj sobi u prizemlju, je bila jednostavnije izvedbe. Tokom konzervatorsko-restauratorskih radova 1963. godine, obje musandare su prenijete iz kuće u trebinjskom prigradskom naselju Dživar. Prostor hamamdžika je bio izvorni.

(12) Ova musandara je tokom konzervatorsko-restauratorskih radova 1963. godine prenijeta iz jedne kuće u Stocu.

(13) Ova musandara je tokom konzervatorsko-restauratorskih radova 1963. godine prenijeta iz jedne kuće u Stocu. Predstavljala je hronološki najstariju musandaru prenijetu u kuću.

(14) Krajem 60-ih godina 20. stoljeća započela je konzervacija, restauracija i adaptacija objekta konaka. Navedenim intervecijama na objektu rukovodio je prof. Džemal Čelić. S obzirom na predviđenu namjenu objekta, odnosno njegovu upotrebu u turističke svrhe, ali i stanje u kojem je objekat zatečen, intervencije na objektu su bile relativno slobodnije. Ovdje je dat opis izvornih dijelova objekta, bez osvrtanja na intervecije u enterijeru u smislu organizacije prostora kafe-restorana u prizemlju, odnosno apartmana na spratu objekta.

(15) Pretpostvaka je da je objekat na zapadnom dijelu avlijskog prostora bio korišten kao konak, odnosno prostor magaza u prizemlju. Pretpostavku je iznio Džemal Čelić.

(16) Ojačanje međuspratne konstrukcije je izvedeno tokom intervecija na objektu, 1971. godine.

(17) S obzirom da je objekat krajem 60-ih godina 20. stoljeća adaptiran za potrebe smještaja pratećih prostora za glumce i izvođače, to je ovdje dat opis izvornih dijelova objekta bez osvrtanja na intervecije u enterijeru u smislu organizacije garderoba i sanitarnih čvorova.

(18) Navedeno prema članku «Enterijeri, pitanje njihove zaštite i adaptacije», autora Džemala Čelića, objavljeno u Našim starinama X.

(19) «U velikoj odaji ove kuće ni musandere ni strop nisu bili rezbareni, već polihromirani, ali su korisnici tu izvornu polihromiju naknadnim kičerajskim prebojavanjem potpuno uništili. U druge dvije sobe musandere su bile jednostavan stolarski rad novijeg vremena, vjerovatno izvedene između dva rata.» (Enterijeri, pitanje njihove zaštite i adaptacije  - Resulbegovića kuća u Trebinju i njena adaptacja za potrebe turizma, Dž. Čelić, str. 45)

(20) Ove musandare predstavljaju hronološki najstarije musandare koje su prenijete u kuću. Bile su smještene u maloj odaji na spratu i vjerovatno su potjecale iz 18. ili čak s kraja 17. stoljeća. Prenijete su iz zapuštene kuće u Stocu koja je bila u ruševnom stanju. Musandare su se nalazile u sobi u kojoj je početkom 19. stoljeća ubijen poznati feudalac, gospodar Hutova, Hadži-beg Rizvanbegović-Hadžun. (ibidem. str. 45)

(21) Kuća iz koje su prenijeti musandara i vrata je pripadala porodici Serdareva. Kasnije je bila u vlasništvu porodice Tuka. Danas je kuća u vlasništvu porodice Mahmutćehajić.

(22) Kuća iz koje je prenijeta musandara nije mogla biti zaštićena kao spomenik kulture.(ibidem. str. 45)

(23) «Fino rezbareni paravan koji je montiran u predsoblju, zatim visoki ormarić kod ulaza na sprat i škrabije na završetku sećija u velikoj odaji, sa ulošcima od slonove kosti, označavaju stilski prelaz od 19. u 20. stoljeće i karakteristični su za tadašnju proizvodnju raznih škola za umjetne zanate, kakve su i kod nas u dobe austrougarske okupacije naročito njegovane. Iako ovakvi elementi uistinu unose nesklad u autentičan enterijer stare hercegovačke kuće, smatrali smo da je važno da ih sačuvamo i eksponiramo kao produkte sa završetka jedne duge razvojne linije, utoliko više što smo posvuda drastično uništili svaki trag pseudo-orijentalne secesije u enterijerima iako smo imali veoma dobrih primjera.» (ibidem. str. 45)