Status spomenika -> Nacionalni spomenik
„Službeni glasnik BiH“ br.53/08.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 4. do 10. jula 2006. godine, donijela je
O D L U K U
I
Arheološko područje – Nekropola sa stećcima na lokalitetu Perića njiva u zaseoku Perići, naselje Hodovo, opština Stolac, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).
Nacionalni spomenik čini srednjovjekovna nekropola sa 14 stećaka.
Nacionalni spomenik se nalazi na dijelu lokacije označene kao k.č. 69 (novi premjer), što odgovara k.č. 87/3 (stari premjer), upisana u z.k. uložak broj 341, k.o. Hodovo, opština Stolac, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.
Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o provedbi odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Federacije BiH”, br. 2/02, 27/02 i 6/04).
II
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Vlada Federacije) dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uvjete i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
III
Radi trajne zaštite nacionalnog spomenika, na prostoru definisanom u tački I stav 3 ove odluke, utvrđuju se sljedeće mjere zaštite:
- dozvoljeni su samo arheološki istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi, radovi na tekućem održavanju i radovi koji imaju za cilj prezentaciju spomenika, uz odobrenje federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje (u daljem tekstu: nadležno ministarstvo) i stručno nadziranje nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nadležna služba zaštite);
- nije dozvoljena izgradnja, niti izvođenje radova koji bi mogli uticati na izmjenu područja, kao ni postavljanje privremenih objekata ili stalnih struktura čija svrha nije isključivo zaštita i prezentacija nacionalnog spomenika;
- nije dozvoljeno obavljanje radova na infrastrukturi, osim uz odobrenje nadležnog ministarstva i stručno mišljenje nadležne službe zaštite;
- prostor spomenika biće otvoren i dostupan javnosti, a može se koristiti u edukativne i kulturne svrhe;
- nije dozvoljeno odlaganje otpada.
Radi trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuje se zaštitni pojas koji obuhvata prostor u radijusu od 20 metara od granica zaštićenog prostora nacionalnog spomenika. U sklopu tog pojasa sprovode se sljedeće mjere zaštite:
- nije dozvoljena izgradnja kuća koja bi promijenila najbižu okolinu nekropole ili onemogućila pristup spomeniku i pogled na njega sa ceste;
- nisu dozvoljeni infrastrukturni radovi dok se arheološki ne rekognoscira i na odgovarajući način istraži teren;
- nije dozvoljeno odlaganje otpada.
Vlada Federacije dužna je posebno da obezbijedi izradu Programa sistematskog, arheološkog istraživanja i konzervacije nekropole, koji, pored ostalog, treba da sadrži geodetski snimak postojećeg stanja i izradu sprovođenje programa prezentacije nacionalnog spomenika. Nakon završenih istražnih radova, Komisija će, na osnovu dostavljenog izvještaja o lokalitetu, utvrditi eventualan prestanak režima zabrane građenja i uslove pod kojima će to građenje biti dozvoljeno.
Zbog ugroženosti nekropole, potrebno je izvršiti ručno čišćenje spomenika i okolnog prostora od divljeg rastinja koje predstavlja opasnost za strukturu spomenika. Uklanjanje rastinja biocidima i ostalim hemijskim sredstvima, zbog blizine naselja i ispaše, nije preporučljivo.
IV
Svi pokretni nalazi, koji u toku arheološkog istraživanja budu nađeni na arheološkom području, biće deponovani u najbližem muzeju ili u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu, obrađeni i prezentovani na odgovarajući način.
Nije dozvoljeno iznošenje pokretnih nalaza iz Bosne i Hercegovine koji u toku istraživanja budu pronađeni na lokalitetu. Izuzetno, ukoliko vođa istraživanja utvrdi da je neophodna obrada nalaza van zemlje, dokaze o tome prezentovaće Komisiji, koja može da dozvoli privremeno iznošenje nalaza iz zemlje, pod detaljno utvrđenim uslovima izvoženja, postupanja s nalazima u toku boravka van zemlje i njihovog povratka u Bosnu i Hercegovinu.
Nakon dostavljanja izvještaja o sprovedenom istraživanju, Komisija će utvrditi pokretne nalaze na koje će biti primjenjivane odgovarajuće mjere zaštite.
V
Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno - planski akti koji su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.
VI
Svako, a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i opštnske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.
VII
Ova odluka dostaviće se Vladi Federacije, federalnom ministarstvu nadležnom za prostorno uređenje, nadležnoj službi zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine i opštinskom organu uprave nadležnom za poslove urbanizma i katastra radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - VI ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.
VIII
Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).
IX
Prema članu V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.
X
Danom donošenja ove odluke, sa Privremene liste nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02, «Službeni glasnik Republike Srpske», broj 79/02, «Službene novine Federacije BiH», broj 59/02 i «Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH», broj 4/03) briše se nacionalni spomenik upisan pod rednim brojem 602.
XI
Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objaviće se u «Službenom glasniku BiH».
Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.
Predsjedavajuća Komisije
Amra Hadžimuhamedović
Broj: 05.2-2-140/06-2
5. juli, 2006.godine
Sarajevo
O b r a z l o ž e n j e
I – UVOD
Na osnovu člana 2 stav 1 Zakona o sprovođenjui odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, ustanovljene prema Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za navedeno dobro podnesen zahtjev.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku o stavljanju Nekropole stećaka u Hodovu, Stolac, na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH, pod brojem 602.
U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 i člana 35 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom.
II - PRETHODNI POSTUPAK
U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju, izvršen je uvid u:
• dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra (kopiju katastarskog plana i zemljišnoknjižni izvadak),
• podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru, itd.,
• istorijsku, arhitektonsku ili drugu dokumentarnu građu o dobru.
Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:
1. Podaci o dobru
Lokacija
Naselje Hodovo nalazi se oko 10 km, sjeverozapadno od Stoca. Sastoji se od nekoliko zaselaka, od kojih se zaselak Perići nalazi uz put Rotimlja – Stolac, pod brdom Kotašnicom. Od pomenutog glavnog puta, na njegovoj lijevoj strani (iz pravca Rotimlje) odvaja se seoski put koji vodi na Rimokatoličko groblje. Nekropola koja je u literaturi poznata kao Perića njiva, smještena je na terasi nedaleko od seoskog makadamskog puta i obližnje rječice. Lokalitet se nalazi oko 300 m udaljen od skretanja sa glavne ceste na seoski put, sa njegove sjeverne strane.
Istorijski podaci
U doba razvijenog srednjeg vijeka, tokom 14. i 15. stoljeća, područje šire okoline Stoca pripadalo je srednjovkjekovnoj župi Dubravi.
Selo Hodovo se ne spominje u prvom poimeničnom popisu sandžaka vilajeta Hercegovina, sačinjenom u periodu 1475-1477 godine, ali se spominju neka okolna sela, kao što je Trijebanj i područje Dubrava. Tu se spominje Džemat vojvode Petra – drugi naziv Hrabrena kao timarnika i njegova brata Vukića (Aličić, 1985, 130). Vukić Hrabren bio je bliski rod sa Miloradovićima, ali nije bio pravi vojvoda. Nekropola u Hodovu pripadala je teritoriji kojom su vladali potomci vojvode Stjepana Miloradovića iz vojvodske porodice Hrabrena-Miloradovića u 15. i 16. vijeku. Hrabreni-Miloradovići su pripadali vlaškom rodu Hrabrena i katunarskoj i vojvodskoj porodici Miloradovića. Rodonačelnik porodice Miloradovića je bio Milorad koji je živio u drugoj polovini 14. vijeka. Njegov sin Stjepan živio je od druge polovine ili kraja 14. do sredine 15. vijeka. Stjepan Miloradović je sa vojskom oblasnog gospodara Petra Pavlovića uz pomoć osmanskih četa napao predio oko Slivna koji je pripadao teritoriji Dubrovačke republike. Stjepan je, prema istorijskim izvorima, imao dva sina, Petra i Radoja (Radohnu). Petar Stjepanović javlja se u dubrovačkoj arhivskoj građi od 1473-1488 godine, kada je umro. Bio je vojvoda Donjih Vlaha (Hrabak, 1956, 34-36). Poslije Petrove smrti od Hrabrena je bio najznačajniji Vukić Hrabren, koji se javlja u spisima Dubrovačke republike od 1489. do 1496.godine. Vjerovatno je bio katunar Hrabrena.
Drugi Stjepanov sin bio je Radohna (Radoje) koji je imao sina Pavka (Vego, 1962, 197). Radoje je pokopan u Radimlji, a spomenik mu je podigao brat vojvoda Petar (spomenik br. 12 na Radimlji, Benac, 1950, 39). O porodici Radohnića nema sigurnih istorijskih podataka, a kako Vego piše “ukoliko se ovdje ne radi o porodici kneza Pavka, vjerovatno unuka Stjepana Miloradovića”, koji je živio u drugoj polovini 15. ili čak prvoj polovini 16. vijeka. (Vego, 1962, 197; isti 1964, br. 51).
2. Opis dobra
Na lokalitetu Perića njiva stećci su razasuti po blagom i prostranom uzvišenju. Tu se nalazi 14 spomenika, od čega 2 sljemenjaka i 12 sanduka. Ni jedan nema postolja za razliku od spomenika na drugim nekropolama u Hodovu. Stećci su dobro klesani i dosta dobro očuvani. Neki su nagnuti i utonuli. Orijetisani su zapad-istok i primjećuje se tendencija nizanja u redove sjever-jug.
Iako nema natpisa, može se primijetiti po rasporedu stećaka da se vjerovatno radi o nekropoli na kojoj su sahranjeni pripadnici najmanje dvije porodice jednog roda.
Br. 1 - Sljemenjak, dim1,9x0,9x1,25 m. Donjom ivicom krovnih ploha teče debela plastična tordirana traka koja prelazi preko čeonih strana. Na istočnoj čeonoj strani je krst-rozeta. Na zapadnoj čeonoj strani je predstavljen početak kola, sa ženom kolovođom. Kolo se nastavlja na sjevernoj bočnoj strani sa sedam figura, naizmjenično muških i ženskih. Muškarci imaju haljetke do koljena a žene haljine do gležnja. Plesači se drže za ruke koje su podigli do visine glave. Kolo se kreće ulijevo. Zadnja figura drži ruku na boku.
Br. 2 - Sljemenjak 1,05x0,6x0,82 m. Hrbat sljemena je istaknut tordiranom trakom. Na bočnim vertikalnim stranama je friz od povijene linije sa trolistovima. Na obje čeone strane je krst-rozeta na dršci. Krakovi krsta završavaju u obliku ljiljana kod kojih se veliki listovi spiralno povijaju, a u međuprostorima je još po jedan peroliki listić.
Br. 3 - Sanduk, dimenzija 1,6x0,76x0,62 m. Na svim uspravnim stranama je friz od povijene linije sa trolistovima obrubljen na donjem rubu tanjom tordiranom trakom.
Na jugozapadnoj strani nekropole su dva groba omeđena poslaganim kamenjem.
Spomenici na lokalitetu Perića njiva po načinu obrade, ukrasima i natpisu pripadaju istom vremenskom periodu kao i stećci na ostalim nekropolama u Hodovu i na području šire okoline Stoca, koji su najvećim dijelom postavljeni u periodu od15. do početka 16. vijeka.
3. Dosadašnja zakonska zaštita
Nekropola stećaka Hodovo, Stolac, nalazi se na Privremenoj listi nacionalnih spomenika BiH, pod rednim brojem 602.
4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi
- Nekropola je obiđena i obrađena od strane Šefika Bešlagića ranih 60-tih godina 20. vijeka, a materijal je objavljen 1970. godine.
-konzervatorski radovi na nekropoli nisu obavljani.
5. Sadašnje stanje dobra
Uvidom na licu mjesta, 19.06. 2006. primijećeno je da je većina spomenika zarasla u šumarak i žbunje. Žbunje i drveće je na pojedinim mjestima naročito gusto, tako da skoro sakriva spomenike. Do nekropole nema puta.
6. Specifični rizici kojima je spomenik izložen
-Prirodni faktori, uglavnom klimatski
- Neodržavanje – bujanje vegetacije
- Izgradnja objekata u neposrednjoj blizini nekropole sa stećcima na sjevernom rubu lokaliteta
III - ZAKLjUČAK
Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom (“Službeni glasnik BiH”, br.33/02 i 15/03), Komisija donosi odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:
A) Vremensko određenje
B) Istorijska vrijednost
C) Umjetnička i estetska vrijednost
i.Kvalitet obrade
iii. Proporcije
v.Vrijednost detalja
D) Čitljivost
i.Materijalno svjedočanstvo o manje poznatim istorijskim periodima,
iv. Svjedočanstvo o određenom tipu, stilu ili regionalnom maniru
E) Simbolička vrijednost
i.Ontološka vrijednost
ii.Sakralna vrijednost
iii. Tradicionalna vrijednost
F) Ambijentalna vrijednost
iii. Objekat ili skup objekata je dio cjeline ili područja
G) Izvornost
i. Oblik i dizajn,
ii. Materijal i sadržaj,
iii. Namjena i upotreba,
iv. Tradicija i tehnike i
vi. Duh i osjećanja)
H) Jedinstvenost i reprezentativnost
i. Jedinstven i rijedak primjerak određenog tipa
Sastavni dio ove odluke su:
- kopija katastarskog plana,
- zemljišnoknjižni izvadak,
- fotodokumentacija Komisije sa terena, od 19.06.2006.
Korišćena literatura
U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom BiH, korišćena je sljedeća literatura:
1950. Benac, Alojz, Radimlja, Zemaljski muzej u Sarajevu, Sarajevo, 1950.
1956. Hrabak, Bogumil, „O hercegovačkim vlaškim katunima prema poslovnoj knjizi dubrovčanina Dživana Pripčinovića”, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, nova serija, sveska XI, Istorija i etnografija, Sarajevo, 1956, 29-39.
1962. Vego, Marko, „Novi i revidirani natpisi iz Hercegovine”, Glasnik Zemaljskog muzeja, (Arheologija), nova serija, sveska XVII/1962, Sarajevo, 1962, 191-243.
1964. Vego Marko, Zbornik srednjovjekovnih natpisa iz Bosne i Hercegovine II, Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1964.
1964. Wenzel, Marian, Ukrasni motivi na stećcima, IP Veselin Masleša, Sarajevo, 1964.
1967. Bešlagić, Šefik, “Novopronađeni natpisi na stećcima”, Naše starine XI, Sarajevo, 1967,133-148.
1970. Bešlagić, Šefik, “Stećci Hodova”, Anali Historijskog instituta Jugoslavenske akakdemije znanosti i umjetnosti u Dubrovniku, godina XII, Dubrovnik, 1970, 113-163.
1974. Filipović, Nedim, “Vlasi i uspostava timskog sistema u Hercegovini”. Godišnjak knjiga II, Centar za balkanološka ispitivanja, knjiga 10, Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1974,127-222.
|
