Status spomenika -> Nacionalni spomenik
"Službeni glasnik BiH", broj 90/06.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 14. do 20. marta 2006. godine donijela je
O D L U K U
I
Grobljanska cjelina - Turbeta Sijerčića sa grobljem u Sijerčićima, Opština Novo Goražde, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: nacionalni spomenik).
Nacionalni spomenik čine dva turbeta i harem.
Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji označenoj kao k.č. broj 1673, posjedovni list broj 184/1, k.o Kopači, Opština Novo Goražde, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.
Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika uspostavljene shodno Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Republike Srpske” broj 9/02).
II
Vlada Republike Srpske dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljnjem tekstu: Komisija) utvrdiće uslove i obezbijediti sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
III
S ciljem trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuju se sljedeće mjere zaštite koje se primjenjuju na prostor definisan u tački I stav 3 ove odluke:
- dozvoljeni su istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi, radovi na tekućem održavanju i radovi čiji je cilj prezentacija spomenika uz odobrenje ministarstva nadležnog za prostorno uređenje u Republici Srpskoj i stručni nadzor nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Republike Srpske.
IV
Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.
VI
Svako a posebno nadležni organi Republike Srpske, gradske i opštinske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.
VII
Ova odluka dostaviće se Vladi Republike Srpske, ministarstvu nadležnom za prostorno uređenje u Republici Srpskoj, nadležnoj službi zaštite nasljeđa na nivou Republike Srpske i opštinskim organima uprave nadležnim za poslove urbanizma i katastra radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II -VI ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.
VIII
Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web- stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).
IX
Danom donošenja ove odluke sa Privremene liste nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH» broj 33/02, «Službeni glasnik Republike Srpske» broj 79/02, «Službene novine Federacije BiH» broj 59/02 i «Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH» broj 4/03) se briše nacionalni spomenik upisan pod rednim brojevima 725 i 726.
X
Shodno članu V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.
Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objaviće se u «Službenom glasniku BiH».
Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.
Broj: 07-2-02-771/03-3
15. mart 2006. godine
Konjic
Predsjedavajući Komisije
Dubravko Lovrenović
O b r a z l o ž e nj e
I – UVOD
Na osnovu Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene shodno Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, član 2 stav 1, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH» broj 33/02) sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za šta ne postoji vremensko ograničenje, i bez obzira na to da li je za navedeno dobro podnesen zahtjev.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika je donijela odluku o stavljanju Turbeta Sijerčića, Sijerčići, na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH pod rednim brojem 254.
U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 i člana 35 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
II - PRETHODNI POSTUPAK
U postupku koji je prethodio donošenju konačne odluke o proglašenju izvršen je uvid u:
- dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem sopstveniku i korisniku dobra (kopiju katastarskog plana i zemljišnoknjižni izvod),
- podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru itd.,
- istorijsku, arhitektonsku ili drugu dokumentarnu građu o dobru.
Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra utvrđeno je sljedeće:
1. Podaci o dobru
Lokacija
Selo Sijerčići se nalazi u blizini grada Goražde(1), u istočnom dijelu Bosne i Hercegovine. Turbeta su smještena na lijevoj strani puta koji se iz naselja Jabuka spušta prema Goraždu.
Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji označenoj kao k.č. broj 1673, posjedovni list broj 184/1, k.o. Kopači, Opština Novo Goražde, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.
Istorijski podaci
Povoljni klimatski uslovi i geografski položaj pored rijeke Drine, plodno tlo, šumsko bogatstvo i druga prirodna bogatstva omogućili su da se još u davnoj prošlosti na području Gornjeg Podrinja razvije veliki broj naselja. Dolina Drine oduvijek je bila glavna saobraćajna arterija na području istočne Bosne, koja je povezivala Primorje, Srbiju, Crnu Goru sa Sarajevom i drugim krajevima.
Prvi tragovi naseljenosti ovih teritorija potiču iz kamenog doba o čemu svjedoči veliki broj nalaza iz naselja Popov Dol, Zupčići i Podhranjen. Ovaj kraj kasnije su naseljavali Iliri. Duž gornjeg toka rijeke Drine nađeni su i brojni rimski ostaci kojima je najbogatija okolina Ustikoline.
U srednjem vijeku Gornje Podrinje se nalazi u sastavu raške države, a od 1376. do 1391. godine ovim područjem je vladao kralj Tvrtko. Poslije njegove smrti ovom regijom upravljaju humske vojvode iz porodice Hranušića- Kosača (Mujezinović, str. 83).
Pretpostavlja se da je Goražde palo pod osmansku vlast u ljeto 1465. godine. U decembru 1477. godine ova oblast je pripala nahiji Hercegovačkog sandžaka.
Prema tapu tahrir defteri ili zvaničnom popisu Hercegovine, koji je nastao u decembru 1477. godine, mogu da se sagledaju stanje i broj domaćinstava u Goraždu 12 godina nakon njegovog ulaska u sastav turske države(2). Ako se uzmu u obzir malobrojne starosjedilačke porodice, kakvim se smatraju Sijerčići, čiji su ogranci i Baščelije i Obarčani, veće naseljavanje muslimana u Goraždu počinje u XVII vijeku (R. Živojević, Goražde u prošlosti i danas, 1964, Sarajevo). U samom gradu nisu ostali sačuvani stari originalni epigrafski materijali. Do pred II svjetski rat u Goraždu su postojale dvije džamije koje se pominju još od XVIII vijeka kao džamije bega Sijerčića(3). Porodica Sijerčić potiče iz sela Sijerčića, gdje se nalaze dva turbeta koja nose njihovo ime.
2. Opis dobra
Turbeta(4) se ubrajaju u grupu memorijalnih objekata(5). Prema osnovnoj podjeli, turbeta mogu da budu zatvorena i otvorena(6). U zaseoku Odžak, pored Goražda, nalaze se dva zatvorena turbeta koja pripadaju porodici Sijerčić. U turbetu koje narod naziva Gornjim, a koje je smješteno odmah uz ogradu što dijeli prostor harema od seoskog puta, sahranjen je Sinan-beg Sijerčić, osnivač džamije u Goraždu.
Gornje turbe ima šestougaonu osnovu i urađeno je uglavnom od krečnjaka. Izvorno, turbe je bilo omalterisano krečnim malterom. Na pojedinim mjestima vidljivi su blokovi sedre, ali samo u gornjim zonama zidova. Tokom neke kasnije intervencije, umjesto krečnog, upotrijebljen je produžno-cementni malter, koji je okrečen u bijelo.
Dimenzije stranica turbeta iznose približno 2,80 metara, a debljina zidova iznosi oko 60 cm. Ulazna vrata su pravougaona i njihove dimenzije iznose: širina oko 70 cm, visina 1,70 metara. Vrata se završavaju u vidu polukružnog luka. Kameni dovratnici i nadvratnici nisu vidljivi jer su omalterisani.
Lijevo od ulaznih vrata nalaze se tri naizmjenično poredana prozorska otvora: dva uska (nalik na puškarnice) i jedan širi, završen polukubetom. Visina prozora je 50 cm, a širina 30 cm. Na prozorima su stajali demiri od kovanog gvožđa.
Gornje turbe je pokriveno drvenom krovnom konstrukcijom, mada Mujezinović u „Islamskoj epigrafici“ navodi podatak da su “oba turbeta sa kupolama izvedenim u unutrašnjosti objekta“.
U enterijeru je turbe omalterisano produžno-cementnim malterom. Pod je urađen od ploča lomljenog kamena položenih u cementnu emulziju. Krovni pokrivač je od lima, koji je pokovan po drvenoj šindri. Krovna konstrukcija, koju sačinjavaju drveni rogovi, vidljiva je u enterijeru. Na turbetu nema nikakvih natpisa.
U Donjem turbetu su sahranjeni, takođe, Sijerčići, otac i sin (Mujezinović, str. 85). I to turbe ima šestougaonu osnovu i pokriveno je drvenim krovom sa limom kao krovnim pokrivačem. Izvorni pokrivač bila je šindra. Ispod krova se nalazila slijepa kupola zidana sedrom i omalterisana. Dimenzije stranica turbeta iznose približno 2,80 metara. Debljina zidova iznosi prosječno 70 cm.
Ulaz u turbe ima dimenzije: 0,80 x 1,40 metara. Ulazna vrata imaju završetak u vidu segmentnog luka. Iako je i ovo turbe bilo omalterisano, na ulaznoj fasadi je malter opao, tako da je konstrukcija dovratnika i nadvratnika vidljiva. Dovratnici su izvedeni iz jednog komada kamena debljine 25 i visine oko 100 cm. Nadvratnik predstavlja segmentni luk sastavljen od tri elementa. Na turbetu lijevo od ulaznih vrata, kao i kod Gornjeg turbeta, nalaze se tri prozorska otvora sa istovjetnim rasporedom - dva uska (nalik na puškarnice) i jedan širi, završen polukubetom. Ovo turbe je više od Gornjeg i ima strmiji krov. U enterijeru, u gornjoj zoni zidova, vidljive su drvene grede – hatule. Pod turbeta je urađen od ploča lomljenog kamena položenih u cementnu emulziju.
U haremu oko turbeta se nalazi tridesetak manjih nišana, većinom urađenih od lokalnog kamena pješčara, tzv. miljevine. Na jednom nišanu, koji je urađen od skopskog mermera, a čija visina iznosi 65 cm i čija je osnova 9x9 cm, isklesano je:
“Nema boga osim Boga, Muhamed je Božiji Poslanik.“
Na jednom nišanu, izrađenom od miljevine, koji pripada Ebu-Bekir baši Sijerčiću, isklesan je natpis:
“Umrli Ebu Bekir baša, sin Sinan-baše Sijerčića (Siyerce-zade), neka je na njih milost Božija. Godina 1242. H." (1826/27).
Na jednom ženskom nišanu sa djevojačkom kapom isklesano je takođe:
„Nema boga osim Boga, Muhamed je Božiji Poslanik“
a ispod toga H. 1272. (1855/56) godina. Ostali spomenici su mlađi i većina nema natpisa.
3. Dosadašnja zakonska zaštita
Turbeta u Sijerčićima, Odžak, Ustiprača, nalaze se na Privremenoj listi nacionalnih spomenika BiH pod rednim brojem 254.
4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi
Godine 1970. Zavod za zaštitu spomenika kulture BiH izvršio je sanaciju zidova i kupole turbeta u Sijerčićima (podaci iz publikacije "Naše starine" br. 13, iz 1972. godine).
Ostale intervencije na turbetima vršili su članovi brojne porodice Sijerčić, koji se svake godine okupljaju uz turbeta.
5. Sadašnje stanje dobra
Posljedica dugogodišnjeg neodržavanja su mnogobrojna oštećenja na turbetima (veliki broj pukotina i naprslina). U oba turbeta, najvjerovatnije usljed upotrebe neadekvatnog građevinskog materijala (cement i cementne emulzije), pojavile su se velike količine kapilarne vlage, a naročito u Donjem turbetu. Sa dijelova konstrukcije koji se nalaze u neposrednom dodiru sa tlom je opao malter za šta je uzrok kapilarna vlaga. Na objektima nedostaje kvalitetna stolarija.
Drvena krovna konstrukcija Gornjeg turbeta (rogovi) je u dobrom stanju. Veliki dio limenog krovnog pokrivača je zarđao.
6. Specifični rizici
Kapilarna vlaga.
III - ZAKLJUČAK
Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom (“Službeni glasnik BiH” br. 33/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:
A. Vremensko određenje
B. Istorijska vrijednost
E. Simbolička vrijednost
E.i. ontološka vrijednost,
E.ii. sakralna vrijednost,
E.iii. tradicionalna vrijednost,
E.v. značaj za identitet grupe ljudi.
F. Ambijentalna vrijednost.
Sastavni dio ove odluke su:
- kopija katastarskog plana,
- zk. uložak,
- crteži Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH:
1. Osnova turbeta M 1:50, Mirzah Fočo, arhitekta
2. Presjek M 1:50, Mirzah Fočo, arhitekta
3. Fasade M 1:50, Mirzah Fočo, arhitekta
- foto-dokumentacija Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika BiH, maj 2005, autor Orjana Lenasi.
Korišćena literatura
U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom BiH korišćena je sljedeća literatura:
1964. Živojević, R., Goražde u prošlosti i danas, "Oslobođenje", Sarajevo, 1964.
1972. "Naše starine" br. XIII, Sarajevo, 1972.
1998. Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika Bosne i Hercegovine, knjiga II – Istočna i centralna Bosna, Sarajevo Publishing, 1998.
(1) Goražde se nalazi na približnoj sredini gornjeg toka rijeke Drine.
(2) U to doba u Goraždu je bilo 197 kuća i 30 neoženjenih lica.
(3) Jedna od njih je stradala u toku II svjetskog rata, a druga je obnovljena pri čemu je potpuno izmijenila izgled.
(4) Turbe – ar. mauzolej, natkrivena grobnica (Škaljić, str. 624).
(5) «Turbeta su zidani, rjedje drveni mauzoleji obično oktogona tlocrta, koji su ili od vana zatvoreni ili su to otvoreni kameni baldahini sa četiri stupa. Zatvorena turbeta stoje kao i inace, (turbeta oko Aje Sofije u Carigradu za porodicu osmanskih vladara) redovito pokraj dzamija, dok su turbeta na stupovima uvijek na groblju. U turbetima su obicno sahranjena po dva, rjedje po vise mrtvaca skupa»( Petar Knoll, 1929).
(6) Poznata zatvorena turbeta su: Gazi Husrev-begovo i Murat-begovo u Sarajevu, Ferhat-pašino u Banjoj Luci (porušeno) i Sinan-begovo u Čajniču (porušeno). Otvorenom tipu turbeta pripadaju dva turbeta na Alifakovcu i jedno pokraj Sinanove tekije u Sarajevu, te nekoliko turbeta u Travniku.
|
