Status spomenika -> Nacionalni spomenik

Objavljeno u “Službenom glasniku BiH”, broj 13/10.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 2. do 8. novembra 2004. godine, donijela je

O D L U K U

I

Arheološko područje – Gradac na Ilinjači u Gornjem Kotorcu, opština Istočna Ilidža, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik čine: praistorijska gradina, ostaci bedema kasnoantičkog utvrđenja i istovremene crkve, arheološki nalazi koji se čuvaju u Zemaljskom muzeju u Sarajevu  i  Muzeju grada Sarajeva, te arheološki nalazi u zemlji.

Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao dio k.č. 1345/1 (novi premjer), k.o. Vojkovići, z.k. uložak broj 256, što odgovara  k.č. 2295/1 (stari premjer), k.o. Butmir Gornji, dio k.č. 1527 (novi premjer), k.o. Kasindo, što odgovara  k.č. 2295/1 (stari premjer), k.o. Butmir Gornji i dio k.č. 1528 (novi premjer), k.o. Kasindo, opština Istočna Ilidža, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju  odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 9/02).

II

Vlada Republike Srpske dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

Radi trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuju se mjere zaštite koje se odnose na dio prostora definisanog u tački I stav 3. ove odluke. Granična linija zone zaštite počinje u uglu parcele k.č. 1539/1 (X=6528653 Y=4851170) i ide prema istoku granicom privatnih parcela k.č. 1535, 1534, 1530, 1529/1, 1529/2, 1531, 2796/1 i 1348, zatim nastavlja u pravcu juga trasom lokalnog zemljanog puta koji se nalazi na k.č. 1347 do krivine u tački X=6528785 Y=4851026. Od te tačke linija ide polukružno prema sjeverozapadu po koordinatama (X=6528765 Y=4851024), (X=6528741 Y=4851026), (X=6528717 Y=4851032), (X=6528691 Y=4851050), (X=6528670 Y=4851079), (X=6528655 Y=4851104), (X=6528647 Y=4851129), (X=6528647 Y=4851151), te se vraća na polaznu tačku na uglu k.č. 1539/1, čime se zatvara zona zaštite. Površina zone zaštite je 19.129 m2. Na tom prostoru utvrđuju se sljedeće mjere zaštite:

-          dozvoljeni su samo arheološki istraživački radovi i konzervatorski radovi, uključujući i one koji imaju za cilj prezentaciju spomenika, uz odobrenje ministarstva Republike Srpske nadležnog za prostorno uređenje (u daljem tekstu: nadležno ministarstvo) i stručno nadziranje nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Republike Srpske (u daljem tekstu: nadležna služba zaštite);

-          nije dozvoljena izgradnja novih objekata, niti postavljanje privremenih ili stalnih struktura čija svrha nije isključivo zaštita i prezentacija spomenika;

-          nije dozvoljena izgradnja, niti izvođenje radova koji bi mogli uticati na izmjenu područja i promjenu ambijenta;

-          nije dozvoljeno obavljanje radova na infrastrukturi, osim uz odobrenje nadležnog ministarstva i stručno mišljenje nadležne službe zaštite;

-          nije dozvoljeno odlaganje otpada;

-          prostor spomenika biće otvoren i dostupan javnosti i može se koristiti u edukativne i kulturne svrhe.

Radi sprovođenja hitnih mjera zaštite nacionalnog spomenika, potrebno je obezbijediti:

-          čišćenje cijelog platoa od rastinja;

-          arheološko istraživanje i konzervaciju preostalih arheoloških tragova bedema i crkve;

-          izradu i sprovođenje programa prezentacije nacionalnog spomenika;

-          odstraniti stari PTT relej koji je van upotrebe, a koji je postavljen krajem 80-tih godina XX vijeka na kamenu grudu i uz njega prateći drveni objekat;

-          urediti prilazni put sa istočne strane lokaliteta od posljednjih seoskih kuća na vrh Ilinjače.

IV

Nacionalni spomenik je neistraženo arheološko nalazište. Svi pokretni nalazi, koji budu nađeni u toku arheološkog istraživanja, biće deponovani u najbližem muzeju ili u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu, obrađeni i prezentovani na odgovarajući način.

Iznošenje arheoloških nalaza iz tačke I stav 2. i stava 1. ove tačke (u daljem tekstu: pokretno nasljeđe)  iz  Bosne i Hercegovine nije dozvoljeno.

Izuzetno od odredbe stava 2. ove tačke, dopušteno je privremeno iznošenje pokretnog nasljeđa iz Bosne i Hercegovine radi prezentacije ili konzervacije, ukoliko se utvrdi da konzervatorske radove nije moguće izvršiti u Bosni i Hercegovini, odnosno ako se procijeni da se konzervacija u inostranstvu može izvršiti kvalitetnije, brže i jeftinije.

Odobrenje u smislu prethodnog stava daje Komisija, ukoliko nesumnjivo bude utvrđeno da to neće ni na koji način ugroziti pokretno nasljeđe.

Komisija u svom odobrenju za privremeno iznošenje pokretnog nasljeđa iz Bosne i Hercegovine utvrđuje sve uslove pod kojima se to iznošenje može izvesti, rok za vraćanje u Bosnu i Hercegovinu, kao i zaduženja pojedinih organa i institucija za obezbjeđenje tih uslova, te o tome obavještava Vladu Republike Srpske, nadležnu službu bezbjednosti, carinsku službu Bosne i Hercegovine i javnost.

V

Stavljaju se van snage svi provedbeni i razvojni prostorno-planski akti u dijelu u kome su suprotni odredbama ove odluke.

VI

Svako, a posebno nadležni organi Republike Srpske, gradske i opštinske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.

VII

Ova odluka dostaviće se Vladi Republike Srpske, nadležnom ministarstvu,nadležnoj službi zaštite i opštinskim organima uprave nadležnim za poslove urbanizma i katastra, radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - VI ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VIII

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).

IX

Prema članu V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

X

Danom donošenja ove odluke, sa Privremene liste nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02, «Službeni glasnik Republike Srpske», broj 79/02, «Službene novine Federacije BiH», broj 59/02 i «Službeni glasnik Brčko Distrikta BiH», broj 4/03), briše se nacionalni spomenik upisan pod rednim brojem 567.

XI

Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u «Službenom  glasniku BiH».

Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Broj: 05.2-2-247/04-5

3. novembra 2004.godine

Sarajevo

Predsjedavajuća Komisije

Amra Hadžimuhamedović

O b r a z l o ž e nj e

I – UVOD

Na osnovu člana 2. stava 1. Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8, Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za to dobro podnesen zahtjev.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku o stavljanju Arheološkog područja na Privremenu listu nacionalnih spomenika BiH, pod nazivom Ilidža-Gornji Kotorac-Gradac (Ilinjača), redni broj 567.

U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. i člana 35. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom.

II - PRETHODNI POSTUPAK

U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju, izvršen je uvid u:

-          dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra (kopiju katastarskog plana i zemljišnoknjižni izvadak),

-          podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru, itd.,

-          istorijsku, arhitektonsku ili drugu dokumentarnu građu o dobru.

            Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Lokalitet Gradac na Ilinjači nalazi se u selu Gornji Kotorac, petnaestak kilometara južno od Sarajeva. Selo Gornji Kotorac je smješteno na krajnjem obronku masiva Trebevića, koji pripada brežuljkastom predjelu na jugoistočnom dijelu Sarajevskog polja. Sa jugozapada je ovaj predio omeđen rijekom Željeznicom, a sa sjeveroistoka Kasindolskim potokom. Nekoliko kilometara južnije Sarajevsko polje, kroz čiji krajnji rukavac meandrira rijeka Željeznica, završava se klisurama između Igmana, Bjelašnice i Treskavice na zapadu i Trebevića i Jahorine na istoku.

Lokalitet Gradac se je na vrhu istaknutog uzvišenja na visini od 654,80 m nadmorske visine, jedno 130 m iznad Sarajevskog polja i dvadesetak metara iznad zadnjih seoskih kuća.

Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji naznačenoj kao dio k.č. 1345/1, k.o. Vojkovići (novi premjer), upisan u z.k. uložak 256, što odgovara starom premjeru k.č. 2295/1, k.o. Butmir Gornji, dio k.č. 1527, k.o. Kasindo (novi premjer), što odgovara starom premjeru k.č. 2295/1, k.o. Butmir Gornji i dio k.č. 1528, k.o. Kasindo (novi premjer) opština Istočna Ilidža, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.(1)  

Istorijski podaci

Istorijskih podataka o ovom lokalitetu nema. Na Gradcu su nađeni ostaci iz eneolitskog doba. U rano bronzano doba nastalo je gradinsko naselje, negdje oko 1800. godine prije nove ere. Prema keramičkom materijalu naselje se razvijalo sve do kraja srednjeg bronzanog doba. Kao odbrambena tačka postojalo je u željeznom dobu.

U periodu kasne antike, od IV-VI vijeka, ova lokacija postaje opet važna strateška tačka jer se sa nje vrši kontrola cijelog Sarajevskog polja, a naročito i zaštita civilnog naselja na Ilidži, i puta na jugu prema Trnovu.(2)   

2. Opis dobra

Na lokalitet se može prići skoro sa svih strana, a posljedica toga je bilo podizanje bedema u praistorijskom i kasnoantičkom periodu oko cijelog platoa na vrhu brežuljka. Na zapadu, prema Sarajevskom polju padine brežuljka se spuštaju djelimično strmo, a djelimično terasasto. Istočne padine brežuljka su svega 20-30 m više od okolnog terena, na kojem su prostrani pašnjaci i njive. Jedna od osnovnih karakteristika lokaliteta je velika preglednost, koja obuhvata čitavo Sarajevsko polje i sve padine okolnih planina.

Osnovni pravac pružanja platoa na kojem se nalazi lokalitet je sjeverozapad-jugoistok, dužina platoa je oko150 m, a širina  40 m, te zauzima površinu od oko 6000 m². Skoro na sredini platoa nalazi se kamena gruda, najviša tačka od koje teren ravnomjerno pada i dijeli se na dvije terase: sjeverozapadnu i jugoistočnu. Teren je ponegdje stjenovit, a na pojedinim mjestima je sloj zemlje vrlo plitak i neujednačen. Plato je bio vrlo pogodan za gradnju odbrambenih objekata.

Praistorijski period

Na Gradcu je krajem eneolitskog i početkom starijeg bronzanog doba nastalo prvo gradinsko naselje. To je bilo doba oko 1800. godine prije nove ere, doba početka upotrebe metala, nemira i pomjeranja stanovništva, kada su kroz teritoriju Bosne lutale i prolazile različite društvene grupe, povremeno se zadržavajući na pojedinim mjestima ili područjima. Iz tog perioda na lokalitetu su nađeni komadi keramike koja je pripadala vučedolskoj i cetinskoj kulturi. Već tada su se ukrštala etnička i kulturna strujanja sa Jadrana i unutrašnjosti Balkana.

Najveći dio praistorijske keramike pripada gradinskoj kulturi prailirskog i ilirskog doba. Prema keramičkim nalazima život se ovdje nastavio u ranom i srednjem bronzanom dobu. U vrijeme IX i VIII vijeka prije nove ere, tokom starijeg željeznog doba došlo je do velikog ekonomskog napretka među Ilirima, do određenih društvenih raslojavanja među ilirskim plemenima, kao i do pojačanih veza sa susjednim oblastima. Na Ilinjači se u keramičkom materijalu naročito osjeća uticaj sa Jadrana. 

Na lokalitetu nije nađen drugi praistorijski materijal, tj. nakit ili oruđe i oružje, kao ni osnove stambenih objekata. Ovakva situacija je bila prouzrokovana prirodnom zemljišta (nagib, tanak zemljani sloj i slično), te kasnijim velikim gradnjama.

Kasnoantički period

Još su se ranih šezdesetih godina XX vijeka na površini mogli raspoznati ostaci bedema kasnoantičkog utvrđenja koji su opasali cijeli plato, na površini od oko 150 m dužine i 40 m širine. Već nakon dvadesetak godina otkriveni su samo pojedini dijelovi bedema, s napomenom da se njegovi ostaci više nisu raspoznavali na površini. Bedem se na više mjesta lomi pod tupim uglom. Debljina nadzemog dijela istraženog bedema iznosi od 0,8 do 1,1 m, a temelja na pojedinim mjestima 1,20 m. Djelimično su, bedem i njegovi temelji iskrčeni. Temelji su bili plitki, oko 0,5 m. Visina očuvanih nadzemnih dijelova bedema kreće se od 0,7 do 1 m. Na jugoistočnom dijelu platoa ostaci bedema nisu istraženi, kao ni na krajnjem sjeverozapadnom uglu, gdje je po svoj prilici morao biti ulaz. Nedovoljno otkriveni tragovi blizu tog mjesta nekog odbrambenog objekta, terasast i pristupačan teren bi govorili tome u prilog. (3)   

Bedem je građen u tehnici opus incertum. Kamenje je spajano sa mnogo maltera koji je sastavljen od svježe gašenog kreča, sitnog riječnog pijeska i male količine tucane opeke. Time se postiglo zbijanje zida i njegova elastičnost. Bedem je građen jednovremeno, sa dosljedno sprovedenim lomovima na rubovima i kljunovima na dva istaknuta kraja platoa koji su zamjena za kule koje su se gradile na većim kasnoantičkim utvrđenjima, i obuhvataju jedinstven prostor. Slična situacija je i na kasnoantičkoj tvrđavi na Debelom brdu sa kojim Gradac na Ilinjači čini povezani odbrambeni sistem. Oba utvrđenja su smještena u prvi red tvrđava na rubovima nizinskih predjela, vrlo su pristupačna i imaju veliku preglednost terena. 

Crkva je sagrađena na sjeveroistočnom dijelu platoa, na terenu koji od zapada ka istoku pada za više od 3 m. Orijentisana je zapad-istok. Zbog prirodnog pada tla istočni dio crkve, koji je sagrađen na nivelisanom terenu, u velikoj mjeri je bio uništen. Crkva, dimenzija 17x11 m, ima narteks, naos sa apsidom i južnu prostoriju. Prema oskudnim ostacima podnice, izgleda da je postojala jedna ili više prostorija na sjevernoj strani crkve. Crkva je pravilno građena sa prostorijama koje su međusobno postavljene pod pravim uglom. Debljina zidova crkve je 0,65 m, osim pregradnog zida između naosa i južne prostorije, koji je tanji za 0,10 m.

Narteks (dimenzija 9,95x 4 m) se pruža cijelom širinom crkve. Na zapadnom zidu je ulaz u crkvu, širine 1,3 m, za 0, 15 m, pomjeren od sredine prema sjeveru. Dio praga je položen na živu stijenu. Prag je nivelisan, prema potrebi, sa jednim do dva reda pločastog kamenja i zaliven estrihom. Sa unutrašnje strane ulaza, pored stijene su ležali  razrušeni ostaci stepenika jer je pod u narteksu niži za 0,6 m od praga. Drugi ulaz u narteks je bio na sjevernom zidu. Ovaj ulaz je bio jako razrušen. Pretpostavlja se da se kroz njega ulazilo u sjeverne, kasnije maknute dijelove crkve, a kad je sjeverni zid crkve postao dio bedema, vjerojatno je naknadno zazidan. Pri rušenju naknadno zazidani dijelovi se najlakše urušavaju. U narteksu su, na dva mjesta gdje je uništen pod, nađeni skeletni ukopi: kod ulaza u južnu prostoriju, te dvostruki ukop u sjeveroistočnom uglu. Skeleti su bili bez priloga. Položeni su na dubinu od 0,9 m ispod temelja crkve, na granici praistorijskog kulturnog sloja i zdravice. Ukopi su vjerovatno izvršeni kada je crkva bila aktivna. Pri njenom urušavanju šut je upao u grobne rake. Pojava ukopa u sporednim prostorijama kasnoantičkih crkava, naročito onim van gradskih naselja, je poznata pojava.  

Iz narteksa u naos i južnu prostoriju vode dva ulaza. Pod naosa je niži za 0,7 m od onog u narteksu, ali ispod ulaza u naosu nisu nađeni stepenici. Dimenzije naosa su 9x6,2 m. Na istočnom kraju je polukružna apsida širine 3, a dubine 2 m. Ovaj ulaz je širok 1,3 m i premazan estrihom. Pošto je teren padao, sjeverni zid naosa i ujedno vanjski zid crkve ukopavan je sve dublje, tako da je razlika u visini ukopanih temelja 2,8 m na dužini od svega 9 m. Istočni zid naosa sa apsidom je takođe ukopan na neravnom terenu, pa je  na sjevernom dijelu dubok 2 m, a na južnom svega 0, 5 m.    

Južna prostorija je na 0,5 m viša od naosa. Ulazima je  spojena sa narteksom i naosom. Pošto je ulaz i narteksa bio za 0, 40 m viši od poda južne prostorije ispod njega je u sekundarnom položaju nađen dio antičkog nadgrobnog spomenika. Južni ugao ove prostorije je stradao, vjerovatno zato jer je zid bio vrlo plitko ukopan i kasnije lako raskrčen. 

Crkva, kao i bedemi je građena od jedva pritesanog kamena lokalnog porijekla. Na vanjskim uglovima je brižnije obrađen kamen. Kamen je slagan u tehnici opus incertum, ali su redovi pri slaganju donekle poštovani. Upotrijebljeni malter je bio sličnog sastava kao i onaj za bedeme, samo bez primjese tucane opeke. Unutrašnjost crkve je bila omalterisana crvenom, grubom žbukom, debljine 3 mm. Pod cijele crkve je bio premazan estrihom debljine 8 mm. Položen je na sloj debeo 0, 3 m koji se satojao od dva reda pritesanog kamena tucanika.

Fragmenti antičke opeke nalaženi su na cijelom lokalitetu, ali je koncentracija tih nalaza bila najveća u crkvi i oko nje. Oko istočnog zida crkve i sjeveroistočnog ugla naosa nalaženo je mnoštvo dobro klesanih sedrenih blokova, koji inače nisu bili ugrađivani ni u zidove ni u bedeme. Na podu crkve konstatovani su na pojedinim mjestima debeli slojevi gara, koji je izgleda iz vremena rušenja crkve.

Kamena plastika nađena je u dvije gomile. Neki od dijelova te plastike su oklesani i kao da su bili pripremljeni za ugradnju u zidove. Tu su stupići, imposti i dijelovi stubova oltarne pregrade. Svi komadi plastike se odlikuju jednostavnošću ukrasa, a pojedini i manjim dimenzijama u odnosu na poznate arhitektonske ili dekorativne elemente u kasnoantičkim crkvama u Bosni i Hercegovini.

Crkva je izgrađena u jednom potezu. Na njoji nisu ustanovljene pregradnje ni popravke. To je bila jednobrodna građevina uz prigrađenu južnu prostoriju. Vjerovatno je imala oltarnu pregradu, ali mjesto gdje bi se mogli naći njeni temelji je erozijom terena propalo.

Činjenica da se malter u bedemima razlikuje od onog u zidovima crkve, govori u prilog da crkva i bedemi nisu izgrađeni u isto vrijeme. Vjerovatno je prvo izgrađena crkva sa jednim brodom i na jugu i sjeveru sa sporednim prostorijama. Pošto je sjeverna prostorija srušena, kada se ukazala potreba za izgradnju tvrđave, crkva je inkorporirana u bedeme, svojim sjevernim zidom. Pošto je sjeverni dio u kasnoantičkim crkvama bio važniji od južnog, a ovdje je baš taj dio srušen, to bi se moglo zaključiti o neophodnoj i urgentnoj potrebi izgradnje utvrđenja prema već ustaljenim graditeljskim pravilima. Vjerovatno je utvrđenje podignuto u periodu kada iza 535. godine kada je ovaj kraj za vladavine cara Justinijana obuhvaćen granicama Carstva.(4)   

3. Dosadašnja zakonska zaštita

U Prostornom planu faza B - valorizacija do 2002. godine Gradac na Ilinjači u Gornjem Kotorcu kod Sarajeva je uvršten kao spomenik II kategorije.(5)  

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi 

-          1926. godine V. Skarić je vršio iskopavanja, ali nije objavio rezultate. Materijal sa tih iskopavanja nalazi se u Zemaljskom muzeju;

-          1984. do 1987. vršena su arheološka iskopavanja u tri kampanje. Rukovodioci radova su bili mr Lidija Fekeža i dr Blagoje Govedarica uz konsultacije akademika A. Benca i B. Čovića. Organizovao je i finansirao Gradski zavod za zaštitu i korišćenje kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Sarajevo;

-          Pokretni arheološki materijal se nalazi u Muzeju grada Sarajeva, a dokumentacija u Kantonalnom zavodu za kulturno i prirodno nasljeđe Sarajevo, u Sarajevu;

-          Konzervatorski radovi nisu izvedeni.

5. Sadašnje stanje dobra

Otkriveni objekti na lokalitetu, crkva i dijelovi bedema, poslije poduzetih iskopavanja 1984-1987 godine nisu konzervirani. Sada su djelimično zatrpani zemljom i gustim rastinjem. Inače je cijeli plato zarastao u gusto šiblje između kojega je nemoguće proći. Između kamene grude i ostataka crkve i bedema koji ide od sjeverozapadnog ugla crkve ka sjeverozapadu, Telekom Republike Srpske je sagradio 2001/2002. godine repetitor sa pratećim malim zidanim objektom koji nije uništio otkrivene objekte, ali je narušio izgled platoa.

Na kamenoj grudi je PTT kasnih osamdesetih godina XX vijeka podigao repetitor sa pratećim malim drvenim objektom. Kako je on van upotrebe, potrebno ga je maknuti.

III - ZAKLJUČAK

Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom (“Službeni glasnik BiH”, br.33/02 i 15/03), Komisija donosi odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:

A)         Vremensko određenje

B)         Istorijska vrijednost

D)         Čitljivost (dokumentarna, naučna, obrazovna vrijednost)

i.          Materijalno svjedočanstvo o manje poznatim istorijskim periodima

ii.          Svjedočanstvo o istorijskim mijenama

iv.         Svjedočanstvo o određenom tipu, stilu ili maniru

G)         Izvornost

v.          Položaj i smještaj u prostoru.

Sastavni dio ove odluke su:

-          Imovinsko-vlasnička dokumentacija:

-         Kopija katastarskog plana, k.č. 1345/1, 1345/2, posjedovni list broj 534, k.o. Vojkovići (novi premjer), što odgovara 2295/1, k.o. Butmir Gornji (stari premejr), k.č. 1527, k.o. Kasindo (novi premjer), što odgovara 2295/1, k.o. Butmir Gornji (stari premejr) i k.č. 1528, k.o. Kasindo (novi premjer), Razmjera 1:2500, izdata 07. 10 .2004. godine od strane Republičke uprave za geodetske i imovinsko – pravne poslove, odjeljenje Istočna Ilidža;

-         Zemljišnoknjižna kancelarija Osnovnog suda u Sokocu izdala je z.k. uložak 255, 256, k.o. Vojkovići, opština Istočna Ilidža, za parcele k.č. 1345/1, 1345/2, čiji je broj: 089-0-Nar i Rz.-09-002613 od 19. 10. 2009. godine;

-         Zemljišnoknjižna kancelarija Opštinskog suda u Sarajevu uputila je dopis broj: 065-0-Su-09-004369 od 11. 11. 2009. godine, u kojem je navedeno da parcela 2295/1 (k.o. Butmir Gornji) nije evidentirana u bazi Zemljišnoknjižnog ureda Opštinskog suda u Sarajevu, s obzirom da ista pripada k.o. Vojkovići;

-          Dokumentacija o prethodnoj zaštiti dobra:

-         U dopisu Kantonalnog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Sarajevo broj 1077-1/04 od 15. 12. 2004. godine navedeno je da je saradnik Komisije, Lidija Fekeža, preuzela dokumentaciju za Arheološko područje Gradac na Ilinjači u Gornjem Kotorcu, opština Istočna Ilidža, a koja je sadržavala 32 nacrta sa arheoloških iskopavanja iz 1986.g, zapisnik i evidencioni karton. Sa žaljenjem konstatujem da se navedena dokumentacija ne nalazi u predmetu;

-          Fotodokumentacija:

-         fotografije postojećeg stanja dobra snimljene su 02. oktobra 2009., fotografisao: histroičar Zijad Halilović (fotografirano digitalnim fotoaparatom Canon EOS 450D);

-          Tehnička dokumentacija:

-         Tehnički snimci postojećeg stanja dobra (utvrđivanje zone zaštite); dana 02. 10. 2009. godine vršili i snimali: Zijad Halilović, istoričar i Ešref Salihagić, geometar;

-         Zonu zaštite ucrtao je Ešref Salihagić, geometar.

Korišćena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, korišćena je sljedeća literatura:

1980.    Grupa autora, Prostorni plan Bosne i Hercegovine, faza B – valorizacija, prirodne i kulturno-istorijske vrijednosti, Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakultet u Sarajevu i Urbanistički zavod za Bosnu i Hercegovinu Sarajevo, Sarajevo, 1980, 35.

1990.    Fekeža, Lidija, „Kasnoantičko utvrđenje i crkva na lokalitetu Gradac na Ilinjači u Gornjem Kotorcu kod Sarajeva“, Sarajevo, GZM (A),N.S. sv. 45, 1990, 155-170.

(1) U dopisu opštinskog sudа Sаrаjevo broj: 065-0-Su-09-004369 od 11. 11. 2009. godine, nаvedeno je dа pаrcelа 2295/1 (k.o. Butmir Gornji) nije evidentirаnа u bаzi Zemljišnoknjižnog uredа Opštinskog sudа u Sаrаjevu, s obzirom dа istа pripаdа k.o. Vojkovići.

U dopisu Republičke uprаve zа geodetske i imovinsko – prаvne poslove, odjeljenje Istočnа Ilidžа broj 63-952-233/04 od 07. 10. 2004. godine, nаvedeno je dа k.č. 1345/1 k.o. Vojkovići, odgovаrа k.č. 2295/1, k.o. Butmir Gornji (stаri premjer). Tаkođe, u telefonskom obrаzloženju sа zаposlenikom Republičke uprаve (Nikolа-geometаr) potvrđeno je dа i k.č. 1527, k.o. Kаsindo (novi premjer), odgovаrа k.č. 2295/1, k.o. Butmir Gornji (stаri premjer), а zа k.č. 1528, k.o. Kаsindo (novi premjer) nаvedeno je dа ne postoji z.k. uložаk i istа pаrcelа je izuzetа 1968. godine.

(2) Fekežа, Lidijа. “Kаsnoаntičko utvrđenje i crkvа nа lokаlitetu Grаdаc nа Ilinjаči u Gornjem Kotorcu kod Sаrаjevа”, Sаrаjevo, GZM (А),N.S. sv. 45, 1990, 158.

(3) Fekežа, Lidijа. “Kаsnoаntičko utvrđenje i crkvа nа lokаlitetu Grаdаc nа Ilinjаči u Gornjem Kotorcu kod Sаrаjevа”. Sаrаjevo: GZM (А),N.S. sv. 45, 1990. 158.

(4) Fekežа, Lidijа. “Kаsnoаntičko utvrđenje i crkvа nа lokаlitetu Grаdаc nа Ilinjаči u Gornjem Kotorcu kod Sаrаjevа”, Sаrаjevo, GZM (А),N.S. sv. 45, 1990, 155-170.

(5) Grupа аutorа. Prostorni plаn Bosne i Hercegovine, fаzа B – vаlorizаcijа, prirodne i kulturno-istorijske vrijednosti, Institut zа аrhitekturu, urbаnizаm i prostorno plаnirаnje Аrhitektonskog fаkulteta u Sаrаjevu i Urbаnistički zаvod zа Bosnu i Hercegovinu Sаrаjevo, Sаrаjevo, 1980, 35.