Status spomenika -> Nacionalni spomenik

            Objavljeno "Službenom glasniku BiH", broj 32/03.

             Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj  od 6. do 12. maja 2003. godine, donijela je

O D L U K U

I

            Arheološko područje – Stećak u Baljvinama proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).

            Nacionalni spomenik nalazi se na lokaciji koja obuhvata k.č. 14/173-1, k.o. Baljvine, opština Mrkonjić-Grad, Republika Srpska, Bosna i Hercegovina.

            Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite i rehabilitacije utvrđene Zakonom o provedbi odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službeni glasnik Republike Srpske”, broj 9/02).

II

            Vlada Republike Srpske dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju, prezentaciju i rehabilitaciju nacionalnog spomenika.

            Vlada Republike Srpske dužna je da obezbijedi sredstva za izradu i sprovođenje potrebne tehničke dokumentacije za rehabilitaciju nacionalnog spomenika.

            Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

            U cilju trajne zaštite utvrđuje se I zona zaštite koja obuhvata k.č. 14/173-1, tj. prostor pašnjaka Ploče i propisuju sljedeće mjere zaštite:

- na samom spomeniku i u jedinstvenoj zoni zaštićenog područja dozvoljeni su samo istraživački radovi i radovi konzervacije, uključujući i one koji imaju za cilj prezentaciju spomenika,

- nije dozvoljena izgradnja nikakvih objekata, niti postavljanje privremenih ili stalnih struktura čija svrha nije isključivo zaštita i prezentacija spomenika,

- nisu dozvoljene nikakve radnje koje bi mogle da utiču na izmjenu područja, uključujući i promjenu pejsaža,

- spomenik treba da bude otvoren za javnost da može da se koristi u edukativne i kulturne svrhe.

            Utvrđuje se zaštitni pojas širine  50 m od granica I zone zaštite. U tom zaštitnom pojasu zabranjuje se nova izgradnja, osim rehabilitacije stambenih objekata srušenih u ratu 1992-1995. godine, koji se nalaze oko pašnjaka Ploče.

IV

            Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.

V

            Svako, a posebno nadležni organi Republike Srpske, gradske i opštinske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili da dovedu u pitanje njegovu zaštitu i rehabilitaciju.

VI

            Ova odluka dostaviće se Vladi Republike Srpske, ministarstvu nadležnom za prostorno uređenje i nadležnoj službi zaštite naslijeđa na nivou Republike Srpske, opštinskim organima uprave nadležnim za poslove urbanizma i katastra radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - V ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VII

            Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).

VIII

            Prema članu V, stav 4. Aneksa 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

IX

            Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objaviće se u «Službenom  glasniku BiH» i  «Službenom glasniku Republike Srpske».

            Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.

Predsjedavajuća Komisije

Amra Hadžimuhamedović

Broj: 06-6-556/03-3

6. maja 2003. godine

Sarajevo

O b r a z l o ž e n j e

I – UVOD

            Na osnovu Zakona o provedbi odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, člana 2, stava 1, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacinalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8.,  Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za šta ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za dotično dobro podnesen zahtjev.

            Islamska zajednica BiH-Ured banjalučkog muftije je dana 22.jula 2002. godine poslala peticiju za proglašenje Stećka u Donjim Baljvinama nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.

            U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V, stav 4. Aneksa 8. i člana 35. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom.

II – PRETHODNI POSTUPAK

            U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju izvršen je uvid u:

Ÿ          dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem vlasniku i korisniku dobra

Ÿ         (kopiju katastarskog plana  i zemljišnoknjižni izvadak),

Ÿ          podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o eventualnim oštećenjima u toku rata, podatke o eventualnim intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru, itd,

Ÿ          sadašnje stanje dobra,

Ÿ          istorijsku, arhitektonsku ili drugu dokumentarnu građu o dobru.

            Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o području

a) Lokacija

            Selo Baljvine nalaze se pod planinom Čemernicom, visoko iznad kanjona Vrbasa kod Crne Rijeke. Udaljene su od Mrkonjić-Grada oko 15 km  na sjeveroistok. Položaj Baljvina reljefom je izolovan od saobraćajnica, a u blizini puta Banjaluka- Jajce.

            Stećak se nalazi usred zaseoka Kocelji, selo Donje Baljvine, opština Mrkonjić-Grad, na k.č. 14/173-1, površine 3200 m2.

b) Istorijski podaci

            O spomerniku nema pisanih podataka. Stećak iz Baljvina je iz perioda XIV-XV vijeka.

c) Dosadašnja zakonska zaštita

            U Prostornom planu Republike Bosne i Hercegovine do 2002. godine  spomenik nije posebno evidentovan. Svi spomenici ove vrste-stećci na području opštine Mrkonjić-Grad su skupno stavljeni u III kategoriju.

2. Opis spomenika

            Pozicija spomenika je posebna. Stećak, danas ograđen, stoji usamljen na kraškoj livadi-pašnjaku velikoj 3 hektara. Okolo, taj centralni seoski prostor, sa tri strane, ograđuju kuće i makadamski put. Zato mještani kažu da stoji  "na srid sela", i vjerovatno ga zato posebno tretiraju, tj. štite.

            Stećak je u obliku  sanduka dimenzija:1.6x0.70x1.25 m, pri dnu malo sužen. Vjerovatno je stećak nešto viši jer je njegovo podnožje zasuto zemljom. Isklesan je od tvrdog lokalnog krečnjaka.

            Orijentisan je dužom osom u pravcu zapad-istok. Duže strane su ukrašene: južna - velikim, skoro zatvorenim prstenom "polumjeseca". Sjeverna strana je ukrašena istim motivom polumjeseca, nešto manjim od onog na južnoj strani. U istočnom gornjem uglu je mala rozeta. Ukrasi su precizno isklesani u plitkom reljefu na gornjoj polovini stećka.

            Prije tridesetak godina stećak nije bio ograđen, ali je o njemu vodila brigu seoska zajednica, štiteći ga od oštećenja koje bi mogla da mu nanese stoka ili pokoji obijesan mještanin. Briga i poštovanje prema spomeniku   nastavlja se i dalje, a očigledan dokaz je drvena ograda-plot oko stećka, dimenzija 5.30x3.50x1.2 m. Ogradili su ga mještani.

            Ivan Lovrenović je zapisao da mještani govore "čuči na srid sela od kako je Boga i svita, pa neka ga i sad...". "Mještani, Bošnjaci ga ne "svojataju", ali njihov iskaz svjedoči o njegovoj drevnosti i nejasnom strahopoštovanju koje kod mještana izaziva" (Lovrenović, 1981, 91).

3. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

            Rekognosciranje obavio Ivan Lovrenović u sklopu obilaska stećaka na području opštine Mrkonjić-Grad, 70-tih godina XX vijeka. Drugih radova nije bilo.

4. Sadašnje stanje lokaliteta

            Lokalitet je u prirodnom ambijentu pašnjaka. Okolo se grade kuće, ali ne

preblizo u odnosu na spomenik. Mještani su ogradili spomenik.    

III -  ZAKLJUČAK

           Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, usvojene na IV sjednici Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika (03.-09. septembra 2002. godine), Komisija donosi odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:

A) Vremensko određenje

B) Istorijska vrijednost

C) Umjetnička i estetska vrijednost

i. Kvalitet obrade

v. Vrijednost detalja

D)Čitljivost

iv. Svjedočanstvo o određenom tipu, stilu ili maniru

E) Simbolička vrijednost

ii. Sakralna vrijednost

F) Ambijentalna vrijednost

ii. Značenje u strukturi i slici ambijenta

G) Izvornost

v. Položaj i smještaj u prostoru

H) Jedinstvenost i reprezentativnost

I)   Cjelovitost

iv Nenarušenost stanja

            Sastavni dio ove odluke su fotodokumentacija i grafički prilozi navedeni u popisu kako slijedi:

1.Planovi,         

2.Fotografije.

Korištena literatura

            U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom BiH,  korištena je sljedeća literatura:

1981.    Lovrenović, Ivan, Stećci okoline Mrkonjić-Grada. Naše starine XIV-XV, Zavod za zaštitu spomenika kulture,prirodnih znamenitosti i rijetkosti Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1981, 85-96.