Status spomenika -> Nacionalni spomenik

Objavljeno u "Službenom glasniku BiH", broj 40/10.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovi člana V stav 4. Aneksa 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39. stav 1. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na 48. sjednici održanoj od 9. do 12. februara 2010. godine, donijela je

O D L U K U

I

Graditeljska cjelina - Stara džamija u selu Rujnica, općina Zavidovići, proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik čine džamija, harem sa mezarjem i levha iz 1923/24. godine.

Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao k.č. 1701, k.o. Rujnica, općina Zavidovići, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik primjenjuju se mjere zaštite utvrđene Zakonom o provedbi odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Federacije BiH”, br. 2/02, 27/02, 6/04 i 51/07).

II

Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Vlada Federacije) dužna je osigurati pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljnjem tekstu: Komisija) utvrdit će tehničke uvjete i osigurati finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione ploče sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

S ciljem trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuju se sljedeće mjere zaštite, koje se odnose na prostor definiran u tački I stav 3. ove odluke: 

-          Dopušteni su istraživački radovi, radovi konzervacije, sanacije, te radovi restauracije nacionalnog spomenika, kao i radovi koji su neophodni za osiguranje održivog funkcioniranja objekta, uz odobrenje federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje i uz stručni nadzor nadležne službe zaštite naslijeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine;

-          Potrebno je izraditi Program istraživačkih geomehaničkih radova i otkopavanja sondažne jame do dubine temelja, uz prethodno podupiranje zidova džamije;

-          Nakon dobijanja rezultata geomehaničkih istraživanja koji sadrže podatke o stabilnosti, nosivosti i geomehaničkim karakteristikama tla, podacima o dubini temeljenja, stanju temeljne konstrukcije nosivih zidova, te materijalizaciji, geometriji, način izrade temelja džamije, potrebno je izraditi Elaborat o statičko-konstruktivnom stanju nosivih zidova i mogućim načinima njihove sanacije;

-          Prilikom radova restauracije, konzervacije i sanacije objekata, neophodno je sačuvati izvorni izgled objekata, uz korištenje izvornih materijala, primjenjujući izvorne  metode obrade materijala i njihove ugradnje;

-          Izvršiti hitnu konzervaciju i restauraciju levhe.

IV

Stavljaju se van snage svi provedbeni i razvojni prostorno-planski akti u dijelu u kome su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.

V

Svako, a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i općinske službe, suzdržat će se od poduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu oštetiti nacionalni spomenik ili dovesti u pitanje njegovu zaštitu.

VI

Iznošenje levhe iz tačke I stav 3. ove odluke (u daljnjem tekstu: pokretno naslijeđe) iz Bosne i Hercegovine nije dopušteno.

Izuzetno od odredbe stava 1. ove tačke, dopušteno je privremeno iznošenje pokretnog naslijeđa iz Bosne i Hercegovine radi prezentacije ili konzervacije, ukoliko se utvrdi da konzervatorske radove nije moguće obaviti u Bosni i Hercegovini, odnosno ako se procijeni da se konzervacija u inozemstvu može izvršiti kvalitetnije, brže i jeftinije.

Odobrenje u smislu prethodnog stava daje Komisija, ukoliko bude nedvosmisleno utvrđeno da to neće ni na koji način ugroziti pokretno naslijeđe.

Komisija u svom odobrenju za privremeno iznošenje pokretnog naslijeđa iz Bosne i Hercegovine utvrđuje sve uvjete pod kojima se to iznošenje može izvesti, rok za povrat dobra u Bosnu i Hercegovinu, kao i zaduženja pojedinih organa i institucija za osiguranje tih uvjeta, te o tome obavještava Vladu Federacije, nadležnu službu sigurnosti, carinsku služba Bosne i Hercegovine i javnost.

VII

Ova odluka dostavit će se Vladi Federacije, federalnom ministarstvu nadležnom za prostorno uređenje, nadležnoj službi zaštite naslijeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine i općinskim organima uprave nadležnim za poslove urbanizma i katastra, radi provođenja mjera utvrđenih u tač.  II – VI ove odluke i nadležnom općinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VIII

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresiranim licima u prostorijama i na web stranici Komisije  (http://www.aneks8komisija.com.ba).

IX

Prema članu V stav 4. Aneksa 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

XI

Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u «Službenom glasniku BiH».

Ovu odluku Komisija  je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović i Ljiljana Ševo.

Broj: 06.1-02.3-71/10-5

10. februara 2010. godine                                                           

Sarajevo

Predsjedavajuća  Komisije

Ljiljana Ševo

O b r a z l o ž e n j e

I – UVOD

Na osnovi člana 2. stav 1. Zakona o provedbi odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljenog prema Aneksu 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8. Općeg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini,  kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», br. 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za dotično dobro podnesen zahtjev.

Medžlis Islamske zajednice Zavidovići podnio je, dana 19. februara 2007. godine, prijedlog/peticiju Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika za proglašenje Stare džamije u selu Rujnica, u općini Zavidovići, nacionalnim spomenikom BiH.

U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovi člana V Aneksa 8. i člana 35. Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je  pristupila provođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom. 

Izjava o značaju dobra

Stara džamija u Rujnici predstavlja karakterističan primjer narodne (vernakularne) gradnje muslimanskih objekata u razdoblju između dva svjetska rata. Na osnovi podataka o zakladi zemljišta i na osnovi sjećanja mještana, moguće je pretpostaviti da je džamija sagrađena 1934-1935 godine na mjestu starije drvene džamije koja je, prema sačuvanoj usmenoj tradiciji, dekomponirana, prevezena na volovskim kolima 1934. godine iz mjesta Kurtići (sadašnja općina Maglaj, Ozrenska padina) i rekomponirana u Rujnici. Smještena je u groblju u kome se nalazi nekoliko nišana sa natpisima iz 19. vijeka. Objekat nosi tipološke odlike najvećeg broja tradicionalnih bosanskohercegovačkih džamija – jednoprostorna građevina sa četverovodnim krovom i drvenom munarom. Predstavlja rijedak primjer džamija sa drvenom munarom kod kojih je izveden tzv. duboki prednji mahfil (mahfil koji pokriva 1/3 do 2/3 prostora za molitvu. Mahfil u džamiji u Rujnici se  na neuobičajen način produžava-superponira i iznad ulaznog prostora i ima ukupnu dubinu od 6,85 metara do istaka, a sa istakom za mujezina ima dubinu od cca 7,10 metara.

II – PRETHODNI POSTUPAK

U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju, izvršen je uvid u: 

-          podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji i drugoj vrsti radova na dobru, itd.;

-          historijsku, arhitektonsku i drugu dokumentarnu građu o dobru, koja je data u popisu korištenja dokumentacije u sklopu ove odluke.

Na osnovi uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Na osmom kilometru starog regionalnog puta koji povezuje Zavidoviće sa Maglajem, na cca 300 m jugozapadno od ušća rječice Rujnice u rijeku Bosnu, u pravcu istoka se odvaja lokalni asfaltni put, kojim se nakon 4 km stiže u selo Rujnicu. Graditeljska cjelina džamije u Rujnici je pozicionirana uz lokalni put sa njegove južne strane i nalazi se na prostoru označenom kao k.č. br. 1701, k.o. Rujnica, općina Zavidovići, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Historijski podaci

Pisanih podataka o gradnji džamija i mekteba u selima današnje zavidovićke općine nema, a kanun-name u kojima su objavljena uvakufljenja za izgradnju i izdržavanje džamija i mekteba uglavnom se odnose na monumentalne objekte, džamije i medrese, podignute u gradovima. Prvi pouzdani izvor o džamijama na području današnje zavidovićke općine su austrougarske topografske karte iz 1882. godine, a na kojima su označene džamije u sljedećim selima: Ribnica (Mujići), Osječani (Slivići), Gare, Perovići (Pašin Konak), Rujnica (Jolde), Junuzovići (Krčavine), Krivaja (Krajnići), Borovnica (Šehići).(1)   

Na osnovu elemenata u enterijeru džamija se može datirati u XIX vijek.

„Prema podacima „Anala“ Gazihusrevbegove biblioteke, knjiga V-VI, objavljena su i uvakufljenja i s područja zavidovićke općine, i to Frković Ibre Husejn iz Rujnice. Uvakufio je parcelu od 2 dun. i 570 m2 za džamiju, 30.07.1930. god...“(2)   

Prema podacima koji su dobijeni od strane Islamske zajednice Zavidovići, sadašnji objekat je sagrađen 1935. godina, na mjestu starije drvene džamije koja je prenesena iz mjesta Kurtići (sadašnja općina Maglaj, Ozrenska padina).

Prema podacima Odbora džamije Rujnica, nekadašnja džamija u Kurtićima, u podnožju planine Ozren, je bila sagrađena 1903. godine. Tu džamiju su sagradile porodice Mujanović, Mahmić i druge koje su živjele u tom selu, a gradnja je trajala 3 godine. Demontirana je 1933. godine, a godine 1934, prenesena je volovskim drvenim kolima iz Kurtića u Rujnicu. Prevoženje džamije su obavili stanovnici sela Jolda, Luka, Blizne, Husića i Kurtića.

Prema iskazu Kalabić Mustafe (rođenog 1929. godine), koji je bio odbornik džemata Rujnica, u džamiji Rujnica imamsku službu su obavljali: Imamović Salko, Hodžić Mustafa iz Karića, Imamović Huso, Kadrić Rašid, Sinanović Mehmed, Mujić Hasan iz Krčavina, Bećirević Husejn iz Željeznog Polja, Hadžić Sifet, a od 2008. imam je Bektaš Semir.

Prema sjećanjima Kalabić Mustafe, od prvobitne stare džamije u Kurtićima, sačuvana je samo drvena munara, a džamiju su pravili lokalni majstori, pravoslavci, iz Bijelog Polja-Grabovice iz općine Maglaj. Kamen korišten za zidanje džamije je izvađen iz lokalnog majdana Kamen Do (udaljenog svega nekoliko stotina metara od džamije), a drvena građa je dovezena iz Saone, općina Banovići. Prema navodima Kalabić Mustafe, pukotine na džamiji su se počele javljati još 1938-1940 godine. Voda u džamiju je uvedena 70-tih godina, a struja 60-tih godina 20. vijeka.

Prethodno navedeni podaci Islamske zajednice Zavidovići,  Odbora džamije Rujnica, kao i iskazi Kalabić Mustafe, nisu potvrđeni u pisanim izvorima ili pouzdanim historijskim informacijama.

2. Opis dobra

Džamija i mezarje sa 200-250 nišana su na parceli koja ima površinu od cca 3.943 m2  i koja sa svoje sjeverne strane graniči sa lokalnim putem. Teren parcele je u padu, od sjevera prema jugu, a sama džamija izgrađena je na udaljenosti  od cca 45 m, južno od puta.

Na udaljenosti od cca 20 metara južno od parcele k.č. broj 1701, k.o. Rujnica, na kojoj se nalaze stara džamija i mezarje, na parceli k.č. broj 1702, k.o. Rujnica, je 1998. godine izgrađena nova potkupolna džamija a do nje objekat u kojem je smješten mekteb, gasulhana i abdesthana.

Nakon izgradnje nove džamije, stara džamija se prestala upotrebljavati kao vjerski objekat. U augustu 2009. godine, prilikom vršenja uviđaja u stanje objekta, evidentirano je da se stara džamija koristi za potrebe skladištenja.

Stara džamija   

Džamija u Rujnici pripada  tipu džamija sa četverovodnim krovom i drvenom munarom. Sudeći po unutrašnjim ukrasima, džamija bi se mogla datirati na kraj XIX ili početak XX vijeka.

Gabaritne dimenzije džamije iznose cca 10,29 x 11,40 metara.

Konceptom prostorne organizacije, prizemlje džamije je riješeno kao dvoprostorno: sa ulaznim dijelom (unutrašnjih dimenzija cca 2,58 x 9,09 m) i centralnim molitvenim prostorom (unutrašnjih dimenzija cca 9,05 m x 6,92 m), dok je spratna etaža riješena u vidu izrazito dubokog prednjeg mahfila (dimenzija cca 9,85 x 6,85 m / širina x dubina). Popođeni tavan, kao i dva mobilna drvena kapka na tavanu (postavljena uz jugostočni, „mihrabski“ zid, a u vertikalnoj osovini prozora) ukazuje na zaključak da je i tavanski prostor, u posebnim prilikama, bio korišten u vrijeme namaza.

Ulazni dio prizemlja džamije (unutrašnjih dimenzija cca 2,58 x 9,09 m; svijetle-korisne visine od cca 200 cm) je zatvoren, sa bočnih strana, kamenim zidovima-antama (debljine zida je cca 60 cm), a sa čeone strane kamenim zidom (debljine cca 60 cm). U središtu čeonog zida, u nivou prizemlja, postavljena su drvena dvokrilna ulazna vrata u džamiju (cca 139 x 185 cm), a na rastojanju od cca 100 cm, od vrata,  sa svake strane, po jedan trokrilni prozor (cca 118 x 280 cm).

Sa bočnih strana, ulazni prostor je osvijetljen po jednim prozorom (vanjske zidarske mjere, cca 78 x 118 cm), postavljenim u zidnim antama. Zidarski otvori tih bočnih prozora su postavljeni na rastojanju od cca 220 cm(3) od ravni ulazne fasade. Uz sjeveroistočni zid ulaznog prostora je sagrađeno betonsko korito ( gabarita cca 53 x 200 cm; visine cca 30 cm i debljine stijenke korita od cca 10 cm), što govori o tome da je ulazni dio korišten i kao abdesthana, a uz jugozapadni zid je postavljeno jednokrako drveno stepenište (7 x 28/24 cm; širina kraka cca 89 cm; izvedeno od drvenih talpi), kojim se pristupa mahfilu.

Završna podna obloga ulaznog dijela je izvedena od cementne košuljice.

Iz ulaznog dijela se drvenim vratima, širine cca 131 cm, pristupa u centralni molitveni prostor (unutrašnjih dimenzija cca 9,05 m x 6,92 m). Korisna (svijetla) visina unutrašnjeg prostora, mjereno od poda džamije do stropa džamije iznosi cca  4, 35 m.

Centralni molitveni prostor je osvijetljen sa po 4 prozora, postavljena u dva reda na svakom perimetralnom zidu. Prozori (stolarskih mjera cca 64/103 cm) imaju vanjske zidarske mjere od cca 78/118 cm, a parapetna visina prozora u prizemlju centralnog molitvenog prostora iznosi cca 63 cm. Vanjski prozori su izvedeni sa demirima, koji su postavljeni sa unutrašnje strane, iza prozorskih krila.   

Prednji mahfil džamije dubine cca 6,85 metara, se, u nivou prizemlja, oslanja na dva drvena stupa (poprečnog presjeka cca 15x15 cm), postavljenim na međurazmaku od cca 287 cm. Svijetla visina na mahfilu iznosi cca 200 cm. 

Na etaži mahfila su postavljena 4 drvena stupa (poprečnog presjeka cca 15 x 15 cm), u dva reda: prvi red stupova postavljenih na međurazmaku od cca 289 cm, je superponiran poziciji stupova u prizemlju džamije, slijedi pravac granice mahfila; drugi red stupova je od prvog reda odmaknut za cca 340cm, a od sjeverozapadnog perimetralnog zida mahfila za cca 315 cm. Stubovi su odmaknuti cca 340 cm u od lateralnih-podužnih zidova mahfila. U osovini prednje granice mahfila je postavljen polueliptični istak za mujezina (dimenzije osovina elepse su cca 25 x 92 cm), a po  konturi mahfila je postavljena drvena ograda visine cca 50 cm.

Podovi u prizemlju, na mahfilu, kao i na tavanskom prostoru džamije su urađeni od drvenih dasaka (debljine cca 3 cm).

Na jugoistočnom zidu džamije nalazi se mihrab (8 cm/158 cm/ 278 cm; dubina istaka u odnosu na ravan zida prizemlja/širina/ visina) koji ima polukružni završetak. Mihrabska niša, u horizontalnom presjeku, ima eliptičan oblik (35 cm/101 cm/190 cm; dubina niše/širina/visina). Površina mihraba je bojena: niša je dekorisana vertikalnim obojenim trakama žute, oker, sijena, svijetloplave i sive boje, dok je dio mihraba iznad niše obojen svijetloplavom bojom kao pozadinom, na kojoj su naneseni motivi zvijezde i mjeseca  u svijetlosivoj boji, te biljna dekoracija u svijetlo-oker boji. Kruna mihraba je oivičena trakama širine 4-5 cm, obojenih oker, bijelom i zelenom bojom.

Jugozapadno od mihraba je mimber zidan od cigle( dimenzija 80 cm/225 cm/295 cm+120 cm; širina/dužina/visina do podija+postament i piramidalni dio). Sačinjavaju ga tri dijela: portal sa stepeništem i drvenom ogradom, gornji piramidalni dio (postament, 6-strana piramida i alem; ukupne visine cca 120 cm) postavljen na podiju i bočne trokutne površine koje se prostiru ispod ovoga dijela i ograde stepeništa.

Dekoracije u drvetu su primijenjene na mahfilu. Na vertikalnim sudarima dasaka ograde mahfila pojavljuju se izrezi u obliku kruga i srca, koji ogradama daju transparentnost. Ograda mahfila je bojena u alternacijama tamnozelene i bijele boje, dok se na stubovima koji nose mahfil, pojavljuju rezbarene geometrijske dekoracije, oblici krugova i trouglova, koje su dodatno naglašene bojenjem u nijanse oker, crvene, zelene, bijele i plave boje.

Zidovi u prizemlju džamije, debljine cca 60 cm, su izvedeni od tesanog kamena, dok su na etaži mahfila izvedeni tanji zidovi, debljine cca 15 cm, od bondručne konstrukcije: korištene su hrastove grede, dimenzija cca 15x15 cm, a kao ispuna je primjenjena šuplja opeka dimenzija cca 30x15x7 cm. Zidovi su malterisani samo u enterijeru objekta. Na vanjskoj strani kamenog zida, lica kamenih blokova su obrađena štokovanjem, a fuge su dersovane.

Sa mahfila se, preko strmog jednostrukog drvenog stepeništa (8 x 26/26 cm; širina kraka cca 70 cm; izvedeno od drvenih talpi), pozicioniranog na udaljenosti cca 74 cm od jugozapadnog lateralnog zida, odnosno na cca 350 cm od sjeverozapadnog-čeonog zida, pristupa tavanu. Ovo stepenište je opremljeno mobilnim drvenim kapkom koji odvaja prostor mahfila od tavana.

Konstrukcija drvenog krovišta koju čine rogovi (12x13 cm) postavljeni na međurazmacima od cca 90 cm i grebene grede oslanja se na podrožnice (rubnu gredu vjenčanicu i središnju podrožnicu). Podrožnice se oslanjaju na višestruke uspravne stolice (stupove cca 13x13 cm). Stupovi stolice su, na visini od cca 1,20-1,30 m (mjereno od poda tavana) ukrućeni sa kliještima 2x8/10 cm, a same stolice se oslanjaju na tri vezne grede (presjeka cca 16x16 cm), postavljene u podužnom pravcu. Unakrsno u odnosu na vezne grede, a sa njihove donje strane, pričvršćene su na osovinskim međurazmacima od cca 90 cm, stropne grede.

Na stropne grede položene u poprečnom pravcu (paralelno mihrabskom zidu), sa donje strane je postavljeno „šiše“: daske, širine cca 25-30 cm, su prikucane za stropne grede i postavljene „na sudar“, a uzdužni spojevi pokriveni profilisanim letvicama, a sa tavanske strane je prikucana daska colarica.

Na munaru se pristupa iz tavanskog prostora i penjući se preko 33 stepenika (visina stepenika je cca 25 cm) izlazi na šerefe tzv. munare sa pokrivenom galerijom.

Nosiva konstrukcija šerefe je sastavljena od 8 vertikalnih gredica presjeka cca 8x8 cm postavljenih na jednakim međurazmacima. Podnica šerefe je napravljena od talpi (5x24 cm/debljina x širina), koje su postavljene uz drvene stijenke zidova šerefe, a oslonjene na nosive stupove munare. Plašt šerefe, a i munare je urađen na način da su horizontalne drvene prečke (presjeka cca 3x8 cm) prikucane za vertikalne stupove, a na prečke su prikucane vertikalno postavljene daske. U stranicama šerefe na visini od cca 80 cm mjereno od podnice šerefe, iskruženi su prozorski otvori za polukružnim završecima, na koje su postavljeni mobilni prozorski kapci.

            Srednji drveni jarbol izveden je od drvenog trupca kružnog presjeka koji ima približan dijametar 14 cm. Vertikalna konstrukcija munare je izvedena od 8 drvenih rubnih stupova poprečnog presjeka 11x11 cm (vanjsko rastojanje dvije nasuprotne stranice 8-ugaonika iznosi cca 148 cm, a svijetlo rastojanje jarbola od rubnih stupova munare iznosi cca 57 cm. Vertikalna konstrukcija munare oslonjena je na podnicu izrađenu u formi drvenog roštilja: tri horizontalne grede (presjeka 16x20 cm), postavljene paralelno pravcu ulaz-mihrab, su  vezane tesarskom vezom na preklop sa zasjekom, sa dvije horizontalne grede (presjeka 16x20 cm). Na taj način, svaki od 8 nosivih stupova munare je oslonjen na jednu od greda roštilja. Roštilj je oslonjen i fiksiran za grede tavanice.

Levha

U džamiji se i danas čuva levha rađena na papiru dobrano oštećena vlagom. Mastilo na levhi je na pojedinim mjestima razliveno a dijelovi levhe su uništeni zbog uticaja vlage. Levha je dimenzija 46,5x40 cm podijeljena na četiri jednaka polja unutar kojih su različitom bojom mastila zapisani različiti tekstovi sulus stilom arapskog pisma. Na levhi nema potpisa autora ali postoji godina izrade levhe. Levha je iz 1923/24. godine što znači da je i ona zajedno sa džamijom donesena iz sela Kurtići.

-          U gornjem desnom uglu koji je u najlošijem stanju je zapisan ljubičastim mastilom zadnji ajet 71. Kur'anske sure.

رب اغفر لي و لوالدي و لمن دخل بيتي مؤمنا و للمؤمنين و المؤمنات و لا تزد الظالمين الا تبارا

Gospodaru moj, oprosti meni, i roditeljima mojim, i onome koji kao vjernik u dom moj uđe, i vjernicima i vjernicama, a nasilnicima samo propast povećaj!

-          U gornjem lijevom uglu je crvenim mastilom u tri reda zapisan ovaj tekst:

يا مالك الملك نجني من المهالك انت الابدي الباقي و كل شيء

O Vladaru kraljevstva, zaštiti me od pogibelji i zaštiti me od svega, Ti si Prvi i Vječni!

-          U donjem desnom uglu je crvenim mastilom zapisan dio 87. ajeta 21. Kur'anske sure.

لا اله الا انت سبحانك اني كنت من الظالمين 1342

Nema boga, osim Tebe, hvaljen neka si, a ja sam se zaista ogriješio prema sebi! 1342 (1923/24)

-          U donjem lijevom uglu smeđim mastilom je zapisan ovaj tekst:

يا حضرت محمد عليه السالم

Muhammed, mir s njim.

Mezaristan uz džamiju

U džamijskom mezaristanu je ukupno oko stotinjak nišana, od kojih je većina novije dobi. Među njima je i petnaest starijih nišana:

1. Muški nišan sa glat turbanom, dimenzija 17x15,5x78 cm na kojem je natpis na arapskom jeziku.

هو الخلاق الباقي المرحوم المغفور المحتاج الي رحمة الله عليه حسين ابن عبد الله روحيجون الله رضاسيجون الفاتجة سنة 1315

On je Vječni Tvorac. Pomilovani i oprošteni, potrebni milosti Božje Husejn, sin Abdulaha. Fatiha za njegovu dušu i Božje zadovoljstvo. Godina 1315 (1897/98).

2. Muški nišan sa turbanom u gužve, dimenzija 16x15,5x80 cm sa jednostavnim natpisom na arapskom jeziku.

المرحوم المحتاج الي رحمة رب الغفار عبد الله اغا 1292

Pomilovani o potrebni milosti Gospodara koji prašta Abdulah-aga. 1292 (1875/76).

3. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 14x14x62 cm, bez natpisa.

4. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 14x11x48 cm, bez natpisa.

5. Nišan sa glatkim turbanom dimenzija 12,5x12,5x45 cm, bez natpisa.

6. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 15x14x82 cm, sa natpisom napisanim arebicom.

مرحوم حسن ابن حسين ومه روو يه سنة 1359 -1940

Pomilovani Hasan, sin Husejna umro je 1359 – 1940. godine.

7. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 14,5x14,5x62 cm, bez natpisa.

8. Nišan sa ženskom kapom dimenzija 11x11x72 cm sa natpisom napisanim arebicom (naš jezik, arapsko pismo).

مرحوما تيفا بنت اودو ... 14.4.1940

Merhuma Tifa, kći Avde … 14.4.1940.

9. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 16x12x60 cm, bez natpisa.

10. Nišan sa ženskom kapom dimenzija 14,5x13x59 cm, bez natpisa.

11. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 15x13x60 cm, bez natpisa.

12. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 16x16x80 cm, bez natpisa.

13. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 15x13x60 cm, polegnut, utonuo u zemlju, bez natpisa.

14. Oštećen muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 14x11x62 cm, bez natpisa.

15. Muški nišan sa turbanom u gužve dimenzija 17x17x90 cm, bez natpisa.

3. Dosadašnja zakonska zaštita

Dobro nije bilo evidentirano, niti upisano u Registar spomenika.(4)   

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

Nema dostupnih podataka o vršenju konzervatorsko-restauratorskih radova.

Dvije čelične sajle (dijametra cca 20 mm), postavljene u podnožju bondručnog zida (u donju horizontalnu gredu bondručne konstrukcije), povezuju, tj. „utežu“ silom zatezanja, mihrabski zid za zidom koji razdvaja centralni molitveni prostor od ulaznog dijela. Ove čelične zatege su očito rezultat namjere da se zaustavi pomjeranje jugiostočnog bondručnog zida prema vani.

Prema iskazu Kalabić Mustafe (rođenog 1929. godine), koji je bio odbornik džemata Rujnica, godine 2007. je rađena drenaža oko objekta i tada je ustanovljeno da je objekat veoma plitko temeljen. Istovremeno je izvršeno i prepokrivanje džamije crijepom.

5. Sadašnje stanje dobra

Stanje objekta džamije je relativno loše. Objekat  nije u funkciji od 1988. godine i nalazi se u zapuštenom stanju. To se naročito odnosi na unutrašnjost džamije jer je objekat pretvoren u skladišni prostor. 

Ono što najviše ugrožava objekat jesu veoma izražene konstruktivne pukotine na svim uglovima vanjskih zidova, a koje je potrebno što hitnije sanirati. Osim toga, vidljivo je razdvajanje spoja zidova na spratu, na istočnom uglu objekta.

Podatak da su temelji džamije izvedeni plitko, u zoni smrzavanja, da je tlo od ilovače, kao i činjenica da na svim uglovima objekta postoje izvedene olučne vertikale iz kojih prikupljena atmosferska voda sa krova permanentno podlokava plitke temelje, upućuje na mogući zaključak zašto je došlo do slijeganja objekta na njegova sva četiri ugla, te pojavu kosih konstruktivnih pukotina cijelom debljinom prizemnih kamenih zidova.

Zidovi i podovi spratne etaže, kao i krovna konstrukcija su suhi a dobro je stanje i drvene stolarije.Levhi je hitno potrebna konzervacija i restauracija.

III – ZAKLJUČAK

Primjenjujući Kriterije za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom (“Službeni glasnik BiH”, br. 33/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijima:

A.         Vremensko određenje (dobra nastala od prahistorije do 1960. godine) 

C.         Umjetnička i estetska vrijednost

i.          Vrijednost detalja

ii.          Kvalitet obrade

iii.         Proporcije

F.         Simbolička vrijednost

i.          Ontološka vrijednost

ii.          Sakralna vrijednost

iii.         Tradicionalna vrijednost

iv.         Vezanost za rituale ili obrede

v.          Značaj za identitet grupe ljudi

G.         Ambijentalna vrijednost

i.          Objekat ili skup objekata je dio cjeline ili područja

H.         Izvornost

i.          Namjena i upotreba

ii.          Tradicija i tehnike

iii.         Položaj i smještaj u prostoru,

iv.         Duh i osjećanja

v.          Drugi unutarnji i vanjski činitelji

I.          Jedinstvenost i reprezentativnost

i.          Jedinstven ili rijedak primjerak određenog tipa ili stila

J.         Cjelovitost (cjeline, područja, zbirke)

i.          Zaokruženost (kompletnost)

Sastavni dio ove odluke su:

-          Kopija katastarskog plana, razmjera 1:2500, br. plana 5,  k.č. br. 1701, k.o. Rujnica, Općina Zavidovići, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina; Izdala Služba za upravu geodetskih, imovinsko-pravnih poslova i urbanizma, Općina Zavidovići, dana 24.08.2009. godine;

-          Prepis dijela posjedovnog lista br. 527 (za kat. parcele 1960, u vlasništvu Vakufa džamije Rujnica), k.o. Rujnica, Općina Zavidovići, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina; Izdala Služba za upravu geodetskih, imovinsko pravnih poslova i urbanizma, Općina Zavidovići, dana 24.08.2009. godine;

-          Fotodokumentacija:

-         fotografije postojećeg stanja Graditeljska cjelina stare džamije u selu Rujnica kod Zavidovića snimljene su 24. augusta 2009. godine; fotografirao: arh. Emir Softić (fotografirano digitalnim fotoaparatom FujiFilm FinePix S8100fd);

-          Tehnička dokumentacija:

-         Tehnički snimci stare džamije u selu Rujnica kod Zavidovića; dana 24. augusta 2009. godine mjerio i uradio skice tehničkih snimaka postojećeg stanja arhitekta Emir Softić.

Korištena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja Graditeljska cjelina stare džamije u selu Rujnica kod Zavidovića nacionalnim spomenikom BiH, korištena je sljedeća literatura:

1999.    Bećirbegović, Madžida (1999), Džamije sa drvenom munarom u Bosni i Hercegovini, Sarajevo.

1999.    Mujkić, Jusuf H. (1999), Zavidovići kroz historiju: društveno-ekonomski i kulturni razvoj područja zavidovićke općine od polovine XV do kraja XX vijeka, Zavidovići.

Podaci Medžlisa Islamske zajednice Zavidovići.

(1)  Jusuf Mujkić, knjiga 1, str. 48.

(2)  Jusuf Mujkić, knjiga 1, str. 48, fusnota 57.

(3)  mjereno izvana

(4) Dopis Zavoda za zaštitu spomenika pri Federalnom ministarstvu kulture i sporta, br. 07-40-4-3323-1/09, od 01.09.2009. godine, upućen Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika.