Status spomenika -> Nacionalni spomenik
Objavljeno u "Službenom glasniku BiH", broj 36/09.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 20. do 26. januara 2009. godine, donijela je
O D L U K U
I
Mjesto i ostaci graditeljske cjeline Trzanske (Alibegova, džamija na Trznju) džamije sa haremom u Žepču proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).
Nacionalni spomenik se nalazi na prostoru označenom kao k.č. 132, posjedovni list broj 116, k.o. Žepče, opština Žepče, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.
Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika ustanovljene prema Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Federacije BiH” br. 2/02, 27/02, 6/04 i 51/07).
II
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Vlada Federacije) dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju, restauraciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
III
Radi trajne zaštite nacionalnog spomenika, utvrđuju se sljedeće mjere zaštite koje se odnose na prostor definiran u tački I stav 2 ove odluke:
Mjesto i ostaci Trzanske džamije:
- dozvoljena je izgradnja objekta džamije na izvornoj lokaciji uz zadržavanje izvornih proporcijskih odnosa objekta, prema stanju prije njegovog rušenja, uz upotrebu novih materijala i metoda građenja i uz projekat odobren od strane federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje (u daljem tekstu: nadležno ministarstvo) i stručno nadziranje nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nadležna služba zaštite);
- prilikom izgradnje novog objekta džamije dozvoljeno je interpoliranje novih sadržaja (abdesthana) u skladu sa potrebama vlasnika objekta, vodeći računa o očuvanju cjeline harema džamije i adekvatnoj prezentaciji sačuvanih nišana u haremu džamije;
- svi originalni fragmenti izvornog objekta džamije, kao i fragmenti nišana koji su pronađeni i sakupljeni na lokaciji ili na nekom drugom mjestu, a na koje su odvezeni nakon rušenja objekta, biće registrovani i snimljeni. Sve originalne fragmente je potrebno na odgovarajući način konzervisati i prezentovati u sklopu graditeljske cjeline.
Harem Trzanske džamije:
- izvršiti konzervatorsko-restauratorske radove na nišanima u sklopu graditeljske cjeline, uz odobrenje nadležnog ministarstva i uz stručno nadziranje nadležne službe zaštite. Svi nišani za koje nije moguće utvrditi kojem periodu pripadaju, trebaju, nakon odgovarajuće konzervacije, da budu prezentovani na odgovarajući način;
- eventualna interpolacija novog objekta mora biti u potpunosti podređena potrebi odgovarajuće zaštite i prezentacije zaštićenog harema;
- za oštećene nišane u haremu džamije potrebno je izraditi projekat konzervacije i restauracije te izvršiti njihovu konzervaciju i restauraciju.
Na svim susjednim parcelama koje graniče sa zaštićenim prostorom, dopušta se rekonstrukcija postojećih objekata uz zadržavanje postojećih gabarita i visina. Moguća je interpolacija stambenih objekata najveće dopuštene spratnosti P+1, odnosno najveće dopuštene visine od cca 6,50 m do krovnog vijenca.
IV
Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su suprotni odredbama ove odluke.
V
Svako, a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i opštinske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili da dovedu u pitanje njegovu zaštitu.
VI
Ova odluka dostaviće se Vladi Federacije, nadležnom ministarstvu, nadležnoj službi zaštite, opštinskom organu uprave nadležnom za poslove urbanizma i katastra, radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - V ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.
VII
Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web-stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).
VIII
Shodno članu V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.
IX
Ova odluka stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u «Službenom glasniku BiH».
Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović i Ljiljana Ševo.
Broj: 07.1-02-40/09-8
22. januara 2009. godine
Sarajevo
Predsjedavajući Komisije
Dubravko Lovrenović
O b r a z l o ž e nj e
I – UVOD
Na osnovu člana 2 stav 1 Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, ustanovljene prema Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH», broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za što ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za navedeno dobro podnesen zahtjev.
Komisija je, dana 15.08.2008. godine, primila peticiju/prijedlog Medžlisa Islamske zajednice Žepče za proglašenje Trzanske/Alibegove džamije u Žepču nacionalnim spomenikom.
U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V Aneksa 8 i člana 35 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
Izjava o značaju dobra
Alibegova džamija na Trznju predstavljala je jedinu potkupolnu džamiju u Žepču. Graditeljska cjelina Trzanske (Alibegove, džamije na Trznju) se sastoji od džamije i harema - omanjeg mezaristana sa dvadesetak nišana. Najstariji nišan je iz hidžr. 1266 (1850.) godine, dok su ostali nišani novijeg datuma.
Nema pisanih podataka niti se zna kada je sagrađena ova džamija. Za pretpostaviti je da je prvobitna građevina sagrađena u periodu 17 – 18 vijeka, kada Žepče doživljava procvat. Iako je kroz svoju istoriju Trzanska džamija obnavljana više puta i mijenjala svoj izgled, prva prepoznatljiva obnova džamije je izvršena krajem 19. vijeka, za vrijeme austrougarske uprave. Na starim fotografijama može se vidjeti da je džamija bila jednoprostorna potkupolna građevina, sa glavnim molitvenim prostorom, kamenom munarom prislonjenom uz džamijski zid i trijemom, koji je tokom vremena mijenjao svoj izgled i strukuru. Bila je malterisana i bijelo bojena.
Džamija je srušena u ratu 1993. godine.
II – PRETHODNI POSTUPAK
U postupku koji je prethodio donošenju konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom, izvršen je uvid u:
- dokumentaciju o lokaciji imovine (kopiju katastarskog plana),
- podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući opis i fotografije,
- istorijsku, arhitektonsku i drugu dokumentarnu građu o dobru.
Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno je sljedeće:
1. Podaci o dobru
Lokacija
Mjesto i ostaci graditeljske cjeline Trzanske (Alibegove, džamije na Trznju) džamije, se nalazi na lokaciji označenoj kao k.č. broj 132, opština Žepče.
Istorijski podaci
Period od dolaska Osmanlija pa do kraja 18. vijeka, kada nastaje zastoj i opadanje važnosti, najznačajniji je za razvoj naselja. Dolaskom Austrougarske monarhije krajem 19. vijeka situacija se nije bitnije promijenila. Ovakav razvoj naselja uslovljen je njegovim položajem – van raskršća važnijih puteva.
Nema pisanih podataka niti se zna kada je sagrađena ova džamija. Period izgradnje prvobitne građevine džamije nije moguće utvrditi niti prema njenim arhitektonskim karakteristikama vidljivim na fotografijama prije rušenja, jer je ovakav izgled džamija dobila nakon intervencija u austrougarskom periodu. Za pretpostaviti je da je prvobitna građevina sagrađena u periodu 17 – 18 vijeka, kada Žepče doživljava procvat.
Iako je kroz svoju istoriju Trzanska džamija obnavljana više puta, prva prepoznatljiva obnova džamije je izvršena krajem 19. vijeka, za vrijeme austrougarske uprave, prilikom koje je izvršena obnova zidova džamije i tambura, na način da su ostaci kamenih zidova džamije, rađeni od lokalnog kamena krečnjaka karakteristične tamne boje i nešto lošijeg kvaliteta, nadograđeni ciglom austrijskog formata. Cjelokupan tambur je bio nanovo izgrađen od cigle.
Na starim fotografijama vidljivo je da je džamija prvobitno imala drveni otvoreni trijem koji je naknadnim intervencijama zatvoren i nešto povišen. Izgradnja otvorenog trijema sa tri betonske kupolice postavljene na četiri betonska stuba međusobno povezana naglašenim prelomljenim lukovima sa ispunom rađenom u fasadnoj cigli izvršena je 80-tih godina 20. vijeka. Džamijski trijem je bio prislonjen uz zid džamije.
Džamija je srušena u ratu 1993. godine.
Ostaci džamije – tri zida u punoj visini i tambur džamije i vanjski trijem su bili očuvani na lokalitetu do septembra 2008. godine kada je Medžlis Islamske zajednice u Žepču pristupio njihovom rušenju i raščišćavanju u cilju pripreme za obnovu džamije.
2. Opis dobra
Graditeljska cjelina se sastojala od džamije i harema sa nišanima.
Alibegova džamija na Trznju predstavljala je jedinu potkupolnu džamiju u Žepču.
Jedini raspoloživi podaci na temelju kojih možemo svjedočiti o ranijem izgledu džamije, su stare fotografije.
Tokom istorije džamija je mijenjala svoj izgled. Na starim fotografijama može se vidjeti da je džamija bila jednoprostorna potkupolna građevina, sa glavnim molitvenim prostorom, kamenom munarom prislonjenom uz džamijski zid i trijemom, koji je tokom vremena mijenjao svoj izgled i strukuru. Bila je malterisana i bijelo bojena. Podaci o unutrašnjem izgledu džamije nisu dostupni.
Vanjski gabariti glavnog kubusa džamije su 11x11 m, dok je dubina trijema iznosila 3 metra.
Jedinstveni molitveni prostor džamije je iznutra vizuelno bio naglašen lukovima rađenim od cigle austrijskog formata koji su tvorili prelaz iz kvadratne forme tijela džamije u osmougaonu formu tambura. Prema fotografijama ostataka džamije prije rušenja u septembru 2008. godine, vidljivo je da je unutrašnjost bila malterisana i bijelo bojena. Od svih arhitektonskih elemenata vidljivi su bili jedino ostaci mihraba za koji je pretrpio promjene izgleda tokom intervencija na džamiji u austrougarskom periodu. Donja zona mihraba i mihrapska niša su bili rađeni od kamena dok je gornja zona, sa naglašenim okvirom mihraba, rađena od cigle austrijskog formata. Završetak mihrapske niše je bio rađen takođe od cigle sa prepustima redova i čeonim završetkom u vidu blago opečnog prelomljenog luka, iznad kojeg se nalazila niša za ploču natpisa. Cjelokupan prostorni element mihraba je bio naglašen završetkom u vidu stranica krova konkavnog oblika.
Munara je bila smještena na jugozapadnoj strani objekta. Baza munare je bila četverougaona, prislonjena uz džamijski zid u njegovoj punoj visini, do kote 8 m. Četverougaoni prelaz u tijelo munare, nešto manjih dimenzija od baze munare, je bio visine skoro do završetka tambura džamije. Iznad njega se nalazio plitki kupasti prelazni dio, koji se svojim završetkom poklapao sa vijencem kupole. Visina munare do alema je bila 19 m. Samo tijelo munare je bilo kružnog presjeka. Šerefe munare je bilo naglašeno kamenom čašicom, dok je metalna ograda bila od kovanog gvožđa. Munara se završavala alemom.
Oktogonalni tambur, visine 1 m sa stranicama dužine 4 m, činio je bazu kupole. Tjeme kupole, mjereno do alema je bilo na apsolutnoj koti 13 m. Nije poznat materijal od kojeg je kupola bila sagrađena, dok se jedino sa starih fotografija vanjskog izgleda džamije može vidjeti da je bila prektivena olovnim limom.
Prozori prvog horizontalnog nivoa, po dva na svakoj stranici kubusa džamije, su bili pravougaoni, nešto izduženi i sa demirima sa vanjske strane. Prozori gornje zone, po jedan na svakoj stranici kubusa džamije, su bili manjih dimenzija sa polukružnim završetkom. Prozori na tamburu, smješteni u osi četiri osnovne stranice tambura su bili kružni.
Džamija je izvana bila malterisana sa vidljivim kamenim postamentom u visini od oko 0,5 m. Kameni postament je bio nešto viši na bazi munare i iznosio je oko 1 m.
U groblju uz džamiju među starije nišane spadao je nišan Kapetanović (kapudan-zade) Mahmud-bega, sina Hadži Mustafa-agina, umrlog hidžr. 1280 (1863.) godine, dok su ostali nišani novijeg datuma (Mujezinović, 1998., str. 249).
Medžlis Islamske vjerske zajednice Žepče je, 2008. godine, naložila i izradu projekta rekonstrukcije i dogradnje Trzanske džamije u Žepču. Ovim projektom je predviđena izgradnja potpuno novog objekta na mjestu porušene džamije sa vanjskim gabaritima džamije kakvih je bila prije rušenja. U tlocrtu, objekat bi bio podijeljen na dvije cjeline: ulazni dio otvorenog trijema i glavni molitveni prostor. Ulazni dio - desno i lijevo od centralno smještenog ulaza predviđen je prostor abdesthana sa sanitarijama predviđen kao poseban objekat, smješten lijevo od ulaza, vizuelno tretiran kao produžetak trijema džamije. Prema projektu predviđeno je da novi objekat džamije bude izveden u vidu skeletne konstrukcije (AB serklaži i grede) sa ispunom od opeka-bloka.
Uz srušenu Ali-begovu džamiju u Žepču nalazi se omanji mezaristan sa dvadesetak nišana. Dio tih nišana je prelomljen ili izvaljen iz zemlje i razbacan je po lokalitetu mezaristana.
1. Ženski nišan bez natpisa čije su dimenzije 14x13 cm, a visina mu je 68 cm.
2. Nišan u obliku stele, bez natpisa, dimenzija 18x12x42 cm.
3. Nišan bez natpisa, kvadratne osnovice, dimenzija 15x15 cm i visine 46 cm.
4. Ženski nišan utonuo u zemlju, bez natpisa, čije su dimenzije 15x12 cm, a visina mu je 50 cm.
5. Mali ženski nišan, potonuo u zemlju, bez natpisa, dimenzija 12x12x40 cm.
6. Mali muški nišan sa turbanom, kvadratne osnovice 10x10 cm i visine 36 cm. Na nišanu nema natpisa.
7. Nišan u obliku stele, dimenzija 20x8x63 cm, sa natpisom u prozi na arapskom jeziku.
لا اله الا الله محمد رسول الله المرحومة و المغفورة المحتاجة الي رحمة ربه الغفور امة بنت صالح غفر الله لهما و لوالديهما رضاء لله الفاتحة سنة 266 ج
Nema Boga osim Boga, Muhammed je poslanim Božiji. Pomilovana i oproštena, potrebita milosti Gospodara svoga koji prašta Ema, kćerka Saliha, Bog im oboma oprostio i njihovim roditeljima. Za Božije zadovoljstvo proučite Fatihu. Godina 1266, džumadel ula (mart, april 1850).
8. Nišan u obliku stele, dimenzija 14x6x50 cm, sa natpisom u prozi na turskom i arapskom jeziku. Tarih je isklesan sitnim nesh pismom što ga čini teško čitljivim.
لا اله الا الله محمد رسول الله ................... بو ستان جان مقام حنت اولان مرحومه مليحه بنت عثمان .... غفر الله لهما و لوالديهما و لمن احسن اليهما الفاتحة مات (ت) في اليوم اثنان و االعشرين شهر ربيع الاخر سنة 1267
Nema boga osim Boga, Muhammed je poslanik Božiji. ……………dženetski vrt neka bude mjesto za njenu dušu. Pomilovana Meliha, kćerka Osmana … Bog im oprostio, njima, njihovim roditeljima i onome ko im prouči Fatihu. Umrla je 22. rebiul-ahira 1267 (24.02.1851) godine.
9. Muški nišan sa turbanom u gužve, bez natpisa, kvadratne osnovice 14x14 cm i visine 90 cm.
10. Nišan dimenzija 14x9x36 cm čiji je vrh odvaljen sa tarihom na arapskom jeziku napisanim sulus stilom arapskog pisma.
المرحوم والمغفور طوبحي زاده عثمان بك بن حسن اغا روح شريفه فاتحة سنة 1272
Pomilovani i oprošteni Topčić Osman-beg, sin Hasan-age. Časnoj duši proučite Fatihu. Godina 1272 (1855/56).
11. Muški nišan sa turbanom u gužve pravougaone osnovice 16x12 cm i visine 93 cm sa natpisom na arapskom jezike.
هو المرحوم و المغفور قبودان زاده محمود بك بن حاجي مصطفي غفر الله له و لوالديه و حسنه الفاتحة سنة 1280
On. Pomilovani i oprošteni Kapetanović Mahmud-beg, sin hadži Mustafe, Bog oprostio njemu i njegovim roditeljima. Fatiha. Godina 1280 (1863/64).
12. Izvaljen muški nišan sa turbanom pravougaone osnovice 15x14 cm i visine 90 cm sa natpisom na arapskom jezike.
هو الحي الباقي المرحوم و المغفور عمر بن حسن غفر الله له و حسنه الفاتحة سنة 1271
On je Živi i Vječni. Pomilovani i oprošteni Omer, sin Hasana, Bog mu oprostio. Fatiha. Godina 1271 (1854/55).
13. Izvaljen muški nišan sa turbanom pravougaone osnovice 16x15 cm i visine 80 cm sa natpisom na arapskom jeziku.
هو الحي الباقي المرحوم و المغفور مصطفي افندي بن ابراهيم لروحه الفاتحة سنة 1269
On je Živi i Vječni. Pomilovani i oprošteni Mustafa-efendija, sin Ibrahima. Fatiha za njegovu dušu. Godina 1269 (1852/53).
14. Nišan u obliku stele čije su dimenzije 20x9x78 cm, prelomljen leži na zemlji. Tarih na arapskom jeziku je napisan neshi pismom.
المرحومة و المغفورة لها المحتاجة الي رحمة ربه الغفور كلثومة بن محمد غفر الله لها و لوالديها رضاء لله الفاتحة سنة 1260 في 15 ن
Pomilovana i oproštena, potrebna milosti Gospodara svoga koji prašta Kulsum, kčerka (u arapskom tekstu je upotrebljena riječ „bin“ – sin, op. prevodioca) Muhammeda, Bog oprostio njoj i njenim roditeljima. Za Božije zadovoljstvo proučite Fatihu. Godina 1260, 15 ramazan (28.9.1844).
15. Muški nišan sa turbanom u gužve, bez natpisa ima dimenzije osnovice 13x12 cm i visinu 60 cm. Nišan leži prelomljen na zemlji.
16. Nišan, vjerovatno nožni, leži na zemlji, bez natpisa sa dimenzijama 12x12x62 cm.
17. Nišan sa odvaljenim turbanom leži na zemlji. Nišan ima pravougaonu osnovicu 13x12 cm i visinu 50cm. Ispod lijepo isklesane hadžijske trake je napisana godina s desna na lijevo iako se brojevi u arapskom pišu s lijeva na desno. Ispod godine je napisan tarih na arapskom jeziku u pet oivičenih polja.
مرحوم و مغفور له عثمان ابن عمر غفر الله و لولاديه الفاتحة 1187
1187 (1773/74). Pomilovani i oprošteni Osman, sin Omera, Bog oprostio njemu i njegovim roditeljima. El-Fatiha.
18. Odvaljeni turban u vodoravne gužve leži na zemlji. Obim turbana je 85 cm a visina 40 cm.
19. Odvaljeni i prelomljen turban u gužve leži na zemlji. Obim turbana je 69 cm a visina 27 cm.
20. Nišan u obliku stele čije su dimenzije 17x8x50 cm, prelomljen leži na zemlji, bez natpisa.
21. Odvaljeni turban u gužve leži na zemlji. Obim turbana je 97 cm a visina 57 cm.
22. Oštećen nišan u obliku stele čije su dimenzije 20x17x53 cm, bez natpisa.
23. Muški turban sa turbanom u gužve čija je prednja strana oštećena ima dimenzije 13x13x60 cm. Nišan nema natpisa.
24. Nišan u obliku stele čije su dimenzije 19x20x40 cm, bez natpisa.
25. Muški nišan sa turbanom u gužve, bez natpisa, ima dimenzije osnovice 15x13 cm i visinu 54 cm. Nišan leži prelomljen na zemlji.
3. Dosadašnja zakonska zaštita
Prema podacima dostavljenim iz Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta Trzanska džamija u Žepču je bila evidentirana ali nije bila zaštićena od strane Zavoda.
4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi
Podaci o dosadašnjim konzervatorsko-restauratorskim radovima nisu dostupni.
5. Sadašnje stanje dobra
Prilikom uvida u sadašnje stanje lokaliteta, evidentirano je da su završeni radovi na betoniranju temelja džamije i postavljena armatura za betoniranje baze munare. Takođe je izvršeno betoniranje temelja dodatnog objekta čija je namjena planirana za abdesthanu. Na lokalitetu se mogu naći ulomci džamije kao i ostaci dijelova nišana. Skladištenje novog građevinskog materijala – opeka-blokova je formirano na zapadnom dijelu lokaliteta u neposrednoj blizini ostataka nekoliko nišana.
III – ZAKLJUČAK
Primjenjujući Kriterijume za proglašenje dobara nacionalnim spomenikom («Službeni glasnik BiH» br. 32/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:
A. Vremensko određenje
E. Simbolička vrijednost
ii. sakralna vrijednost,
iv. vezanost za rituale ili obrede,
v. značaj za identitet grupe ljudi.
Sastavni dio ove odluke su:
- kopija geodetske podloge,
- Idejni projekat rekonstrukcije i dogradnje džamije u Žepču,
- foto-dokumentacija Komisije snimljena u septembru 2008. godine.
Korišćena literatura
1998. Mujezinović, Mehmed, Islamska epigrafika u BiH, knjiga II – Istočna i Centralna Bosna, Sarajevo, 1998.
2000. Ayverdi, Ekrem hakki, Avrupa'da Osmanly Mimari Eserleri, Yugoslavya, II (kitap 3), Istanbul, 2000.
|
