Status spomenika -> Nacionalni spomenik

            Objavljeno u "Službenom glasniku BiH", broj 3/08. 

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 22. do 28. maja 2007. godine je donijela 

O D L U K U

I

Graditeljska cjelina – Hadžimuratovića Daire (Velike Daire) u Sarajevu proglašava se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).

Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji koja obuhvata k.č. broj 712 (novi premjer) što odgovara k.č. br. 24, 25, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61 i 62, mahala XXI (stari premjer) vlasništvo Opštine Stari grad Sarajevo, k.o. Sarajevo I, Opština Stari grad Sarajevo, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Na nacionalni spomenik primjenjuju se mjere zaštite i rehabilitacije utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika uspostavljene prema Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (»Službene novine Federacije BiH«, br. 2/02, 27/02 i 6/04).

II

 Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Vlada Federacije) dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, restauraciju, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.

III

Radi trajne zaštite dobra utvrđuju se sljedeće mjere zaštite, koje se odnose na lokaciju iz tačke I stav 2 ove odluke:

- Zabrana izvođenja bilo kakvih radova na objektima koji čine graditeljsku cjelinu, osim konzervatorsko-restauratorskih radova, uključujući one čiji je cilj prezentacija nacionalnog spomenika, uz odobrenje federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje (u daljem tekstu: nadležno ministarstvo) i uz stručno nadziranje nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nadležna služba zaštite);

Vlada Federacije dužna je da posebno obezbijedi sprovođenje sljedećih mjera:

- Raščišćavanje nacionalnog spomenika od otpada i samoniklog rastinja,

- Hitnu sanaciju krovne konstrukcije i pokrova,

- Izradu projekta restauracije,

- Istraživački, pripremni, kao i radovi na restauraciji nacionalnog spomenika moraju biti izvedeni prema projektu odobrenom od strane nadležnog ministarstva i uz stalni stručni nadzor nadležne službe zaštite.

IV

Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.

V

Svako a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i opštinske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.

VI

Ova odluka dostaviće se Vladi Federacije, nadležnom ministarstvu, nadležnoj službi zaštite i opštinskom organu uprave nadležnom za poslove urbanizma i katastra, radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - V ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.

VII

Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom, koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web-strani Komisije  (http://www.aneks8komisija.com.ba).

VIII

Shodno članu V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.

IX

Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objaviće se u »Službenom glasniku BiH«.

Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.

     Predsjedavajući Komisije

 Dubravko Lovrenović

Broj: 09-02-207/06-8                                                      

23. maja 2007. godine

Sarajevo                                                                                             

O b r a z l o ž e n j e

I – UVOD

Na osnovu člana 2 stav 1 Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene prema Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, »nacionalni spomenik« je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom, shodno članovima V i VI Aneksa 8, Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine (»Službeni glasnik BiH«, broj 33/02), sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za šta ne postoji vremensko ograničenje i bez obzira da li je za dotično dobro podnesen zahtjev.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela je odluku o stavljanju Gradske ambijentalne cjeline u Sarajevu na Privremenu listu nacionalnih spomenika, pod rednim brojem 546, u sastavu koje se nalazi graditeljska cjelina Daira.

U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V Aneksa 8 i člana 35 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke za proglašenje dobra nacionalnim spomenikom. 

II – PRETHODNI POSTUPAK

            U postupku koji prethodi donošenju konačne odluke o proglašenju izvršen je uvid u: 

- podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući i opis i fotografije, podatke o intervencijama na restauraciji i drugoj vrsti radova na dobru, itd.,

- podatke o vlasništvu,

- istorijsku, arhitektonsku i drugu dokumentarnu građu o dobru, koja je data u popisu korišćenja dokumentacije u sklopu ove odluke.

Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra, utvrđeno  je sljedeće:

1. Podaci o dobru

Lokacija

Graditeljska cjelina - Daire u Sarajevu smještena je u istočnom dijelu Sarajeva, u starom dijelu grada, u cjelini Baščaršije, u ulici Halači. Obuhvata prostor na k.č. br: 712 (novi premjer) što odgovara k.č. 24, 25, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61 i 62, mahala XXI (stari premjer) vlasništvo Opštine Stari grad Sarajevo, k.o. Sarajevo I, оpština Stari grad Sarajevo, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.

Ulaz u graditeljsku cjelinu je iz ulice Halači.

Istorijski podaci

Daira je arapska riječ i znači krug, kružnica, a u arhitektonskom smislu označava poseban skup trgovačkih magaza (robnih skladišta) formiranih oko jednog zajedničkog dvorišta pod jednim krovom i sa jednim zajedničkim ulazom s ulice u dvorište. Magaze u dairi smještene su oko manjeg ili većeg centralnog dvorišta tako da ga one u stvari okružuju, odakle i potiče njihov naziv.

Daire dakle predstavljaju prava robna skladišta. Dvorište je zajedničko i nedjeljivo vlasništvo pojedinih magaza, a u njemu se na konje tovarila i otvarala roba. U taj prostor ulazilo se kroz velika i na svod građena vrata, kroz koja može nesmetano proći i konj sa tovarom. Same magaze građene su po istim načelima kao i one uz dućane i po hanovima. Prizemne sa krovom na jednu vodu, magaze su građene od materijala koji su omogućavali zaštitu prostora od požara koji su se često dešavali u gradu. Za gradnju se upotrebljavao kamen, hrastove grede i željezo.

Radi zaštite od požara ali i od lopova, daire su građene tako da su izvana opasane visokim zidom a svi otvori su orijentisani na unutrašnje dvorište.

Daire su se, na našim prostorima, mogle naći jedino u Sarajevu, dok ih u drugim trgovačkim mjestima u BiH ili u okviru drugog velikog trgovačkog centra Skoplja nije bilo. Prije 18. vijeka ni u Sarajevu im nema spomena, i čini se da su se počele graditi tada radi veće sigurnosti robe, poslije katastrofalnog požara 1697. godine. (Bejtić, 1953. str. 265)

Koliko je poznato u Sarajevu je bilo pet daira do 1879. godine, tj. do velikog požara u kojem je stradao centar grada. Sve daire su najvjerovatnije sagrađene u novije vrijeme. U izvorima iz 16. i 17. vijeka nema podataka o njima, tako da se pretpostavlja da su sagrađene u 18. vijeku, vjerovatno nakon velikog i katastrofalnog požara 1697. godine. Za neke od sarajevskih daira se to može i sa sigurnošću reći. (Kreševljaković, 1953. str. 164)

Od pet sarajevskih daira jedna je sagrađena u Halačima (Hadžimuratovića), druga blizu Careve ćuprije i Tabačke džamije (Hadži Bešlijina), treća kraj Čekrekčijine džamije (Hadžigazanferova) u Novoj Testi ulici, četvrta uz Staru pravoslavnu crkvu (Crkvena), a peta u današnjoj Kundurdžiluk ulici.

Hadžimuratovića daira u Halačima(1) sagrađena je nešto prije januara 1776. godine(2), a sagradio ju je sarajevski trgovac Hadži Ibrahim, sin Hadži Muratov, stanovnik Careve mahale. On je podigao na zemljištu Hadži Isaova vakufa deset magaza. To je zemljište bilo dugo 30, široko 28 aršina, a sastojalo se od četiri parcele. Za to se zemljište plaćalo Hadži Isaovu vakufu 1080 akči godišnje mukate (kirije). Zgrade, što su nekad stajale na te četiri parcele, izgorjele su 1697. godine, od kada je, do izgradnji magaza ovo zemljište stajalo prazno.

Ova daira izgubila je nešto od svog prvobitnog izgleda, jer su u njoj porušene tri magaze do ulice, a na tom mjestu su, oko 1900. godine, sagrađene tri nove magaze  i nad njima stan. Osim toga diobom su četiri magaze pregrađene, tako da u ovoj dairi danas postoji 14 magaza.

Po nestanku porodice Hadžimuratovića ove magaze su prešle u vlasništvo više trgovačkih porodica i jednog vakufa. Ove magaze su do 1952. godine bile u lošem stanju kada je izvršena njihova restauracija od strane Muzeja grada Sarajeva pod nadzorom arh. Juraja Neidharta. (Kreševljaković, 1953. str. 165)

Iz sredstava Narodnog odbora sreza, 1952. godine, izveden je konzervatorsko-restauratorski zahvat na magazama situiranim u unutrašnjem dijelu dvorišta. Radovi su završeni 1952. godine sa restauracijom devet magaza.

            Restauratorsko-konzervatorskim radovima uslijedili su radovi adaptacije daira novoj namjeni – kafana i kuhinja bosanskog tipa. Zavod za zaštitu spomenika kulture Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine Sarajevo je 1964. godine izradio Projekat adaptacije-rekonstrukcije Daire u Halaćima. Investitor je bio: Ugostiteljsko preduzeće „Beograd“ – Sarajevo a projekat adaptacije izradilo je arhitektonsko-projektantsko preduzeće „Turist-projekt“ Sarajevo. 

Prilikom adaptacije daire, a s ciljem dobijanja jedinstvenog prostora za potrebe nove namjene, u dva krila daira (istočnom i južnom) su srušeni svi pregradni zidovi koji su ranije razdvajali magaze međusobno. Prilikom stvaranja novog, jedinstvenog prostora nije ostavljen trag o ranijem izgledu prostora.

Objekat je za upotrebu otvoren 1965. godine, i djelovao je u sastavu ugostiteljskog preduzeća „Beograd“.

Velikim dairama u ulici Halači je kasnije, kao ugostiteljskim objektom, raspolagalo ugostiteljsko preduzeće „Balkan“. Trenutno ga koristi Muslimansko dobrotvorno društvo „Merhamet“. Objekat je mješovitog vlasništva – privatnog i vakufskog. (Koštović, 1995., str. 237)

Ambijentalna cjelina u Halačima je u toku rata jako stradala – izgorjeli su vakufski objekti od Bravadžiluka do Hadžimuratovića daira koje su zadobile oštećenja na sjevernom zidu, krovu i u dvorištu. (Koštović, 1995., str. 280)

2. Opis dobra

Graditeljska cjelina Hadžimuratovića Daira u Halačima predstavlja značajnu istorijsku urbanističko-arhitektonsku cjelinu koja je pretežno zadržala karakteristike urbanizma i arhitekture formirane u osmanskom periodu razvoja sarajevske čaršije, sa objektima koji imaju arhitektonsko-istorijsku i ambijentalnu vrijednost.

Objekat Hadžimuratovića Daira u Halačima se sastoji od trinaest jednospratnih magaza postavljenih oko kvadratnog dvorišta. Objekat u cjelini ima osnovu u obliku kvadrata prilagođenog već izgrađenoj strukturi čaršije.

Vanjski zidovi objekta su masivni, izvedeni od kamena i cigle. Donja zona zidova, u visini zida unutrašnje fasade objekta, izvedena je od nepravilno klesanog kamena čija struktura je ostavljena vidljiva. Gornja zona zidova je izvedena od cigle i na ulaznoj zapadnoj fasadi je malterisana. Unutrašnji zidovi objekta, odnosno zidovi magaza, su masivni i izvedeni od kamena čija struktura je ostavljana vidljiva.

Stropna i krovna konstrukcija objekta je izvedena od masivnih hrastovih greda. Za pokrov jednovodnog krova je korišćena ćeramida.

Ulazna, zapadna fasada objekta je materijalizacijom podijeljena na dva horizontalna pojasa. Jedini otvor na ulaznoj fasadi jeste portal. Portal je izveden od pravilno klesanog kamena. Otvor portala je zasvođen precizno izvedenim segmentnim lukom. Vrata su izvedena kao dvokrilna, od željeza.

Kroz zasvođeni prolaz se pristupa u kvadratno dvorište oko koga se sa sve četiri strane nižu magaze.

Dvorište je kaldrmisano sa manjom fontanom u središtu. Fontana je izvedena od kamena(3).

Trinaest magaza je orijentisano na dvorište. Sve magaze, sem jedne na sjevernom zidu, građene su sa jednim ulaznim i jednim prozorskim otvorom. Srednja magaza na sjevernom zidu ima dva prozorska otvora.

Svi ulazni otvori su građeni od pravilno klesanog kamena i lučno su završeni. Otvor se sastoji od kamenog praga, dovratnika i nadvratnika. Svi elementi otvora su naknadno malterisani.  Vrata su izvedena kao jednokrilna od željeza.

Svi prozorski otvori su jednakih dimenzija, izvedeni kao kvadratni, od pravilno klesanog kamena. Smješteni su u istom horizontalnom nivou, asimetrično u odnosu na vrata, odnosno pomjereni su u stranu. Samo su prozori magaza u uglu daira smješteni u osi iznad vrata postavljenih u uglu objekta. Na svim prozorima se nalaze demiri.

            Naknadnim intervencijama u objektu unutrašnjost izvornih prostora magaza je promijenjena.

3. Dosadašnja zakonska zaštita

Gradski zavod za zaštitu i uređenje spomenika kulture u Sarajevu je Rješenjem, broj: 91/67, od 07. aprila 1967. godine, utvrdio da ulica Halači (u okviru koje se nalazi i cjelina Daira), kao dio Stare sarajevske čaršije ima svojstvo spomenika kulture.

Prostornim planom Republike Bosne i Hercegovine do 2002. godine Daire u Halačima i Male daire u Sarajevu su evidentirane i valorizovane kao spomenik I kategorije.

4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi

U časopisu „Naše starine“ broj I iz 1953. godine naveden je podatak da je tokom 1952. godine izvršena značajnija restauracija Hadžimuratovića daira u Halačima od strane Muzeja grada Sarajeva i pod nadzorom arhitekte Juraja Neidhardta.

Konzervatorsko-restauratorski radovi su u pravoj fazi podrazumijevali izmijenjenu dotrajale stropne i krovne konstrukcije daire(4). Krov je prekriven ćeramidom, gornji slojevi zida su prezidani a doprozornici, dovratnici i nadvratnici popravljeni. Sprovedeno je pokrivanje i uređenje podnica (pojedine magaze su imale podnice od debele hrastove daske a druge od koso položenih cigli). Izvršeno je fugiranje kamenog zida i fasade. Dvorište je prekaldrmisano i sproveden je kanal za odvod vode. Radovi su završeni 1952. godine sa restauracijom devet magaza.

Zavod za zaštitu spomenika kulture Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine Sarajevo je 1964. godine izradio Projekat adaptacije-rekonstrukcije Daire u Halačima. Investitor je bilo Ugostiteljsko preduzeće „Beograd“ – Sarajevo a projekat je izradio „Turist-projekt“ Sarajevo. Na osnovu predloženog projektnog rješenja komisija za pregled i reviziju projekta je odlučila da se navedeni projekat vrati investitoru jer je predloženo rješenje nepodesno s obzirom na to da se funkcionalno kafe-restoran tj. aščinica ne može organizovati. Unutrašnji prostor je trebalo organizovati sa više manjih sadržaja: kafana, ćevabdžinica, slastičarna, prodaja pekarskih proizvoda i sl.  Daire su morale ostati cjelina bez korišćenja magaza u Malom bravadžiluku.

Radovi adaptacije su izvedeni tokom 1965. godine. Tokom radova adaptacije nastavljeni su i radovi restauracije objekta koji su podrazumijevali rušenje stambene zgrade sagrađene iznad magaza orijentisanim prema ulici Halači i restauraciju tri magaze. Takođe je ovom prilikom izvršena i restauracija vanjskog zida daire, zapadna fasada. Donji dio zida zadržan je u kamenu krečnjaku zidan slobodnim redom, gornji u cigli, koja je malterisana i okrečena.

Prilikom adaptacije daire, a s ciljem dobijanja jedinstvenog prostora za potrebe nove namjene, u dva krila daira (istočnom i južnom) srušeni su svi pregradni zidovi koji su ranije razdvajali magaze međusobno. („Naše starine“ 11, str. 163-166)

5. Sadašnje stanje dobra

Objekat Hadžimuratovića Daira u Halačima je tokom rata 1992-1995. godine pretrpio oštećenja krovne konstrukcije. Usljed izloženosti objekta atmosferalijama u periodu nakon rata došlo je do njegovog daljnjeg oštećenja. Uvidom u stanje na terenu, ustanovljeno  je sljedeće:

- Krovna i međuspratna konstrukcija objekta je na više mjesta znatnije oštećena ili u potpunosti uništena,

- Zidovi objekta su dosta dobrom stanju, ali su usljed oštećenosti krovne konstrukcije izloženi stalnom vlaženju,

- Drveni elementi otvora (prozori) su u potpunosti uništeni,

- Na većini ulaznih otvora magaza nedostaju željezna vrata,

- Metalni elementi otvora (ulazna kapija i vrata na jednoj od prostorija) su manje oštećeni,

- Prostor Daira je zapušten a dvorište je prekriveno niskom vegetacijom.

III – ZAKLJUČAK

            Primjenjujući Kriterijume za proglašenje dobara nacionalnim spomenicima (»Službeni glasnik BiH« br. 33/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:

A) Vremensko određenje

B) Istorijska vrijednost

C) Umjetnička i estetska vrijednost

iii.  Proporcije,

iv.  Kompozicija,

vi.  Vrijednost konstrukcije.

D) Čitljivost 

ii.   Svjedočanstvo o istorijskim mijenama,

iv.  Svjedočanstvo o određenom tipu, stilu ili regionalnom maniru,

v.   Svjedočanstvo o tipičnom načinu života u određenom razdoblju.

E) Simbolička vrijednost

iii.  Tradicionalna vrijednost,

F) Ambijentalna vrijednost

i.   Odnos oblika prema ostalim dijelovima cjeline,

ii.  Značenje u strukturi i slici grada,

iii. Objekat ili skup objekata je dio cjeline ili područja.

G) Izvornost

i.   Oblik i dizajn,

iii. Namjena i upotreba,

v.   Položaj i smještaj u prostoru.

H) Jedinstvenost i reprezentativnost

i. Jedinstven ili rijedak primjerak određenog tipa ili stila.

I) Cjelovitost (cjeline, područja, zbirke)

i. Fizička cjelovitost (kompaktnost),

ii. Homogenost,

Sastavni dio ove odluke su:

- Kopija katastarskog plana broj 7,

- tehnička dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika u sastavu Federalnog ministarstva kulture i sporta (presjek kroz ulicu Halači i Daire, i pogled na ulaznu fasadu prije konzervatorsko-restauratorskog zahvata),

- fotodokumentacija nastala u periodu donošenja konačne odluke Komisije (mart i maj 2007. godine).

Korišćena literatura

U toku vođenja postupka proglašenja graditeljske cjeline Hadžimuratovića Daira u Sarajevu nacionalnim spomenikom, korišćena je sljedeća literatura:

1951.    Kreševljaković, Hamdija, Kazandžijski obrt u Bosni i Hercegovini, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Nova serija, sveska VI, Sarajevo, 1951.

1953.    Kreševljaković, Hamdija, Sarajevske daire, Naše starine I, Godišnjak zemaljskog Zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti NR Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1953.

1953.    Bejtić, Aliija, Spomenici osmanlijske arhitekture u Bosni i Hercegovini, Orijentalni institut u Sarajevu, prilozi za orijentalnu filologiju i istoriju jugoslovenskih naroda pod turskom vladavinom, sv. III-IV, Sarajevo, 1953.

1967.    Tihić, Smail, Hadžimuratovića daira i Gazi Husrev-begov hamam u Sarajevu u novoj funkciji, Naše starine XI, Godišnjak Zavoda za zaštitu spomenika kulture i prirodnih rijetkosti SR Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 1967.

1975.    Regulacioni plan sanacije, konzervacije, restauracije i revitalizacije sarajevske čaršije (skraćena verzija), Skupština grada Sarajeva, Sarajevo, 1975.

1980.    Institut za arhitekturu, urbanizam i prostorno planiranje Arhitektonskog fakulteta u Sarajevu, Prostorni plan Bosne i Hercegovine; Faza »B« - valorizacija prirodne i kulturno-historijske vrijednosti, Sarajevo, 1980.

1991.    Kreševljaković, Hamdija, Izabrana djela II, IP Veselin Masleša, Sarajevo, 1991.

1995.    Koštović, Nijazija, Sarajevo između dobrotvorstva i zla, Rijaset Islamske zajednice izdavačka djelatnost El-kalem i muslimansko dobrotvorno društvo Merhamet, Sarajevo, 1995.

2006.    Dokumentacija Kantonalnog Zavoda za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Sarajevo, 2006.

(1) Ulica Halači se nalazi u središnjem dijelu Starog grada, u neposrednoj blizini Baščaršijskog trga. Nastala je u 16. vijeku. Naziv je dobila po zanatlijama halačima koji su se bavili obradom pamuka i vune, te izradom jorgana. (Ulice, trgovi, mostovi, parkovi i spomenici, str. 55.)

(2) Kreševljaković, Hamdija, Sarajevske daire, Naše starine I, str. 165.

(3) Nije poznato kada je izvedena fontana u dvorištu Daira. U svom tekstu, „Hadžimuratovića daira i Gazihusrevbegov hamam u Sarajevu u novoj funkciji“, Smail Tihić prilikom opisa radova na restauraciji objekta ne navodi izgradnju fontane u dvorištu mada daje opis uređenja istog. Smail Tihić, Naše starine XI, str. 171.

(4) Prilikom radova na konstruktivnoj sanaciji i restauraciji Daira, 1952. godine, usljed dotrajalosti zamijenjene su hrastove grede koje su činile stropnu konstrukciju objekta, s tim što je strop izveden od glačanog drveta a ne od rustično obrađenih hrastovih dasaka,  „... koje su upotrebljavane kao nezamjenjiva građa kod svih objekata ove vrste...“, Smail Tihić, Naše starine XI, str. 171.