Status spomenika -> Nacionalni spomenik
„Službeni glasnik BiH“ br. 20/08.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika, na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i člana 39 stav 1 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj od 16. do 22. maja 2006. godine donijela je
O D L U K U
I
Kulturni predio sa natpisom Mastana Bubanjića u Donjoj Drežnici, Grad Mostar se proglašava nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nacionalni spomenik).
Nacionalni spomenik čini kulturni predio sa natpisom u stijeni.
Nacionalni spomenik se nalazi na lokaciji koja obuhvata k.č. 9690, ZK uložak broj 5 i prostor na udaljenosti 100 m od granica navedene parcele, k.o. Drežnica,Grad Mostar, Federacija Bosne i Hercegovine, Bosna i Hercegovina.
Na nacionalni spomenik se primjenjuju mjere zaštite utvrđene Zakonom o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika uspostavljene shodno Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini (“Službene novine Federacije BiH”, br. 2/02, 27/02 i 6/04).
II
Vlada Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: Vlada Federacije) dužna je da obezbijedi pravne, naučne, tehničke, administrativne i finansijske mjere za zaštitu, konzervaciju i prezentaciju nacionalnog spomenika.
Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika (u daljem tekstu: Komisija) utvrdiće tehničke uslove i obezbijediti finansijska sredstva za izradu i postavljanje informacione table sa osnovnim podacima o spomeniku i odluci o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
III
S ciljem trajne zaštite nacionalnog spomenika, na prostoru definisanom u tački I stav 3 ove odluke utvrđuje se:
I stepen zaštite odnosi se na k.č. broj 9690. U tom prostoru se sprovode sljedeće mjere zaštite:
- dozvoljeni su isključivo istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi, radovi na tekućem održavanju i radovi čiji je cilj prezentacija spomenika uz odobrenje federalnog ministarstva nadležnog za prostorno uređenje (u daljem tekstu: nadležno ministarstvo) i stručni nadzor nadležne službe zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine (u daljem tekstu: nadležna služba zaštite);
- prostor spomenika biće otvoren i dostupan javnosti, a može da se koristi u edukativne i kulturne svrhe.
II stepen zaštite odnosi se na prostor na udaljenosti 100 m od granica I stepena zaštite. U tom prostoru se sprovode sljedeće mjere zaštite:
- dozvoljeno je obavljanje građevinskih i radova na infrastrukturi uz odobrenje nadležnog ministarstva i stručno mišljenje nadležne službe zaštite zbog osnovane pretpostavke da se na lokalitetu nalaze ostaci građevina iz srednjovjekovnog perioda;
- ako se u toku radova pronađu značajniji materijalni ostaci, izvršiće se zaštitna i reviziona arheološka iskopavanja na osnovu prethodno odobrenog elaborata. Izvještaj o izvršenim istraživanjima, kao i svi eventualni nalazi će biti prezentovani Komisiji, kako bi bilo moguće, ukoliko je to potrebno, izvršiti dopunu ove odluke u skladu sa Poslovnikom o radu Komisije;
- nije dozvoljeno odlaganje otpada.
IV
Stavljaju se van snage svi sprovedbeni i razvojni prostorno-planski akti koji su u suprotnosti sa odredbama ove odluke.
V
Svako a posebno nadležni organi Federacije Bosne i Hercegovine, kantona, gradske i opštinske službe suzdržaće se od preduzimanja bilo kakvih radnji koje mogu da oštete nacionalni spomenik ili dovedu u pitanje njegovu zaštitu.
VI
Ova odluka dostaviće se Vladi Federacije, federalnom ministarstvu nadležnom za prostorno uređenje, nadležnoj službi zaštite nasljeđa na nivou Federacije Bosne i Hercegovine i opštinskom organu uprave nadležnom za poslove urbanizma i katastra radi sprovođenja mjera utvrđenih u tač. II - V ove odluke i nadležnom opštinskom sudu radi upisa u zemljišne knjige.
VII
Sastavni dio ove odluke je obrazloženje sa pratećom dokumentacijom koje je dostupno na uvid zainteresovanim licima u prostorijama i na web- stranici Komisije (http://www.aneks8komisija.com.ba).
VIII
Shodno članu V stav 4 Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, odluke Komisije su konačne.
IX
Ova odluka stupa na snagu danom donošenja i objaviće se u «Službenom glasniku BiH».
Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Amra Hadžimuhamedović, Dubravko Lovrenović, Ljiljana Ševo i Tina Wik.
Predsjedavajuća Komisije
Amra Hadžimuhamedović
Broj: 05.1-2-309/05-6
17. maj 2006. godine
Sarajevo
O b r a z l o ž e nj e
I – UVOD
Na osnovu Zakona o sprovođenju odluka Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, uspostavljene shodno Aneksu 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, člana 2, stav 1, “nacionalni spomenik” je dobro koje je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika proglasila nacionalnim spomenikom u skladu sa čl. V i VI Aneksa 8 Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, kao i dobra upisana na Privremenu listu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine («Službeni glasnik BiH» broj 33/02) sve dok Komisija ne donese konačnu odluku o njihovom statusu, a za šta ne postoji vremensko ograničenje, i bez obzira na to da li je za navedeno dobro podnesen zahtjev.
Lidija Fekeža, kustos za srednji vijek u Zemaljskom muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu, podnijela je 11.5.2006. godine predlog/peticiju za proglašenje kulturnog krajolika sa natpisom Mastana Bubanjića nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine.
U skladu sa odredbama Zakona, a na osnovu člana V stav 4 Aneksa 8 i člana 35 Poslovnika o radu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, Komisija je pristupila sprovođenju postupka za donošenje konačne odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom.
II - PRETHODNI POSTUPAK
U postupku koji je prethodio donošenju konačne odluke o proglašenju izvršen je uvid u:
• dokumentaciju o lokaciji imovine i sadašnjem sopstveniku i korisniku dobra (kopiju katastarskog plana i zemljišnoknjižni izvod),
• podatke o sadašnjem stanju i namjeni dobra, uključujući opis i fotografije, podatke o oštećenjima u toku rata, podatke o intervencijama na restauraciji ili drugoj vrsti radova na dobru itd.,
• istorijsku, arhitektonsku ili drugu dokumentarnu građu o dobru.
Na osnovu uvida u prikupljenu dokumentaciju i stanje dobra utvrđeno je sljedeće:
1. Podaci o dobru
Lokacija
Dolina rijeke Drežanjke, koja centralnim dijelom teče kroz duboki kanjon, relativno je gusto naseljena u nizu manjih seoskih grupa, koje generalno možemo da posmatramo kao Donju i Gornju Drežnicu. Dolina je duga oko 20 km i ima samo dva prirodna izlaza, oba na njenim krajnjim tačkama. To su ušće Drežanjke u Neretvu na istoku i Klanci uz visoravan oko Blidinjskog jezera, iznad njenog izvorišta na zapadu. Sa sjevera područje uokviruje planinski masiv Čvrsnice, a na jugu Čabulje.
U Donjoj Drežnici, na lokalitetu Toplo, u stijeni je uklesan natpis vojvode Mastana Bubanjića.
Istorijski podaci
Područje oko rijeke Drežanjke je pripadalo ranosrednjovjekovnoj župi Večenika – Večerić, koja je graničila sa župama Rama i Duvno. Iz ranog srednjeg vijeka potiče ostava vizantskog novca sa oko 300 zlatnika, kovanih za vrijeme cara Romanusa III Argira.(1) U kasnom feudalizmu u okviru župe su funkcionisale niže teritorijalno-političke jedinice. Raspadom župske cjeline Večenike najranije nastaje Broćno, a zatim Blato. Ostatak teritorije se i dalje nazivao Večerić (Večenike) s tim što su se iz njega do početka 15. vijeka izdvajale i druge upravne jedinice: Planina, Polje i Drežnica. Iako malena prema broju stanovnika i površini koju zauzima, Drežnica je imala određenu upravno-političku autarhiju, upravo zbog svoje geografske izoliranosti (P. Anđelić, 1976, 274).
Od 1325. godine područje je u sklopu Bosne, kojom je upravljala loza Kotromanića. Od 1357, zajedno sa zapadnim Humom, pripalo je ugarskom kralju Ljudevitu (Ludoviku I), kao miraz njegove žene Jelisavete, kćerke Stjepana Kotromanića. Nakon smrti kralja Ljudevita, ovo područje je dospjelo u okvir srednjovjekovne bosanske države u kom se zadržalo barem do 1463. godine.
U Donjoj Drežnici je živio vlasteoski rod Mesnovići, vojvoda Mastan Bubanjić sa svojim potomcima. Natpis Mastana Bubanjića može okvirno da se datira u vrijeme vladavine kralja Ljudevita i bosanskog bana Tvrtka, od 1356. do 1366. godine.
Osim sadržine natpisa u kom se pominju vojvoda Mastan i njegova dva sina Radoslav i Miroslav, mogu da se navedu još dva vjerodostojna pisana izvora o toj vlasteoskoj porodici. Prvi je dubrovačka knjiga o odlukama vijeća u kojoj je 28. maja 1381. godine zabilježena odluka o prijemu Mastanovog sina, kneza Radoslava, kao i njegovih sinova i sestrića iz Huma, u redove dubrovačkih građana. Drugi izvor, od 8. oktobra 1382. godine, jeste odluka donesena u Dubrovniku, kom se dozvoljava Radoslavu Mesnoviću da u gradu deponuje žito i med. (2)
2. Opis dobra
Kulturni predio obuhvata blago zaravnjeni prostor pored visoke stijene sa natpisom, sa jedne strane omeđen šumom i visokom stijenom, a sa ostalih padinom koja se terasasto spušta prema lijevoj obali rijeke Drežanjke. Na više mjesta su pronađeni ostaci srednjovjekovnog naselja: tragovi kuća i podzida uz stijene, a u jednom pripećku i ognjište sa debljim slojem srednjovjekovne keramike. Ispred drugog pripećka i na padini prema obali Neretve nađeno je dosta fragmenata keramike iste vrste. Kuće su vjerovatno bile drvene, jednom stranom prislonjene uz stijene, pri čemu su u najvećoj mjeri korišćeni prirodni usjeci ( V. Atanacković-Salčić, 1988, 307). (3)
Natpis je uklesan na gotovo vertikalnoj površini stijene. Zauzima površinu od 110 x 75 cm. Od zemlje je odignut oko 2 m. Pismo je bosanska ćirilica.
Transkripcija u cijelosti:
Va ime oca i s(i)na i s(ve)tago duha. Ase dvor' voevode M(a)sna i negoviju s(i)nu Radosl(a)va i Mirosl(a)va. Se pisa rab' b(o)ži i svetago D(i)mitrija u dni g(ospo)d(i)na krala ugarskoga Loiša i g(ospo)d(i)na bana bosan'skoga Tvr'tka. Tko bi to potr'l' da e proklet' oc(e)m' i s(i)nom' i s(ve)tim' d(u)hom'. (M. Vego, 1962, 33)
3. Dosadašnja zakonska zaštita
Nema podataka o prethodnoj zakonskoj zaštiti.
Na Privremenoj listi nacionalnih spomenika Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika nije evidentiran, nego se odluka donosi na osnovu navedene peticije.
4. Istraživački i konzervatorsko-restauratorski radovi
Na spomeniku do danas nisu vršeni nikakvi konzervatorsko-restauratorski radovi.
5. Sadašnje stanje dobra
Uvidom na terenu u novembru 2005. godine ustanovljeno je sljedeće:
Natpis je u solidnom stanju. Gornji lijevi ugao natpisa su oštetile atmosferilije. Na platou ispred stijene je uređen prostor za izletnike.
6. Specifični rizici kojima je spomenik izložen
Dvadesetak centimetara od natpisa je učvršćena klamfa koju su najvjerovatnije postavili planinari kao pomoć pri penjanju. Postoji mogućnost da se natpis ošteti ukoliko se u budućnosti ova strana stijene bude koristila za penjanje.
III - ZAKLjUČAK
Primjenjujući Kriterijume za donošenje odluke o proglašenju dobra nacionalnim spomenikom (“Službeni glasnik BiH” br. 33/02 i 15/03), Komisija je donijela odluku kao u dispozitivu. Odluka je zasnovana na sljedećim kriterijumima:
A) Vremensko određenje
B) Istorijska vrijednost
C) Umjetnička i estetska vrijednost
iv. kompozicija,
v. vrijednost detalja.
G) Izvornost
i. oblik i dizajn,
ii. materijal i sadržina.
H) Jedinstvenost i reprezentativnost
i. jedinstven ili rijedak primjerak određenog tipa ili stila.
Sastavni dio ove odluke su:
- kopija katastarskog plana,
- zemljišnoknjižni izvod,
- foto-dokumentacija sa terena, novembar 2005, fotografije od 1 do 10.
Korišćena literatura
U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom BiH korišćena je sljedeća literatura:
1950. Mazalić, Đoko, Kraći članci i rasprave (o jednom srednjovjekovnom portretu), Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, nova serija, sveska 4-5, Sarajevo, 1950, str. 215-218.
1955. Bešlagić, Šefik, Mastan Bubanjić, Godišnjak Istorijskog društva Bosne i Hercegovine, Sarajevo, 67-79, 1955.
1962. Vego, Marko, Zbornik srednjovjekovnih natpisa Bosne i Hercegovine, knjiga I, Sarajevo, 1962, 32-33.
1976. Anđelić, Pavao, Srednjovjekovna župa Večenike-Večerić, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, arheologija, Sarajevo, 1976, 259 -279.
1982. Stojaković, Velibor, Etno-socijalni okviri života stanovništva Drežnice, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, etnologija, Sarajevo, 1982, 189-218.
1982. Anđelić, Pavao, Mesnovići, Masnovići, Bubanjići - humska i bosanska vlastela (separat iz časopisa "Hercegovina" broj 2/1982), Mostar, 1982.
1983. Niškanović, Miroslav, Porijeklo stanovništva Drežnice, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, etnologija, Sarajevo, 1983, 1-61.
1988. Grupa autora, Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, tom 3, Zemaljski muzej u Sarajevu, Sarajevo, 1988.
2004. Niškanović, Miroslav, Naselja Drežnice i njihovo stanovništvo – Srednji vijek sa najstarijom istorijom i turski period, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, etnologija, Sarajevo, 2004, 127-184.
2005. Zbornik radova, Prvi međunarodni znanstveni simpozijum Blidinje 2005. (16.9 -17.9.2005).
(1) Izgubljeno. Iz 11. vijeka (Arheološki leksikon Bosne i Hercegovine, tom 3, 1988, 205).
(2) M. Dinić, Odluke veća Dubrovačke Republike, I, Beograd, 1951, 257.
(3) Istraživanja vršila V. Atanacković-Salčić. Nije objavljen detaljan izvještaj o ovom istraživanju.
|
